Aardrijkskunde Systeem Aarde domein C voor 6 vwo atheneum, beschreven voor de Syllabus. Duidelijke en overzichtelijke samenvatting voor eindexamen vwo 2022.
Onderdeel 1: intern systeem en reliëf aan het aardoppervlak 1
Onderdeel 2: landschapszones op aarde 19
, Onderdeel 1: intern systeem en reliëf aan het
aardoppervlak
5A.1) het interne systeem (kern, mantel, aardkorst) van de aarde en de betekenis van
endogene processen voor de vorming van reliëf aan het aardoppervlak.
Wat je moet kunnen:
➢ endogene processen aan elkaar relateren
➢ geomorfologische verschijnselen relateren aan endogene processen
➢ typeren en indelen van vulkanisme, aardbevingen en gebergten
➢ het eruptietype van een vulkaan relateren aan de positie ten opzichte van de plaatgrenzen.
Aanda ➢ door endogene processen ontstaan vulkanen, aardbevingen en gebergten en de
chtspu bijbehorende geomorfologische verschijnselen.
nten ➢ het eruptietype van een vulkaan weerspiegelt zich in de vorm.
Begrip De aarde bestaat ongeveer 4,6 miljard jaar en heeft sindsdien veel verschillende fysische
pen veranderingen doorgemaakt. Geologen die dit onderzoeken houden vaak vast aan het
actualiteitsbeginsel.
Actualiteitsbeginsel = the present is the key to the past. Uitgangspunt dat fysische
processen zoals die nu plaatsvinden in het verleden ook zo plaatsvonden. Processen
herhalen zich gedurende tijd en dus met het actualiteitsbeginsel kan men veel verklaren.
Begrippen aarde
4,6 miljard jaar geleden → ontstaan heet gas en
stof in zwarte nevel als gevolg van samentrekking
van zwaartekracht en concentratie van deeltjes.
Grootste massa werd de zon, rondom de
protozon vormden planeetachtige lichamen
doordat stoffen door zwaartekracht tot onderlinge
botsing kwamen.
= ontstaan 8 planeten die om de zon draaien.
De aarde heeft twee belangrijke eigenschappen
die een grote rol spelen in de vorming van continenten, oceanen en alle landschappen.
➢ vloeibaar water;
➢ inwendige gelaagdheid (= schillen).
Aarde als systeem
Alle natuurlijke processen beïnvloeden elkaar door endogene en exogene processen. Het
aardoppervlak ontstaat door endogene processen en wordt door exogene processen
voortdurend veranderd.
➢ Endogeen proces = werkt in/vanuit de aardkorst (bv. aardbevingen en vulkanisme).
➢ Exogeen proces = werkt aan de buitenkant van de aarde (bv. stromend water en
wind). De mens heeft ook een rol in exogene processen.
De aarde krijgt warmte door inwendige en uitwendige bronnen.
Inwendige bron: radioactiviteit van bepaalde gesteenten.
Uitwendige bron: zonnestraling warmt de aarde op, door albedo wordt enig uv-licht terug
gestraald waardoor ook warmte van de aarde afkomt door de zon.
De aarde bestaat uit verschillende schillen met specifieke eigenschappen.
Deze schillen hebben een eigen:
Chemische samenstelling aarde
Eerste 100 miljoen jaren van bestaan aarde
Meteorietinslagen zorgde voor veel warmte wat zich ophoopte in de aarew. Daardoor
smolt de aarde, waardoor zware elementen en mineralen zoals
ijzer en nikkel naar de diepte zakken.
→ hierdoor ontstond een kern van ijzer en nikkel met een mantel eromheen. De
buitenkant van de mantel bestaat uit een dunne, harde laag van gesteenten.
Uit welke materialen bestaat aarde?
De aarde is opgebouwd uit verschillende schillen met diverse chemische samenstellingen.
➢ Aardkern; ijzer; 5000-6000 graden celsius.
➢ Aardkorst; de aardkorst is vast gesteentge en komt in twee verschillende vormen
voor.
1) continentale korst: korst onder de continenten
→ 30-70 cm dik;
→ licht gesteente zoals graniet.
2) oceanische korst: korst onder de oceanen
→ dikte vanaf 7 km;
→ zwaar gesteente zoals basalt
Fysische samenstelling aarde
De aarde bestaat uit verschillende schillen.
Harde buitenlaag van de aarde noem je de
lithosfeer. Het omvat de aardkorst en het
harde bovengedeelte van de aardmantel. De
lithosfeer is dunner onder de oceanen dan de
continenten.
Onder de lithosfeer ligt de asthenosfeer, een
zachte binnenlaag met zeer traag vloeibaar
materiaal. Door hoge druk kan het plastische
gesteente stroperig worden.
De asthenosfeer rust op de binnenmantel. De
binnenmantel bevat vast gesteente door een
druk die er op uitgeoefend wordt.
Deze laag wordt gevolgd door de vloeibare buitenkern van ongeveer 2200 kilometer. De
laatste laag, de binnenkern, is weer van een vaste consistentie.
Buiten de aarde bevinden zich sferen in de lucht. Deze sferen delen de aarde met
samenhangende verschijnselen rond bepaalde elementen.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sharonhoksbergen1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
