Recht hoorcollege en werkcollege
Week C3
Materieel en formeel strafrecht
Leerdoelen
Je kunt aangeven wat materieel strafrecht is, wat hierin staat en de belangrijkste beginselen ervan.
Je kunt aangeven wat formeel strafrecht is, wat erin staat, de belangrijkste beginselen ervan en wie
de belangrijkste actoren hierin zijn.
Onderwerpen
Materieel en formeel strafrecht: betekenis en verhouding tot elkaar
De belangrijkste beginselen van het strafrecht
Het belang van artikel 1 Sr
Betekenis van ‘de dader’ in het strafrecht
Vormen van strafuitbreiding (poging, voorbereiding, medeplegen, uitlokken, doen-plegen)
Strafuitsluitingsgronden
Soorten straffen en het doel ervan
Artikel 1 Sv en de uitgangspunten van strafvordering
De partijen in het strafproces en hun rol
Kenmerken van dwangmiddelen, en wie de bevoegdheid heeft om deze middelen in te zetten
De gang van zaken bij een terechtzitting
De centrale vragen van de rechter in het strafproces
Rechtsmiddelen
Literatuur
Janssen (2020), H. 8 en 9
, Leerdoelen
Materieel strafrecht
Materieel strafrecht beschrijft strafbare gedragingen, geeft aan in welke gevallen een dader strafbaar
is en bepaalt welke straffen kunnen worden opgelegd.
Formeel strafrecht
Formeel strafrecht (strafprocesrecht) beschrijft de handhaving van het materieel strafrecht, waarbij
geldt dat vanwege de inbreuk op het persoonlijke leven alleen de hoogste wetgever wetten over
strafvordering mag maken en dus geen basis kunnen hebben in de gewoonte of analogie.
, Onderwerpen
Materieel en formeel strafrecht: betekenis en verhouding tot elkaar
De rechtsgebieden zijn onder te verdelen in internationaal en nationaal waarbij nationaal recht
verder is te omschrijven naar publiekrecht waaronder: staatsrecht, bestuursrecht en strafrecht onder
vallen. Het strafrecht bestaat op zijn beurt weer uit materieel en formeel strafrecht.
Materieel strafrecht beschrijft strafbare gedragingen, geeft aan in welke gevallen een dader strafbaar
is en bepaalt welke straffen kunnen worden opgelegd.
Formeel strafrecht (strafprocesrecht) beschrijft de handhaving van het materieel strafrecht, waarbij
geldt dat vanwege de inbreuk op het persoonlijke leven alleen de hoogste wetgever wetten over
strafvordering mag maken en dus geen basis kunnen hebben in de gewoonte of analogie
Materieel recht verwijst naar de rechtsregels die voorschrijven hoe de mensen zich in het
maatschappelijk verkeer tegenover elkaar behoren te gedragen. Formeel recht verwijst naar
rechtsregels die de handhaving van het materiële recht door rechtspraak, toezicht enzovoort
bestrijken.
Materieel: je mag volgens de wet niet doden, formeel: er ligt daar een bepaalde straf op
De belangrijkste beginselen van het strafrecht
Legaliteitsbeginsel
Het legaliteitsbeginsel is geen feit die strafbaar is dan uit kracht van een daaraan voorafgegane
wettelijke strafbepaling. Of te wel je bent alleen maar strafbaar als dit in de wet staat. Zonder wet
geen straf.
Het moet gaan om een wet in materiële zin, ook lagere overheden kunnen strafbepalingen maken,
de moeten gebaseerd zijn op een wet in formele zin
NB Geen gewoonte of analogie
Vertrouwensbeginsel
Het vertrouwensbeginsel ziet erop dat een verdachte gerechtvaardigd mag vertrouwen op
mededelingen van politie en justitie.
Equality of arms
Het beginsel van equality op arms gaat ervan uit dat zowel de verdediging als het OM met hetzelfde
dossier en met dezelfde middelen strijden.
Verbod op dubbele vervolging (Ne bis in idem). Het verbod van artikel 68 Sr. houdt in dat een
verdachte niet tweemaal voor hetzelfde feit mag worden vervolgd. Dit wordt ook wel het ne bis in
idem-beginsel genoemd.
Recht op een eerlijk proces
Het recht op een eerlijk proces is geregeld in artikel 6 lid 1 EVRM.
, Beginsel van zuiverheid van oogmerk
Het beginsel van zuiverheid van oogmerk, ook wel bekend als het verbod op misbruik van
bevoegdheid (Franse vertaling: ‘Detournement de pouvoir’) houdt in dat een publieke bevoegdheid
niet mag worden aangewend voor een ander doel dan waarvoor zij gegeven is. De misbruik van
bevoegdheden speelt vaak bij de inzet van algemene controlebevoegdheden in het verkeersrecht
(art. 160 WVW) ten behoeve van de opsporing.
Het gelijkheidsbeginsel
Het gelijkheidsbeginsel in het strafrecht gaat uit van de gelijke behandeling van gelijke gevallen.
Het beginsel van de redelijke en billijke belangenafweging
In beginsel van de redelijke en billijke belangenafweging liggen de in het strafrecht geldende eisen
van proportionaliteit en subsidiariteit besloten. Relevante belangen dienen behoorlijk tegen elkaar te
worden afgewogen. Beslissingen die- in verhouding tot het algemeen belang- onevenredig groot
nadeel aan de belangen van de burger toebrengen, dienen achterwege te blijven.
Onschuldpresumptie
De ‘onschuldpresumptie’ houdt in dat een verdachte onschuldig wordt geacht totdat het tegendeel
door een rechter wordt bewezen. De onschuldpresumptie is in artikel 6 lid 1 EVRM verankerd en
moet worden uitgelegd als een richtlijn voor de houding van de strafvorderlijke autoriteiten en de
rechterlijke macht. Zij mogen er geen blijk van geven de verdachte bij voorbaat als schuldig aan te
merken.
Het belang van artikel 1 Sr
Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling. Dus Bij
verandering in de wetgeving na het tijdstip waarop het feit begaan is, kan de verdachte niet alsnog
voor zijn misdrijf worden gestraft.
Betekenis van ‘de dader’ in het strafrecht
Met ‘de dader’ in het strafrecht wordt de persoon bedoeld aan wie de strafbare gedragingen kan
worden toegerekend. Strafbare feiten kunnen worden begaan door natuurlijke personen en
rechtspersonen. Met ‘natuurlijke personen’ worden mensen van vlees en bloed bedoeld.
Rechtspersonen zijn bedrijven en instellingen die een zelfstandig leven leidden in het recht.
Vormen van strafuitbreiding (poging, voorbereiding, medeplegen, uitlokken, doen-plegen)
Voorbereiding, maximumstraf met ½ verminderd; Maximumstraf van 8+ jaar, opzettelijk voorwerpen
die bestemd zijn voor het begaan van dat misdrijf.
Poging, maximumstraf met 1/3 verminderd; Bij een strafbare poging is er een voornemen waarbij
een begin wordt uitgevoerd met geen vrijwillige terugtred.
Medeplichtigheid, maximumstraf met 1/3 verminderd; Ondergeschikte rol waarbij je behulpzaam te
werk gaat, je hebt een duidelijke taak maar pleegt niet het delict dat uiteindelijk strafbaar wordt
gevonden.
