Samenvatting: Culturele diversiteit in de gezondheidszorg
Hoofdstuk 1 Allochtoon, autochtoon; waar praten we over?
1.1 Allochtoon en autochtoon
Allochtoon betekent letterlijk ‘van elders afkomstig’.
CBS Centraal Bureau voor de Statistiek gaat uit van alle in Nederland
geregistreerde inwoners, waarbij illegalen (niet geregistreerd) en nieuwe
asielzoekers (die nog niet ingeschreven staan) niet meegerekend worden.
Sinds 1999 rekent het CBS mensen tot allochtoon:
1. Alle personen die zelf in het buitenland geboren zijn en van wie ten minste één
ouder in het buitenland geboren is (eerste generatie)
2. Alle personen die zelf in Nederland geboren zijn, maar van wie ten minste één
ouder in het buitenland geboren is (Tweede generatie)
Niet westerse Allochtonen behoren allochtonen uit Turkije, Afrika, Latijns-
Amerika en Azië
Westerse Allochtonen alle allochtonen uit Europa, Noord-Amerika, Japan en
Indonesië
Autochtonen zijn volgens het CBS personen van wie beide ouders in
Nederland zijn geboren, ongeacht het land waar ze zelf geboren zijn.
Derde generatie personen van wie beide ouders in Nederland zijn geboren
en de grootouders in een niet-westers land zijn geboren.
Migrant degenen die daadwerkelijk naar Nederland geëmigreerd zijn. Ze
kunnen naar Nederland zijn gekomen vanwege arbeidsmogelijkheden of
huwelijken, zogeheten pullfactoren. Maar ze kunnen ook in Nederland belanden
als asielzoekers of uitgenodigde vluchtelingen (pushfactoren).
Nieuwkomers Zijn de migranten die de laatste jaren naar Nederland zijn
gekomen.
Oudkomers zijn voormalige gastarbeiders en hun gezinnen. Gastarbeiders
waren de groep migranten die in de jaren zestig en zeventig naar Nederland
kwam om te werken.
Medelander onderscheidt zich van een Nederlandse doordat hij of zij niet de
Nederlandse nationaliteit heeft, maar wel een verblijfsvergunning voor bepaalde
of onbepaalde tijd, inclusief het recht om arbeid te verrichten.
Buitenlander Is iemand zonder Nederlandse nationaliteit
Vreemdeling zoals asielzoekers hebben minder rechten
1.1.7 Etniciteit/etnische groep/diversiteit
etniciteit verwijst naar gezamenlijk gedeelde wortels of een gedeelde sociale
achtergrond, naar een gezamenlijk gedeelde cultuur en tradities die zich
onderscheiden en over generaties heen gehandhaafd blijven. Nadeel is dat de
focus is komen te liggen op verschil en als iets wat hoor bij ‘de ander’ en niet bij
‘ons’.
Culturele diversiteit duidt meer op Multi dynamische realiteit waar iedereen,
ook in de gezondheidszorg, mee te maken heeft.
Diversiteitbewuste zorg veronderstelt aandacht voor verschillen in leeftijd,
geslacht, sociaaleconomische situatie en culturele achtergrond.
Culture care preservation het integreren van de voorkeuren van de patiënt
in de geboden zorg
Culture care accommodation het recht doen aan de keuze van de patiënt,
waarbij risico’s geminimaliseerd worden en belemmeringen weggenomen
,worden.
Culture care re-pattering het ontwikkelen van een nieuwe kijk of
handelwijze van de patiënt
Etnische groep is een groep mensen met een gemeenschappelijke culturele
achtergrond door land van herkomst, taal, religie of gewoontes.
1.2 Discussie over het nut van het begrip allochtonen
Vanaf eind 2012 vinden veel mensen het woord allochtoon losgelaten moet
worden omdat er een negatieve associatie mee is gekomen bv. Criminaliteit of
werkloosheid.
Self-identified hoe iemand zich zelf classificeert
SES Sociaal Economische status
1.3 Registratie in de gezondheidszorg
Het kan nuttig zijn om de achtergrond van allochtonen patiënten te registeren om
specifieke risico’s die deze patiënten lopen beter in kaart te kunnen brengen. Een
voordeel is dat je bijvoorbeeld HIV patiënten registreert op nationaliteit en
geboorteland. Zo weten we uit welke landen migranten met HIV afkomstig zijn,
waardoor gerichte interventies in principe mogelijk zijn.
Nadelen van registreren is dat er rasverschillen kunnen ontstaan of dat er
misbruik kan worden gemaakt van de gegevens. Gegevens verkregen uit deze
registratie kunnen in de media of politiek terechtkomen en de beeldvorming over
migranten beïnvloeden.
Ook moet je voorzichtig zijn met het registeren van iemands zijn etnische
afkomstig. Dit hebben we bijvoorbeeld in de Tweede wereldoorlog mee gemaakt.
Doordat de joden geregistreerd stonden als Joods waren ze makkelijk op te
sporen.
1.4 Generalisatie
De culturen van allochtonen wijken af van de Nederlandse cultuur maar dat wil
niet zeggen dat daarom alle allochtonen precies hetzelfde zijn, denken of
handelen. Natuurlijk zijn er ook overeenkomsten bijvoorbeeld in
voedingsgewoonten, opvattingen over ziekte en gezondheid etc.
Er moet altijd uit gegaan worden van het individu, een individuele patiënt is geen
‘typische allochtoon’.
Hoofdstuk 2 Migratie en migranten in Nederland
2.1 Migratie als wereldwijd fenomeen
Doordat mensen zich nu sneller kunnen verplaatsen is de migratie stroom groter
geworden. Het gaat vooral om arbeidsmigratie van armere landen in het Zuiden
naar rijkere landen in het Westen. Er zijn twee soorten arbeidsmigratie:
- Circulaire migratie wisselen migranten het werk op een andere plaats
af met periodiek terugkeren naar huis
- Permanente migratie gaat om mensen die voor een tijdelijke periode
naar het buitenland gingen om daar te gaan werken, maar die om welke
reden dan ook niet terugkeerden en zich permanent in het nieuwe land
vestigde
Asielzoekers zijn mensen die asiel hebben aangevraagd, omdat zij vinden dat
zij in hun eigen land niet veilig zijn. Zo lang zij geen verblijfsrecht hebben
gekregen zitten zij in de asielprocedure.
Vluchteling mensen met een erkende vluchtelingenstatus.
Refugee zijn mensen die naar het buitenland vluchten en geen asiel
aanvragen.
,2.2 Migranten in Nederland
In Nederland zijn de volgende categorieën migranten en minderheden te
onderscheiden:
- eerste generatiemigranten en hun in het buitenland geboren partners en
kinderen
- de tweede en derde generatie (In Nederland geboren kinderen en kleinkinderen
van migranten)
- Mensen die voor gezinshereniging en huwelijk naar Nederland zijn gekomen
- Erkende vluchtelingen
- Asielzoekers
- illegalen
- studenten of hoogopgeleide werknemers met een tijdelijk arbeidscontract
- westerse allochtonen, afkomstig uit Europa, Verenigde Staten, Canada en
Australië, die om een of meer van hiervoor genoemde redenen naar Nederland
zijn gekomen
- migranten uit vroegere koloniën, zoals Molukkers, Indo’s, Surinamers e
Antillianen
- historische minderheden, zoals zigeuners en Joden
De laatste jaren komen nieuwkomers vooral voor werk, het gezin, studie of asiel
naar Nederland.
De eerste groep die naar ons land kwamen waren de Chinezen, na de Tweede
wereldoorlog kwamen veel Italianen en Spanjaarden in de Limburgse kolenmijnen
werken. Er ontstond een te kort aan arbeidsmigranten en werd met landen een
wervingsakkoord afgesloten, wanneer dit contract afliep moesten de
arbeidsmigranten weer terug keren. Nu zie je vooral mensen uit de Oost-
Europese landen naar Nederland komen.
2.2.3 Vluchtelingen en asielzoekers in Nederland
Iedereen die vanwege een asielaanvraag in Nederland mag blijven krijgt dezelfde
status: de verblijfsvergunning voor bepaalde tijd asiel. Deze status kan
gedurende een aantal jaar ingetrokken worden, als de situatie in het land van
herkomst is verbeterd. Pas wanneer ze een vergunning krijgen voor onbepaalde
tijd is het een erkende vluchteling.
Asielzoekers zijn person en die in Nederland een aanvraag voor toelating als
vluchteling hebben ingediend.
Dat overheden sommige groepen mensen het recht ontzegt om ergens te komen
wonen, leidt voor deze mensen tot een illegale status.
2.2.4 Migranten uit vroegere koloniën en historische minderheden
Tijdens en na de koloniale tijd zijn veel mensen afkomstig uit de vroegere
koloniën naar Nederland gekomen, om verschillende redenen. Het gaat om
Molukkers, Indische Nederlanders. Antillianen zijn vooral vanaf de jaren zeventig
naar Nederland gekomen.
2.3 Sociaaleconomische positie en integratie
Goede integratie is van belang voor de samenleving maar ook voor de sociaal
economische positie. Hoe beter je bent ingeburgerd hoe meer kans je hebt op
een hoge opleiding. Voor de tweede generatie gelden de verbeteringen sterker
dan voor de eerste generatie; de tweede generatie is ook beter opgeleid. Rond de
30% van de Turkse, Marokkaanse en Antilliaanse huishoudens leeft onder de
armoedegrens Ze wonen het liefst in steden omdat ze dan dicht bij hun
landgenoten wonen en bij de voorzieningen. Wat betreft de sociaal-culturele
positie van allochtonen blijken Turken over het algemeen meer op de eigen groep
, gericht dan Marokkanen, Surinamers en Antillianen.
VluchtelingenWerk Nederland heeft een aantal jaren geleden het initiatief
genomen voor de Integratie Barometer; een terugkerend onderzoek naar de
maatschappelijke positie van erkende vluchtelingen. De grootste groep oudere
migranten bestaat volgens het CBS uit Surinamers. Zij zijn met de
onafhankelijkheid van Suriname naar Nederland gekomen (1975). Een tweede
groep wordt gevormd door voormalige gastarbeiders en hun echtgenoten, die
vanaf de jaren zestig vanuit Turkije en Marokko naar Nederland kwamen.
De psychische gezondheid van migranten in Nederland is over het algemeen
slechter dan die van autochtone Nederlanders. Veel Turkse en Marokkaanse
mannen zouden terug willen naar hun land van herkomst maar de vrouwen willen
dit niet, zij willen dicht bij hun kinderen blijven.
2.3.3. Allochtone vrouwen
De positie van Turkse en Marokkaanse vrouwen verschilt van die van Surinaamse,
Antilliaanse en autochtone vrouwen. Ze zijn gemiddeld lager opgeleid, en vele
migranten hebben moeite met de Nederlandse taal. Er is wel een verschil tussen
de eerste en tweede generatie: vrouwen en meiden van de tweede generatie
volgen steeds hoger onderwijs. Van alle groepen allochtone vrouwen is de sociaal
economische positie van Surinaamse vrouwen het best.
2.4 Sociaal economische status en gezondheid
Sociaal economische gezondheidsverschillen zijn systematische verschillen in
gezondheid en sterfte tussen mensen met een hoge en mensen met een lage
SES. Niet alleen hebben mensen met een slechte gezondheid vaker een laag
inkomen, andersom geldt dat mensen met een lage sociaaleconomische status
vaker een slechte gezondheid hebben. Bepaalde risico factoren voor ziekte en
sterfte komen vaker voor bij de groepen met een laag SES.
2.5 Adaptieproblemen
Iemands SES heeft een grote invloed op de kans dat hij bepaalde aandoeningen
krijgt. Uit een metaonderzoek blijkt dat migranten die na aankomst in een hoge-
inkomensland te maken krijgen met een daling van het SES, of die kampen met
werkloosheid, meer psychische problemen hebben dan migranten bij wie de
sociale positie verbeterde of het zelfde bleef.
Ook bleken veel van de problemen te maken te hebben met de negatieve
ervaringen tijdens en nu hun migratie. Daarnaast blijken processen van
aanpassing, acculturatie en integratie, intergenerationele conflicten, en de mate
van acceptatie door de ontvangende samenleving een rol te spelen.
Hoofdstuk 3 Van nadruk op verschillen naar begrip voor etnische
diversiteit
3.1 Wat is cultuur?
Cultuur beschrijft een gezamenlijke set van waarden, percepties en
aannames die gebaseerd zijn op onder andere een gezamenlijke geschiedenis,
taal aangeleerde overtuigingen en ervaringen. Directe waarneembare aspecten
van cultuur zijn kleding en houding, indirecte waarneembare aspecten zijn
normen en waarden. Iedereen interpreteert en doet dit vanuit zijn eigen cultuur.
Een cultuur is een geen gesloten systeem, maar een voortdurende interpretatie
van de realiteit en een reflectie daarop. Mensen gebruiken modellen om
betekenis te geven aan wat hun overkomt.
