Inhoud
Sociale omgeving en gedrag – college aantekeningen...........................................................................2
Week 1................................................................................................................................................2
Week 2................................................................................................................................................7
Week 3..............................................................................................................................................12
Week 4..............................................................................................................................................14
Week 5..............................................................................................................................................22
Week 6..............................................................................................................................................27
Week 7..............................................................................................................................................35
Blackboard sessies................................................................................................................................41
Blackboard sessie 1...........................................................................................................................41
Blackboard sessie 2...........................................................................................................................45
Blackboard sessie 4...........................................................................................................................49
Blackboard Sessie 5..........................................................................................................................53
Blackboardsessie 6...........................................................................................................................54
Blackboard sessie 7...........................................................................................................................55
,Sociale omgeving en gedrag – college aantekeningen
Week 1
Deel 1: Introducti e
Maatschappelijke problemen – welke factoren bepalen problemen? Verschillende vraagstukken van
sociale psychologie
- Onderwijs (vroegtijdig uitvallen, zonder diploma de arbeidsmarkt betreden, minder goede
kwalificatie). Wat bepaald dat iemand stopt met onderwijs?
- Immigratie en integratie. Wat bepaald dat mensen open/ niet open staan voor immigratie en
hoe kan iemand goed integreren?
- Arbeid (ziekte op werk, ontevredenheid).
- Milieu (overconsumptie, co2 uitstoot, minder vlees, of te wel gedragsverandering en keuzes
maken).
- Gezondheid (roken en stoppen met roken, gezond eten, meer bewegen)
- Consumentengedrag (hoe consumenten aanzetten tot kopen, welke aspecten spelen een rol)
- Sport (goede genen, motivatie, discipline, verbetering)
- Vervoer en verkeer (files, verkeersovertredingen)
Beïnvloed door verschillende aspecten
- Economisch (goedkoper om te vliegen dan met de auto te gaan)
- Historisch
- Geografisch en ruimtelijk
- Politiek
- Sociaal psychologisch
o Gedragingen
o Probleembesef
o Attitudes
o Normen
o Waarden
o Efficacy
Definities:
- Sociale psychologie is de wetenschap die zicht richt op het begrijpen van de aard en
oorzaken van menselijk gedrag en cognities in sociale situaties.
- Toegepaste sociale psychologie is het toepassen van sociaal psychologische constructen,
principes, theorieën, interventietechnieken, methoden en onderzoeksresultaten om sociale
problemen te begrijpen en op te lossen.
- Construct: latente individuele eigenschap (attitude, waarde, sociale norm,
prestatiemotivatie)
- Principe: werking van een psychologisch proces (cognitieve dissonantie reductie, groupthink
(unanimiteit belangrijk als de cohesie groot is), bystander effect (minder helpen als er veel
mensen aanwezig zijn), voet-in-de-deur techniek (klein verzoek accepteren leidt tot het
sneller accepteren van een groot/groter verzoek).
- Theorie: geïntegreerde set principes waarmee gedrag en cognities kunnen worden
beschreven, verklaard en voorspeld.
,Belang theorie
‘There is nothing so practical as a good theory’ – Lewin
- Structureren van problemen
- Selectie relevante determinanten
- Richting voor oplossing
- Evaluatie
Theorieën: sociale invloed
- Invloed van sociale omgeving op gedachten, gevoelens
en gedrag
- Voorbeeld: focus theorie of normative conduct
Theorieën: sociale cognitie
- Hoe we denken over anderen en de wereld
- Voorbeeld: attributietheorie, cognitieve dissonantietheorie, theorie van gepland gedrag,
sociale vergelijkingstheorie
Theorieën: sociale relaties
- Hoe gaan we om met anderen, waarom hebben we goede relaties dan wel conflicten
- Voorbeeld: ingroup/ outgroup, stereotypen,
prosociaal gedrag, interdependentietheorie
Verschil fundamentele en toegepaste sociale psychologie
- Fundamenteel: nadruk op ontwikkelen en testen van
theorieën
o Deductief Van theorie naar probleem,
nauwe benadering, maakt gebruik van één
theorie
- Toegepast: nadruk op
begrijpen en oplossen van sociale
problemen
o Inductief van
probleem naar
verklaringen, bredere
benadering, meerdere
theorieën
Overeenkomsten:
- Ontwikkelen en testen theorieën
, o Fundamentele benadering in toegepast onderzoek
o Toegepast onderzoek leidt tot fundamentele kennis
- Wetenschappelijke methoden
- Beschrijven, voorspellen, causaliteit, verklaren
- Gericht op zelfde oorzaken van cognities en gedrag
Factoren die van invloed zijn op cognities en gedrag
- Individueel: attitudes, waarden
- Sociaal: opinies en gedrag van anderen
- Situationeel: fysieke omgeving
- Cultureel: gedeelde opvattingen, percepties, normen
- Biologisch: genetische factoren
Kenmerken toegepaste sociale psychologie
1. Probleemgericht: meerdere theorieën, methoden, interventies
2. Waardenoriëntatie
3. Sociale bruikbaarheid: sterke effecten, lange termijn effecten
4. Generaliseerbaarheid: representatieve steekproef nodig
5. Veld (echt versus nep, bijvoorbeeld een rijsimulator vs geïnstrumenteerde auto)
6. Interdisciplinair
7. Opdrachtgever: ministeries, provincies, dierentuin, energiebedrijven (snel resultaat en
toegankelijk)
8. Kosten-baten afweging: (voorbeeld) massamedia of informatie-op-maat
9. Politieke haalbaarheid: (voorbeeld) vliegtax
10. ‘output’: wetenschap versus maatschappij
Voorbeelden van toepassing resultaten onderzoek
- Probleem oplossen: directe toepassing
- Input voor beleid, naast andere factoren
- Agenda setting
- Onderzoek om besluitvorming uit te stellen
- Onderzoek om eigen standpunt te ondersteunen
- Manipulatie
De structuur die in elk hoofdstuk terugkomt:
- Wat is het maatschappelijk probleem
- Welk gedrag veroorzaakt het probleem
- Welke aspecten bepalen dat gedrag (theorie)
- Welke interventies zijn geschikt (gericht op belangrijke determinanten)
- Is de interventie effectief (evaluatie)
