Samenvatting samenleving & diversiteit
Hoofdstuk 1:
1.2 Culturele antropologie
Culturele antropologie is een wetenschap: deze is ontstaan tijdens de industriële revolutie en de
koloniale expansiedrift.
Modern imperialisme => moederlanden die politieke invloeden hebben op de koloniën.
- Behoefte aan grondstoffen;
- Behoefte aan een afzetmarkt;
- Opbouwen van een groot koloniaal rijk.
1.3 Cultuur
De culturele antropoloog bekijkt de mens als een cultureel wezen. Cultuur verwijst naar: ‘Het
algemene patroon van menselijke activiteit en de symboliek’.
De antropoloog kijkt naar het cultureel gedrag van mensen.
- Cultuur is niet aangeboren, maar het is aangeleerd.
- Het is veranderlijk en situationeel bepaald
- Cultuur gaat over normen waarden, gedragingen of voorstellingen van het leven.
Dit verandert door de tijd heen: er ontstaat een andere samenleving door modernisering, er
is sprake van vrije handel en immigratie stromingen. Dit maakt dat cultuur veranderd en dat
dit situationeel bepaald is.
Diversiteit benadrukt op - cultuurverschillen.
Intersubjectiviteit benadrukt op - cultuurovereenkomsten.
Er zijn twee soorten cultuur:
1. Cultuur in ruime zin:
Alles wat door de samenleving wordt voortgebracht; zowel materieel als immaterieel.
2. Cultuur in enge zin:
Ambacht, kunst, religie, wetenschap
Cultuurdefinities
- Cultuur is aangeleerd – Cultuur is een uiting van de manier waarop wij betekenis geven aan
de wereld om ons heen. Voorplanting, huwelijk, kinderen, opvoeden en emoties heeft
iedereen mee te maken, alleen de manier waarop dit geuit wordt verschilt. Cultuur leer je in
de loop van het leven.
- Cultuur is aan verandering onderhevig – de levensomstandigheden kunnen in de loop van de
tijd veranderen, waarbij leefregels, normen en waarden mee veranderen. Door wederzijdse
beïnvloeding van culturen, kan er een nieuwe samengesmolten cultuur ontstaan >
creolisering van culturen.
1
, - Cultuur is situationeel bepaald – mensen komen met steeds meer subculturen in aanraking.
Je bent familie, student, werknemer, onderdeel van een sportvereniging of doet
vrijwilligerswerk. Je bent cultureel gezien in elke situatie iemand anders.
1.4 Veldwerk en participerende observatie
Antropologisch veldwerk is gericht op het begrijpen van een andere cultuur dan die van jezelf.
Deze methode verwijst naar een bepaald onderzoek waarin gedrag wordt bestudeerd op kleine
schaal in een alledaagse setting. Hierbij wordt data verzameld door observatie/informele gesprekken.
De methode kenmerkt zich door onderdompeling en afstand.
Veldwerk -> een methode van onderzoek waarbij je probeert onderdeel uit te maken van de
levenswijze van de groep mensen die je onderzoekt.
Voorbeeld: Onderzoek in koloniale gebieden, omdat deze constant veranderen bijvoorbeeld.
Insiderperspectief/emic-perspectief.
Participerende observatie -> bestaat uit meedoen en doelgericht waarnemen. Door actief mee te
doen aan het normale leven probeert een veldwerker het sociale leven zo ‘authentiek’ mogelijk waar
te nemen.
Het doel: onderzoeken of mensen hetzelfde doen als dat ze zeggen. Als je te lang in de
andere cultuur blijft hangen, word je er te veel in opgezogen. Dit wordt going native
genoemd.
Twee soorten identiteit:
- Frontstage identiteit: De identiteit die mensen graag laten zien. Dit is vaak positiever of het
perfecte plaatje.
Voorbeeld: Instagram.
- Backstage identiteit: De identiteit die mensen liever voor zich houden.
Voorbeeld: het ‘’buikje’’ op Instagram
Om een cultuur te begrijpen is het noodzakelijk dat je je langdurig in die cultuur onderdompelt. Je
dient de taal te leren en sfeer te proeven. Hoe meer tijd je doorbrengt ‘in het veld’, hoe rijker je data
en hoe dieper je contextueel begrip.
Daarom zijn er eerst frontstage verhalen, totdat dit vertrouwen er is, en pas daarna backstage
verhalen. Als je frontage bent, dan observeer je vaak eerst: dat is opzettelijk, doelgericht en
systematisch waarnemen. Je kijkt dan bijvoorbeeld hoe mensen bepaalde dingen doen of aanpakken.
Going native syndroom voorkomen:
Er schuilt kracht in het verschil (diversiteit) en het vermogen om ook overeenkomsten tussen
mensen en ideeën te kunnen zien (intersubjectiviteit).
Door je sociologische verbeeldingskracht te trainen voorkom je going native.
Sociologische verbeeldingskracht -> het vermogen om een probleem vanuit verschillende
perspectieven te bekijken.
Micro: individuele problemen
Meso: institutionele
Macro: samenlevingsproblemen
2
, 1.5 Thick description en het wezen van de Ander
Thick description -> het geven van een uitgebreid beeld van omstandigheden, situaties, mechanismen
en andere relevante onderwerpen binnen het onderzoek door middel van gedetailleerde
beschrijvingen.
- Niet alles wordt gedetailleerd beschreven, alleen beschrijvingen die van belang zijn voor
bepaalde conclusies.
Belangrijke taak antropoloog: doordringen tot de mens en zijn samenleving.
Hij moet leren de positie vanuit de ander te bekijken en te doen alsof hij de ander is.
Empathie is hierbij belangrijk.
Empathie staat voor: ‘’Het inleven in de ander, en deze ander ook kunnen begrijpen’’
1.6 Veldwerk en outreachend werken
Met de verplaatsing van zorg naar de gemeenten, de opkomst van de doe-economie en de
participatiesamenleving moeten mensen steeds meer hun eigen problemen oplossen. Sociaal
werkers moeten dus ook steeds meer het veld ingaan.
Thomas Chalmers: grondlegger van het outreachend werken.
Hij raadde de armen af om een beroep te doen op institutionele armenzorg. Hij dacht dat
buurtsolidariteit en ondersteuning door sociaal werkers veel effectiever zou zijn.
De beginners waren ‘friendly visitors’
- Ze dienden de situatie van de armen in kaart te brengen.
- Richten activiteiten op om de mensen vaardigheden bij te brengen; scholen en cursussen.
De sociaal werker probeerde vanuit een superieure positie de cliënten beschaafder te maken
Tegenwoordig spreken we met outreachend werken van de ‘eropaf-methode’. In plaats van af te
wachten wie het spreekuur bezoekt, stappen sociaal werkers nu op cliënten af om hulp te bieden. Zo
gaan wij meer de wijk in en signaleren wij meer.
Animisme: iemand die gelooft in het bestaan van zowel goede als kwade geesten. Zij kunnen overal
komen en zijn.
Hierop werd een theorie ontwikkeld: monogenetisch evolutionisme.
Dat houdt in dat elke cultuur een evolutie doormaakt.
Voorbeeld: de mens maakt de ontwikkeling door van wild – naar compex – naar beschaafd.
1.7 Het structureel functionalisme
Evolutionisme leidde tot het structureel functionalisme.
Structureel-functionalisten zien cultuur in de meeste brede zin van het woord als elke vorm van
aangeleerd gedrag.
- Alles wat mensen sociaal doen, heeft een bedoeling en is gericht op sociale cohesie,
harmonie en consensus binnen de gemeenschap.
- Sociale ongelijkheid wordt gezien als een onvermijdelijk gegeven. Een zekere mate van
ongelijkheid is vanzelfsprekend.
3
