Overheid en privaatrecht samenvatting
College 1, Week 1A: Overheid en privaatrecht algemeen
Windmill
HR hanteert bij beantwoording van de vraag of de privaatrechtelijke weg mag worden
bewandeld als ook de publiekrecht weg openstaat, een toets in 2 stappen.
1. Geeft de wet regels over het gebruik van privaatrecht om de beleidsdoelen te
bereiken?
- Zo ja: dan staat het antwoord in die regels (bijv. art. 122 Woningwet).
- Zo nee: dan is beslissend of het gebruik van het privaatrecht door de
overheid een onaanvaardbare doorkruising van het publiekrecht oplevert.
2. Wanneer is sprake van een onaanvaardbare doorkruising? 3 criteria
a. Inhoud en strekking van de publiekrechtelijke regeling, die mede kan blijken
uit haar geschiedenis. Kunst en antiekstudio lelystad
b. De wijze waarop en de mate waarin de belangen van burgers zijn beschermd
in de publiekrechtelijke regeling. Pina/Helmond
c. Kan met het publiekrecht een vergelijkbaar resultaat worden behaald? Zo ja,
dan kan het privaatrecht niet gebruikt worden.
17 januari 2019, 1b
- Stel, de APV bevat wel een bepaling over het gebruik van het trottoir. Die luidt: ´´Het
is verboden op staat waren uit te stallen of een terras te maken, tenzij daarvoor een
vergunning is verleend.´´ Alle winkeliers hebben waren uitgestald, een deel heeft
daarvoor een vergunning, een ander deel niet. In hoeverre kan de gemeente gebruik
maken van het privaatrecht om winkeliers te verbieden om langer hun waren op
straat uit te stallen.
Antw
- Als wordt gehandeld zonder vergunning, is het de vraag of hier het privaatrecht kan
worden ingezet, terwijl het publiekrecht (de APV) ook een optie is.
- Windmill. De wet regelt niets (expliciets) over het gebruik van het privaatrecht. De
vraag is daarom of sprake is van een onaanvaardbare doorkruising. Kijken naar
1. Doel/strekking regeling.
2. Bescherming belangen burger
3. en of sprake is van een vergelijkbaar resultaat.
- Hieruit kunnen verschillende argumenten worden gehaald om te spreken van een
onaanvaardbare doorkruising.
3. Niet alleen kan via het publiekrecht een vergelijkbaar resultaat worden behaald
(handhaving via APV).
2. ook kan worden aangenomen dat het bestuursrecht (processueel gezien) burger
vriendelijker is dan het privaatrecht.
- Als wordt gehandeld met vergunning: in beginsel is verbieden niet mogelijk,
Amsterdam/Geschiere. Dit is alleen anders als er zwaarwegende belangen in het
spel zijn.
TT Bestuursrecht 2, 30 januari 2017, 5a
VR
, - Stel, de gemeente Geldermalsen vordert afbraak van de blokhut bij de civiele rechter
en beroept zich op een bedwing uit de koopovk, tussen de heer S. Bali en de
gemeente, waarin staat dat voor het bouwen op het betreffende perceel toestemming
nodig is van de gemeente.
- Volgens heer S. Bali mag de gemeente het grondgebruik echter niet via het
privaatrecht regelen. De gemeente beschikt immers over voldoende
publiekrechtelijke mogelijkheden om hetzelfde te bereiken. Bespreek de kans van
slagen van het verweer van de heer S.Bali.
Antw
- Windmill
- Wanneer de publiekrechtelijke wet zelf niet voorziet in een antwoord, is het de vraag
of er sprake is van een onaanvaardbare doorkruising. Van bijzonder belang zijn de
volgende factoren: inhoud/strekking regeling, bescherming belangen burgers,
publiekrecht leidt tot vergelijkbaar resultaat.
- Wat betreft het punt dat de gemeente beschikt over voldoende publiekrechtelijke
mogelijkheden om hetzelfde resultaat te bereiken > Hoofdregel: Een vergelijkbaar
resultaat is een aanwijzing dat de privaatrechtelijke weg niet open staat.
- Alternatief: Het gaat in deze casus om regulering van grondgebruik. Uitleg Kunst-
Antiekstudio Lelystad.
- Onjuist: sprake van een onaanvaardbare doorkruising omdat het publiekrecht in
algemene zin burger vriendelijker is dan het privaatrecht.
April 2018, 1
a. Op welke grond komt het Hof tot het oordeel dat er i.c. sprake is van misbruik van
bevoegdheid door de gemeente?
b. Waarom kan het argument dat de gemeente aanvoert van de behoefte aan
parkeerplaatsen bij de Arena geen doorslaggevende rol spelen?
c. Waarom is de HR van oordeel dat hier geen sprake is van doorkruising van
publiekrecht door privaatrecht als bedoeld in het Windmill arrest?
Antw
a. Als een publiekrechtelijke vergunning is gegeven mag de privaatrechtelijke
vergunning alleen worden geweigerd als de gemeente zich kan beroepen op
zwaarwegende omstandigheden. Daarvan is geen sprake. In dat geval is er sprake
van misbruik van omstandigheden.
b. De behoefte aan parkeerplaatsen is een factor die al is meegenomen in de afweging
nodig voor de beslissing omtrent de publiekrechtelijke vergunning.
c. Windmill. Van een doorkruising van publiekrecht door privaatrecht is geen sprake.
Daarvan kan alleen sprake zijn als de publiekrechtelijke- en privaatrechtelijke
bevoegdheid dezelfde belangen beogen te dienen. Daar gaat het hier niet om. Voor
de belangen die de gemeente hier via het privaatrecht wil dienen biedt de
Verordening op straathandel geen regeling.
Pina/Helmond
- Toepassing criterium 2 uit Windmill: bescherming belangen van burgers.
- Gemeente Helmond vordert ogv. privaatrecht verwijdering van de woonwagens.
- Maar er is een publiekrechtelijke weg. Woonwagenwet kent publiekrechtelijke
bevoegdheid om woonwagens te verwijderen en woonwagenwet kent waarborgen
, voor belanghebbenden. Bijv. vereist is dat aangegeven moet worden waar de
woonwagens heen moeten en er is goedkeuring vereist van GS.
- HR: onaanvaardbare doorkruising van de Woonwagenwet omdat privaatrechtelijk
deze waarborgen niet bestaan.
Kunst en antiekstudio Lelystad
- Toepassing criterium 1 uit Windmill: inhoud en strekking van de publiekrechtelijke
regeling.
- Casus: Kunst- en antiekstudio verhuurt na sluiting van de koopovk met de Gemeente
Lelystad een ruimte in het bedrijvencomplex aan Leenbakker. Volgens de ovk had de
gemeente daarvoor toestemming moeten verlenen. De gemeente heeft dat niet
gedaan.
- De gemeente had in het publiekrechtelijke BP, aan de bestemming een
gebruiksvoorschrift kunnen verbinden, waarin het kan bepalen dat er geen plaats is
voor detailhandel. Bij niet-naleving van de gebruiksvoorschriften kan het bestuur
gebruik maken van publiekrechtelijke handhavingsbevoegdheden.
- Verweer Kunst en Antiekstudio Lelystad: Gemeente mag zich niet op de
voorwaarden verbonden aan de koopovk beroepen, omdat ze gebruik van de
bestemming via de publiekrechtelijke weg hadden kunnen regelen.
- VR: Vraag is of dergelijke privaatrechtelijke bedingen toelaatbaar zijn, nu het gebruik
van de grond gereguleerd kan worden via het publiekrecht.
- HR: De Wro staat niet in de weg aan het opnemen van voorwaarden omtrent
grondgebruik in ovk.
Kabayel
- Wanneer onrechtmatig gehandeld wordt, is de bevoegdheid van de burgerlijke
rechter gegeven.
- De Staat hoeft geen ´civielrechtelijk belang´ ten grondslag te leggen om een beroep
te doen op art. 6:162 BW. Zij heeft slechts voldoende belang nodig zoals deze eis tot
uiting is gebracht in art. 3:303 BW.
- Er is geen doorkruising van de publiekrechtelijke rechtsgang als er geen
publiekrechtelijke bevoegdheid is. Windmill criteria vinden dus geen toepassing.
—----------------------------------------------------
15 januari 2020, vraag 8
- Leg uit waarom niet alleen in een zuivere tweewegensituatie maar ook in een
onzuivere tweewegensituatie sprake kan zijn van doorkruising.
Antw
1. In een zuivere tweewegensituatie is er een publiekrechtelijk alternatief voor het
gebruik van het privaatrecht. Van doorkruising is in dat geval sprake als dat
alternatief gelijkwaardig is en desondanks de privaatrechtelijke weg wordt gekozen.
2. In een onzuivere tweewegensituatie is geen sprake van een publiekrechtelijk
alternatief. Toch is dan niet zeker dat de overheid voor het bereiken van haar
beleidsdoelen gebruik mag maken van het privaatrecht. Het kan zijn dat met opzet
niets publiekrechtelijk is geregeld, wat indiceert dat ook de privaatrechtelijke weg is
afgesloten.
- Een voorbeeld is het brandweerkostenarrest. Het kostenverhaal was niet
publiekrechtelijk geregeld in de Brandweerwet. Dit was opzettelijk, namelijk om te
, voorkomen dat bij brand de brandweer niet wordt gebeld uit vrees voor
kostenverhaal. Om die reden was de privaatrechtelijke weg voor de overheid niet
toegestaan, dit zou een onaanvaardbare doorkruising opleveren.
11 april 2019, 5a en b
a. Als de vraag aan de orde is of de overheid gebruik mag maken van haar
privaatrechtelijke bevoegdheden wordt onderscheid gemaakt tussen de zogeheten
zuivere tweewegensituatie en de onzuivere tweewegensituatie. Leg uit wat met die
begrippen wordt bedoeld.
b. Leg uit waarom in een onzuivere tweewegensituatie het gebruik van
privaatrechtelijke bevoegdheden door de overheid niet per definitie geoorloofd is.
Licht uw antwoord toe aan de hand van een voorbeeld.
Antw
a. Van een zuivere tweewegensituatie is sprake als de overheid beleidsdoelen wil
bereiken door gebruik te maken van de privaatrechtelijke bevoegdheden die zij als
rechtspersoon heeft, terwijl zij tevens publiekrechtelijke bevoegdheden heeft
waarmee min of meer hetzelfde kan worden bereikt.
Van een onzuivere tweewegensituatie is sprake als de overheid beleidsdoelen wil
bereiken door gebruik te maken van de privaatrechtelijke bevoegdheden die zij als
rechtspersoon heeft, terwijl zij GEEN publiekrechtelijke bevoegdheden heeft
waarmee min of meer hetzelfde kan worden bereikt.
b. In beginsel zal de rechter het gebruik van privaatrechtelijke bevoegdheden eerder
geoorloofd achten in een onzuivere tweewegensituatie dan in een zuivere
tweewegensituatie, omdat in een onzuivere tweewegensituatie geen publiekrechtelijk
alternatief aanwezig is.
Echter, het komt voor dat in een onzuivere tweewegensituatie het gebruik van het
privaatrecht toch niet is geoorloofd, omdat de wetgever de publiekrechtelijke weg met
opzet heeft afgesloten.
Een voorbeeld biedt de casus van het brandweerkostenarrest. In de Brandweerwet is
met opzet geen bepaling over kostenverhaal opgenomen om te voorkomen dat
mensen de hulp van de brandweer niet inroepen uit angst voor de kosten te moeten
opdraaien. De overheid mag dan niet het privaatrecht gebruiken, omdat zij dan zou
kunnen bereiken wat de wetgever juist wilde voorkomen.
Vragen
1. Wordt de overheidstaak uitgevoerd door een publiekrechtelijke rechtspersoon of een
privaatrechtelijke rechtspersoon?
- Als een publiekrechtelijke rechtspersoon iets doet, dan zijn de
bestuursrechtelijke normen altijd van toepassing. Dit geldt niet alleen voor
publiekrechtelijke handelingen maar ook privaatrechtelijke rechtshandelingen
(IKON/Amsterdam, Rasti Rostelli).
IKON/Amsterdam
- Rechtsvraag: Is het gelijkheidsbeginsel geschonden door de Gemeente Amsterdam
bij het nemen van haar beslissing?
- RR: ABBB hebben dezelfde werking in het privaatrecht als in het publiekrecht.
- RR: De rechter toetst het privaatrechtelijk overheidshandelen rechtstreeks aan de
ABBB en andere normen van publiekrechtelijke herkomst.