THEORIE III: GESCHIEDENIS IN DE PRAKTIJK
Disclaimer: Ik ben geen docent en volg dit vak voor het eerst.
Ik heb de zaken opgeschreven die ik belangrijk vond en aan
dit pakket kunnen dus geen rechten ontleend worden. Heel
veel succes met Theorie III!
Week I
Carlo Ginzburg – Roots of a Scientific Paradigm
De scheiding tussen de natuurwetenschappen en de geesteswetenschappen is voor lange tijd al
een onderwerp van discussie geweest. Denkers als Levi-Strauss geloven dat dit onderscheid in
principe niet bestaat, maar dat er wel degelijk een onderscheid is. Ginzburg probeert aan te
tonen dat de twee hiervoorgenoemde wetenschappen wel degelijk naar elkaar toe gegroeid
zijn gedurende de negentiende eeuw, door middel van het epistemologische model. Ginzburg
wil dit laten zien aan de hand van de ‘Morreliaanse’ methode (zoals onderzocht door E.
Wind): Musea hangen vol met kunst waarvan de schilder of auteur niet bekend is. Om de
makers van het schilderij eer aan te doen, moet men niet kijken naar de meest prominente
eigenschappen van schilderijen, aangezien deze ook het makkelijkste te imiteren zijn. Men
moet naar de niet-noemenswaardige details kijken, zoals vingernagels, oorlellen, de vorm van
vingers en tenen. Morelli is hierop bekritiseerd omdat het niet volgens het Scholastieke motto
Individuum est ineffabile is en omdat hij niet naar esthetische problemen, maar problemen van
filologische aard keek. En Morelli’s methode heeft ook iets inherents filologisch: het kijken
naar objecten die anoniem, beschadigd, hergebruikt, gerestaureerd of gekopieerd zijn, waarbij
gezocht werd naar een methode om het object te reconstrueren zoals het origineel was. Het
onderscheid tussen literaire teksten en picturale teksten kan niet worden uitgelegd aan de hand
van zogenaamde eeuwige karaktereigenschappen van literatuur en schilderij. Dit onderscheid
komt voort uit de aanname dat er twee historische omslagpunten zijn geweest: de geboorte
van de geschreven tekst en die van het schilderij. Het is bekend dat tekstuele kritiek geboren
is na Homerus en vastgelegd werd toen humanisten begonnen met het voorbereiden van de
Klassieken. De tekstuele kritiek werd gezuiverd van al haar zintuigelijke referenties. Dit legt
eigenlijk ook uit waarom de tekstuele kritiek (en de filologie) als eerste van de humanistische
disciplines als wetenschappelijk gezien werd; dit omdat het grootste struikelblok van kwaliteit
vermeden werd bij reproductie. Kortom wordt Morelli ondersteund door moderne psychologie
(dat van Freud) aangezien kleine details ons karakter meer weggeven, dan grote gebaren. Dit
wordt verder ondersteund in het essay over de Moses van Michelangelo. In het essay wordt
duidelijk dat Morelli invloed heeft gehad op Freud zijn vorming van de psycho-analyse. Ook
wordt duidelijk dat de theorie van details dat dat ook geponeerd wordt door Freud en Conan
Doyle (Sherlock Holmes). Geneeskunde is een voorbeeld van een exacte wetenschap, die op
het moment van categoriseren door Ginzburg nog geen exacte wetenschap was, maar
gebaseerd op aanwijzingen net als de analyse zoals geponeerd door Morelli, Freud en Doyle.
Je kijkt naar symptomen, maar de ziekte kan wel heel verschillend van persoon tot persoon
zijn.
,Paul Newall – ‘Logical Fallacies of Historians’
Drogredeneringen zijn opzettelijke of onbewuste fouten in redenatie. Omdat
drogredeneringen zo alomtegenwoordig voor komen worden hier ook speciaal studies naar
verricht, zoals de meest bekende van Fisher: Historians’ Fallacies. In de tekst van Newall
worden de meest bekende drogredeneringen onder historici uiteengezet. Er bestaan formele en
informele drogredeneringen. Formeel is wanneer alle voorafgaande stellingen en de conclusie
juist is, maar de structuur van het argument vervuild is. Informeel is wanneer de inhoud van
het argument fouten bevat.
Formeel argument: Alle mannen zijn sterfelijk en Socrates is een man Socrates is sterfelijk.
Hieronder een lijst met logische drogredeneringen voor historici:
-Als A, dan B & B Dus A. Deze is in essentie niet fout, maar kan fout zijn als je de
volgende voorafgaande stellingen toevoegt: als C dan B & als D dan B. De drogredenering is
niet fout als A de enige oorzaak van B zou kunnen zijn.
-Petitio Principii de conclusie van een argument wordt gebruikt om het argument te
demonstreren (cirkelredenering).
-Vals dilemma, het is of A of B en A is het niet Dan moet het B zijn. Alleen de voorgaande
stelling dat er geen andere opties dan A en B bestaan, ontbreken.
-Post hoc, ergo propter hoc als A gebeurt en B volgt daar op, dan is A de oorzaak van B.
-Argumentum ad vericundiam je argument kracht bijzetten door op zoek te gaan naar een
autoriteit die het met je eens is.
-Argumentum ad hominem bestaan drie vormen van #1 Professor Y presenteert argument
X en Professor Y is een racist X is fout daarom. #2 (circumstantial) A zegt B en A heeft de
volgende dingen gedaan in het verleden B is daarom fout. #3 (tu quogue) A zegt B en A
doet B zelf niet, dus B is fout.
-Argumentum ad consequentiam Als A waar is, heeft het gevolg B en B is verschrikkelijk,
dus A is fout.
-Historians’ Fallacy heeft ermee te maken dat mensen in het verleden gebeurtenissen precies
kennen zoals historici die het studeren kennen. Oorzaken A, B en C lijken gebeurtenis D
waarschijnlijk te maken & Persoon E kent de oorzaken A, B en C & gebeurtenis D gebeurt
Persoon E wist dat D zou gebeuren & Persoon E deed daarom expres niks tegen gebeurtenis
D.
-Anachronismus zaken interpreteren volgens hedendaagse standaarden.
-Ethnomorphismus een andere cultuur of periode beoordelen op basis van hoe ver het
‘ontwikkeld’ is naar de standaarden van eigen cultuur of periode.
-Baconiaanse drogredenering het idee dat historici vrij zijn van drogredeneringen,
aannames, hypotheses, ideeën, vooroordelen, veronderstellingen, paradigma’s.
-Ontduiken van bewijslast, er is geen bewijs voor A A bestaat niet of is niet gebeurt.
,-Holistische drogredenering een specifieke geschiedschrijving schrijven, terwijl dit met het
geheel wordt verbonden.
-Didactische drogredenering dat er lessen zijn om te leren uit het verleden, betekent niet
dat ze per se geleerd moeten worden, maar dat er ook alternatieven zijn.
-Reductieve drogredenering Gebeurtenissen te simpel maken door zaken weg te laten.
Rik Peters, ‘Calliope’s Ascent, Defragmenting Philosophy of History by Rhetoric’
In dit artikel betoogt Rik Peters een filosofische basis voor het praktische gebruik van de
geschiedenis Op welke wijze vormt de geschiedenis een praktische vorm van kennis?
Peters gelooft dat de eigentijdse geschiedtheorie ontstaan is uit de klassieke filosofie van
geschiedenis van belangrijke denkers als Weber, Meinecke, Croce, Gentile, Gramsci,
Oakeshott, Droysen, Collingwood, Ortega Y Gasset en O’Gorman. Niet alleen waren deze
denkers actief als filosofen van de geschiedenis, maar ook als historici. Voor hen was,
geschiedenis, van ervaring tot onderzoek en van verhaal tot actie, niet iets voor de elite, maar
essentieel voor het leven zelf. Deze klassieke denkers geloven dat iedereen zich vormt door te
kijken naar het verleden, waarbij historici specialisten zijn op het gebied van een deel van
deze ervaring. Ook onderscheidden deze klassieke historici zich van wetenschappelijke
historici door te stellen dat de enige ware geschiedschrijving, eigentijdse geschiedenissen zijn
het verleden moet aan de hand van eigentijdse problemen beoordeeld worden. Historici
beschrijven niet alleen het verleden, ze zijn er zelf onderdeel van en worden er door
beïnvloed: historia rerum gestarum coincide in medias res. Alhoewel veel pragmatische
denkers het met dit feit eens zijn dat geschiedenis schrijven ook een onderdeel is van de
geschiedenis, willen maar weinigen dit vergelijken met retoriek zoal Peters beschrijft in zijn
artikel. Slechts een kleine minderheid van theoretici heeft de pragmatiek van historische taal
onderzocht en besproken, waarvan de bekendste W.B. Gallie die het besprak onder het
concept ‘volgbaarheid’. H. Hexter stelt dat de voortgang van historische kennis afhangt van
de kwaliteit van de retoriek van de historicusen op de efficiëntie van zijn historiografie.
Hayden White stelt dat elk discours geinterpreteerd moet worden als een soort speech-act. Om
White aan te vullen, moet er een onderscheid gemaakt worden tussen constatieven (het is 1
uur, het is mooi weer) en performatieven (ik wil, ik noem dit schip de Koningin Elizabeth).
De klassieke retoriek legt de
performatieve kracht van het discours in de afmaking van het retorische argument, de
enthymeme. Aristoteles zei al dat wanneer een publiek geconfronteerd wordt met een
enthymeme, zij de missende voorgaande stellingen zullen invullen op basis van hun
geheugen. Dit is een hele sterke vorm van retoriek, maar hier is nog niet veel over
gedebatteerd. Om te begrijpen wat de ervaring doet met ons taal, komt Husserl zijn theorie
van experiental meaning van pas: we worden ons bewust van een object zoals een vaas door
het echte object, maar ook door de dingen die niet meteen in het oog springen zoals
implicaties. Sprekers kunnen dingen doen met woorden waarmee ze de ervaring van de
realiteit veranderen. Collingwood stelt dat we eerst esthetisch begrijpen (iets verbeelden) en
daarna intellectueel (door hetzelfde te denken). De aanhorer behandelt het gesproken woord
van de spreker als haar eigen, maar zal nooit de volledige intentie van de spreker kunnen
, herhalen (emotie in idee). Oakeshott stelt dat wij ons bewust worden van acties of
gebeurtenissen in het heden, door de gewaarwording van het verleden of de toekomst (going-
ons). Wanneer we verschillende bewoordingen gebruiken voor een going-on, verschillen we
in mening over deze going-on. Voor complexe gebeurtenissen (planten van een roos) gebeurt
heel veel tegelijk, dit stellen we ons dan ook tegelijk voor (Arthur C. Danto). Danto noemt dit
project verbs, deze vormen de basis voor narratieve zinnen. De spreker kan hiermee de lezer
of aanhorer sturen, door gebruik te maken van zogenaamde retroactive realignments of the
past. Mink en Ankersmit stellen dat geschiedenis ook een manier van uitleggen en
interpreteren is. Ankersmit stelt ook nog dat geschiedenis een uiting kan zijn van trauma.
HOORCOLLEGE I - Kritisch denken en Theorie.
‘History: the never ending discussion.’
1. Historische argumenten zijn vaak lang en complex, zowel breed als diep.
2. Lastig om te analyseren, omdat deze in de vorm van verhalen staan (bundels van
vragen en antwoorden, met veel voorgaande stellingen).
3. Interpretaties volgen nooit per se uit het bewijs, omdat er geen universele ‘ware’
stellingen bestaan.
4. Interpretaties zijn gebasseerd op vormen van redeneren die niet strikt zijn (bevestiging
van de gevolgen, ontkennen van antecedenten) en over ín essentie gedebatteerde
concepten.
5. Historische interpretaties zijn interferenties richting de beste uitleg: de meest
waarschijnlijke hypothese op basis van bewijs
6. Geschiedenis is een discussie zonder eind: concepten, aannames in redenatie, belang
van bewijs kunnen betwist worden op elk moment.
De vier historische vragen: Enkele onderliggende aannames waren:
1. Wat is geschiedenis (de aard)? -Tyche, Fortuna, Divina, Providentie
2. Waar gaat het over (object)? -Menselijke actie
3. Hoe wordt het uitgevoerd (methode)? -Algemene natuurwetten
4. Waarvoor is het (doel)? -Idealisme/realisme.
Geschiedenis is een eeuwige strijd tussen de wetenschap (Clio) en de retoriek (Calliope) . In
de wetenschap zijn er enkel waarnemers. De menselijke actie ligt in het verleden en het is van
belang om de waarheid te vinden door middel van logica. Retorici zijn deelnemers van de
geschiedenis, waarbij menselijke actie uit het verleden in het heden gebruikt wordt (Kairos).
Vaak wordt een overtuigend betoog gevoerd en moet een publiek overtuigd worden.
‘An historical narrative is history also, it has effect.’ – John Dewey
3 vormen van interferentie in historisch redeneren:
