From Herodotus to H-Net
PART ONE: Historiography from Herodotus to the Twentieth Century
CHAPTER 1: What Is Historiography?
De gegeven de nitie van historiogra e in dit boek is: ‘the critical assessment of the ways in which
historians try to reconstruct past events as distinguished from the statements they make about
the past.’
Dit verwijst naar een onderscheid tussen enerzijds was de historici over het verleden hebben
gezegd en anderzijds hoe zij over het verleden nadachten (historisch denken).
The concerns of historiography
Historiogra e heeft betrekking op de verschillende methodes van de historici en het begrijpen hoe
deze historici het verleden vormgaven en zagen. In dit boek staan de gebruikelijke problemen
waar historici mee kampen centraal, zonder dat alles draait om een speci eke tijdsperiode waarin
zij geïnteresseerd centraal staat. Het is dus een diachronische aanpak waarin capita selecta uit de
historiogra e worden bekeken.
Het begrip ‘geschiedenis’ is zeer complex en tweeledig:
1. De gebeurtenissen die plaatsvonden
2. De verslagen die we geven over de gebeurtenissen die plaats hebben gevonden
Historiogra e houdt zich bezig met het verschil tussen deze twee betekenissen van het begrip
‘geschiedenis’ en kijkt naar welke methodes nodig zijn om goede en representatieve kennis te
verkrijgen, de verschillende manieren waarop het verleden valt te interpreteren én het verzoenen
van tegenstrijdige interpretaties van het verleden met het idee dat er een kern van waarheid over
het verleden was die kan worden herkend.
Het probleem van geschiedenisboeken van vroeger en vandaag de dag is dat de historiogra sche
debatten volledig worden buitengesloten. Informatie wordt als vanzelfsprekend en objectief
vernomen, terwijl we in de historiogra e zien dat over verschillende gebeurtenissen langdurige
debatten zijn geweest.
We zien ook binnen de discipline van de geschiedenis dat er minder aandacht is voor de
historiogra e, doordat er meer wetenschappelijke tijdschriften zijn over bepaalde regio’s of
tijdsperiodes dan over de historiogra e.
Om deze reden moeten historiogra e lessen worden ingesteld. Er zijn verschillende redenen
waarom historiogra e noodzakelijk is:
- 1. Zodat studenten zich realiseren dat het verleden niet simpelweg bestaat, maar is
gereconstrueerd op basis van geselecteerd bewijsmateriaal en daarmee dus nooit voor zichzelf
spreekt maar juist beïnvloed is.
- 2. De fundamentele kwestie omtrent de reconstructie van het verleden wordt binnen de
historiogra e naar buiten gebracht. Het kennen en begrijpen van een historiogra sch debat
helpt je te begrijpen op welke manieren we de geschiedenis kunnen begrijpen en dat het niet
eenvoudig kan worden opgelost door meer bewijsmateriaal te vinden
- 3. We leren kritischer te re ecteren op historische werken en bronnenmateriaal. Deze
vaardigheden kunnen ook buiten de discipline worden ingezet
Naast voordelen zijn er ook historiogra sche controverses die ons de ogen doen openen:
- 1. Linguistic turn:
- 2. Inclusive history: de geschiedschrijving is vaak zeer eurocentrisch en daarom kwamen
mensen zoals Chakrabarty met het idee dat we meer perspectieven van verschillende
groepen ,die vaak buitengesloten werden van de dominante historische narratieven, moeten
opnemen. Hij kwam met het idee van ‘provincialize Europe’, als poging om een inclusievere
geschiedenis te schrijven.
1
fifi fi fi fl fififififi fi fi fi
,Naast de debatten die zijn uitgelokt door de ‘linguistic turn’ en pogingen om een meer inclusieve
geschiedenis te schrijven, wordt de discipline ook hervormd door veranderingen in de manier
waarop historici toegang krijgen tot hun bronnen en hun bevindingen communiceren. Hierdoor
vond een verschuiving plaats van het gebruik van alleen maar geschreven bronnen naar ‘oral
history’, visueel, mondeling materiaal, en het internet. Een nevene ect hiervan was dat een groter
publiek bereikt werd en niet alleen vakgenoten maar ook via anderen kritiek wordt uitgeoefend op
de geschiedschrijving, zoals via de hedendaagse media.
This book and its author
Het doel van dit boek is de lezers kennis te laten maken met de geschiedenis van het historisch
denken en de belangrijkste kwesties waar de historici zich vandaag de dag mee bezighouden.
Opbouw:
- De geschiedenis van het historisch denken schetsen en zichzelf (selectief) schrijven
- Doel: leren hoe geschiedenis is gedaan in verschillende samenlevingen door de tijd heen ->
bredere waardering voor de verschillende doeleinden van historische verhalen en
verschillende benaderingen van geschiedenis
- Hoofdthema’s van het historiogra sche debat van vandaag en de nieuwe media die een steeds
grotere rol spelen in de verspreiding van geschiedenis
- Het opleidingsproces dat nodig is om een professionele historicus te worden en beschrijft de
verschillende carrières die openstaan voor degenen die besluiten zich in het onderwerp te
specialiseren
De auteur noemt zijn eigen ervaringen met verschillende historiogra sche onderwerpen om te
laten zien dat het omgaan met vele vormen en vakgebieden van de geschiedenis hem heeft
gedwongen om met veel verschillende historiogra sche kwesties geconfronteerd te worden.
Justifying the study of the past
Verschillende reden waarom het creëren en behouden van kennis over het verleden van belang is:
- Het is onmisbaar voor de mensen die betrokken zijn bij ‘public a airs’
- Het leert hen regels over het menselijk gedrag die vervolgens hun eigen gedrag zouden
kunnen sturen
- Leert ons een scala aan mogelijkheden te begrijpen waarmee we worden geconfronteerd bij het
omgaan met hedendaagse problemen
- Belang van onbedoelde gevolgen
- Voorspellingen, zeggen historici, zijn in het verleden vaak verkeerd geweest vanwege deze
gevolgen
- Collectief identiteitsgevoel
- Gemeenschappen hebben een gedeeld begrip van hun verleden nodig (op elke schaal)
- Globaal: laat zien hoe mensen op verschillende continenten altijd met elkaar verbonden zijn
geweest
- Nationaal: kritisch begrip van ons nationale verleden zal mensen helpen de moeilijkheden
aan te pakken waarmee we in het heden worden geconfronteerd
- Lokaal: bewustwording van de geschiedenis van onze gemeenschappen zou de
inspanningen moeten stimuleren om structuren te behouden die een gevoel van het verleden
overbrengen en tegelijkertijd laten zien dat de identiteit van de gemeenschap elementen van
verandering kan bevatten
- Het belang van een waarheidsgetrouwe geschiedenis als een manier om emotioneel geladen
mythen over het verleden, die in het heden gevaarlijke gevolgen kunnen hebben, te vernietigen
- Het herinneren van degenen die vandaag de dag aan de macht zijn, dat ze op een dag het
oordeel van het nageslacht zullen moeten ondergaan
2
fi fi ff ff fi
, A short eld guide to the varieties of history
Er is een groot aantal verschillende invalshoeken waar men zich binnen de discipline mee bezig
heeft gehouden:
1. Politieke geschiedenis (en diplomatieke/militaire geschiedenis)
- Meest dominant
- Beschrijft en verklaart acties van politieke elites en militaire leiders
- Sterk gericht op de ‘grote mannen’ en laat de massa weg
- Bronnen: goed georganiseerde instituten, zoals archieven van de overheid
- Vaak gelimiteerd doordat ze de leiders en natiestaten een centrale plaats geven in hun verhaal
- Gebruikt om de daden van de koning en overheden op te schrijven
2. Sociaal-economische geschiedenis
- Sociale geschiedenis
- Nadruk: verschillende manieren waarop mensen met elkaar verbonden waren in
verschillende tijden. Denk hierbij ook aan gezinnen, gemeenschappen en sociale klassen
- Economische geschiedenis
- Nadruk: betekenis van de manieren waarop mensen de kost hebben verdiend, de
technologie die ze hebben gebruikt en de e ecten van welvaartsstromen
- Bronnen
- Statistische en kwantitatieve data
- Ook reisverslagen, politieverslagen en dagboeken
- Verschil met politieke geschiedenis
- Politiek: de bronnen stellen de historicus in staat om te zien wat historische actoren dachten
toen ze hun beslissingen namen
- Socio-economisch: uitdaging om te laten zien wat er kan worden geleerd van documenten
die op het eerste gezicht weinig lijken te onthullen en vaak onvolledig zijn
3. Culturele/intellectuele geschiedenis
- Verschil met sociale geschiedenis
- Sociaal:
- verbonden met de sociale wetenschappen
- Geschiedenis van het volk/‘the masses’
- Cultureel:
- Nauwere banden met antropologie en andere geesteswetenschappelijke disciplines, zoals
literatuurwetenschap en kunstgeschiedenis
- Geschiedenis van elitecultuur, populaire cultuur en alles daartussenin
- Emphasis: de verschillende manieren waarop groepen mensen in de loop van de geschiedenis
betekenissen voor zichzelf hebben gecreëerd
- Biedt de uitdaging om bronnen op te sporen die vaak wijdverspreid zijn en worden aangetro en
op plaatsen waar meer traditionele historici niet zouden denken te zoeken
3
fi ff ff
, CHAPTER 2: History in Ancient and Medieval Times
Herodotus and Thucydides
Herodotus en Thucydides zijn de oudste auteurs van geschreven historische werken. Herodotus
schreef de Historiën, waarin de Perzische oorlogen centraal stonden, terwijl Thucydides over de
Peloponnesische oorlogen schreef.
Deze twee Griekse intellectuelen waren niet de eerste die verslag legden van historische
gebeurtenissen of het verleden construeerden op basis van bronnen materiaal. WE zien dat
Homerus, de Joden en Confucius zich hier ook al mee bezighielden. Het verschil tussen hen en
Herodotus en Thucydides was echter dat zij een poging waagden de geschiedenis door middel
van kritisch onderzocht bronnenmateriaal te reconstrueren. Ze bepalen voor zichzelf wat de
geschiedenis als onderwerp zou moeten zijn en welke bronnen er daarvoor gebruikt moesten
worden. Bovendien ging de geschiedenis bij hen niet over gebeurtenissen over het leven van
individuen, maar over gebeurtenissen die het leven van hele samenlevingen heeft beïnvloed.
Kenmerkend voor Herodotus:
- ‘Istoria’ = onderzoek (‘inquiry’)
- Schreef over reizen en probeerde informatie van verschillende mensen die betrokken waren bij
de Perzische oorlogen te verzamelen
- Kritische blik op de bronnen, die hij voorlegde aan zijn lezers —> hij vertelde zijn mening over
wat als waar en niet waar beschouwd zou kunnen worden
- Het doel van dit soort historische werken, volgens Herodotus, was om te verzekeren dat wat
mensen hebben gedaan niet zal vervagen naarmate de tijd verstrekt
- Methode: niet alleen gericht op Griekse omgeving; hij vond alle aspecten van het menselijk
leven interessant en schreef daarom ook over vrouwen
Kenmerkend voor Thucydides:
- Ten opzichte van Herodotus was hij minder expliciet over de bronnen die hij gebruikte en hoe
kritisch hij daartegenover stond
- Ooggetuigenverslagen waren de belangrijkste bronnen
- Sterk gefocust op het scheppen van het ‘ware’ verhaal over het verleden
- Schreef alleen over dingen die gebeurde terwijl hij leefde, omdat je alleen over deze
gebeurtenissen een zekere mate van kennis kon verkrijgen
- Terwijl Herodotus zijn verhaal heroïsch opschreef, schreef Thucydides eerder een tragedie
- Alleen maar gericht op oorlog en politiek
Belangrijkste bijdrage van deze twee guren was dat zij hun verhalen opschreven
History-writing in the Hellenistic and Roman worlds
De volgende belangrijke guur was Aristoteles. Hij stond bekend als losoof, maar maakte wel
zeker opmerkingen over de geschiedschrijving. Het belangrijkste verschil tussen
geschiedschrijving aan de ene kant, en de poëzie (en loso e) aan de andere kant was volgens
hem dat geschiedenis schrijft over wat er is gebeurd en poëzie iets beschrijft dat zou kunnen
gebeuren. Geschiedenis vereiste bovendien meer empirische waarheid en was daarmee niet per
se goed.
Drie belangrijke intellectuelen in de Hellenistische en Romeinse wereld waren Polyibus, Livy en
Tacitus. Polybius en zijn opvolgers, Livy en Tacititus, schreven in het Latijn en gebruikten de
historische modellen die door Herodotus en Thucydides hadden gemaakt. Tegelijkertijd kwamen
zij ook tegenover nieuwe problemen te staan, zoals het onderscheid maken tussen de waarheid
en legendes binnen het bewijsmateriaal. Bovendien richtten Herodotus en Thucydides zich alleen
maar op de wereld betre ende een kleine stadstaat en selecteerde zij daar de belangrijkste
momenten uit, terwijl het voor de historici uit Rome over een veel bredere regio ging.
Kenmerkend voor Polybius:
- Schreef het eerste grote werk over de geschiedenis van Rome
- Niet nationale geschiedenis, maar een pionier op het gebied van wereldgeschiedenis
4
fffi fi fi fi fi
