Thema 1 Afstamming en gezag
Hfst 2 De ouders van de jeugdige
Familierechtelijke relatie = juridische relatie tussen gezins- of familieleden waarin rechten en
plichten ontstaan.
Juridisch ouderschap
- levenslange band tussen ouder en kind
- blijft bestaan, ongeacht wat er in het leven van ouder en kind gebeurt
- behouden juridisch ouderschap bij scheiding, geen contact meer tussen deze ouder en kind,
overleiden van deze ouder
Juridische moeder = vrouw uit wie kind geboren is, ook bij bevruchting via genetisch materiaal (bv
eicel van andere vrouw)
Draagmoederschap; ook als draagmoeder kindje afstaat aan wensmoeder blijft draagmoeder
juridisch ouder. Als draagmoeder niet getrouwd is kan wensmoeder kind wel erkennen en rechter
vragen het gezag over te hevelen. Dit maakt weg vrij voor wensmoeder om kindje te adopteren als ze
het minstens een jaar heeft verzorgd en opgevoed.
Als draagmoeder getrouwd is, is deze partner de andere juridische ouder. Erkennen van het kind (en
dus juridisch ouder worden) is dan niet mogelijk. De rechter zal dan het gezag voor de draagmoeder
en partner (juridische ouders) moeten beëindigen. De wensmoeder kan het kind dan als pleegkind in
haar gezin opnemen. Een jaar later kan de wensmoeder, evt. met partner, het kindje adopteren.
Wetsvoorstel voor draagmoederschap = wensouders meteen bij geboorte juridische ouders.
Voorwaarden:
- genetische band tussen kind en één van de wensouders
- draagmoeder en wensouder(s) leggen vóór de conceptie afspraken vast + laten deze door de
rechter toetsen
- draagmoeder en minstens één van wensouders moet Nederlandse nationaliteit hebben of als
vreemdeling legaal in Nederland wonen
Officieel register nodig waarin wensouders verplicht ontstaansgeschiedenis (persoon draagmoeder
en evt. donoren) vast worden gelegd zodat kind deze kan achterhalen
-> hier allemaal aan voldaan? = wensouders kunnen bij aangifte van geboorte bij burgerlijke stand in
geboorteakte worden opgenomen als juridische ouders
Juridische vader:
1. man die bij geboorte van het kind getrouwd is met de moeder
Hetzelfde geldt voor man die op moment van geboorte in geregistreerd partnerschap is met moeder
Ontkennen vaderschap; wetgever gaat ervanuit dat echtgenoot of geregisseerd partner van moeder
wel de vader van het kind zal zijn, maar dit hoeft niet het geval te zijn. Daarom kan de man, vrouw of
het kind de rechtbank verzoeken het vaderschap dat door een huwelijk is ontstaan, te ontkennen.
-> voorwaarde is dat duidelijk is dat de man niet de biologische vader is van het kind
-> stemt rechtbank in met ontkenningsverzoek is de man niet langer meer de juridische vader van
het kind
1
,Vader en moeder kunnen vaderschap niet ontkennen als man eerder instemde met kunstmatige
inseminatie, IVF met donorzaad of als vrouw wist dat ze zwanger was van een ander toen ze met de
man trouwde. Vaderschap kan alleen ontkend worden als man door de vrouw is bedrogen. Het kind
heeft in al deze gevallen wél de mogelijkheid het vaderschap te ontkennen.
Als man overlijdt tijdens huwelijk of wordt kind geboren binnen 306 dagen na overlijden van de man
blijft de man de juridische vader. Ookal is vrouw dan alweer opnieuw getrouwd
2. man die de jeugdige erkent heeft (moeder was dus niet getrouwd bij geboorte)
man moet minstens 16 jaar zijn en er mag geen juridische vader zijn door bovenstaande redenen.
Niet biologische vader kan kind wel erkennen als juridische vader. Bij erkenning van kind tot 16 jaar is
toestemming van de moeder nodig, tussen 12 en 16 van zowel kind als moeder en hoger dan 16
alleen toestemming van het kind.
-> geen toestemming is geen erkenning. Man die kan aantonen dat hij biologische vader is kan echter
de rechter om vervangende toestemming vragen. Dit doet de rechter alleen als het de belangen van
het kind niet schaadt en de belangen niet zal schaden die de moeder heeft bij een ongestoorde
verhouding met haar kind.
Als man en vrouw een relatie hebben gehad, er geen discussie is over of de man de biologische vader
is én er geen geschiedenis van geweld is tussen de man en vrouw is de kans zeer groot dat de
vervangende toestemming gegeven wordt. Alleen bij bv zeer slechte verhouding tussen moeder en
man kan deze geweigerd worden.
Voorwaardelijke toestemming: toestemming van andere man voor erkenning van kind als
biologische vader in proces zit van vervangende toestemming. Als biologische vader geen
vervangende toestemming krijt van de rechter mag deze man het kind erkennen, krijgt de
biologische vader de vervangende toestemming wel kan dit niet meer. De biologische vader wordt
dan ook de juridische vader.
Donor heeft ook het recht om vervangende toestemming voor erkenning aan te vragen als moeder
deze weigert. Dit alleen als deze man of vrouw in ‘nauwe persoonlijke betrekking’ staat tot de
moeder of het kind. Hierbij wordt vooral gekeken naar wat de bedoeling was van de moeder en de
donor bij het moment van donorschap.
Erkenning niet mogelijk
- door man die vanwege te nauwe verwantschap geen huwelijk met moeder af mag sluiten (vader,
broer, zoon etc.,)
- door man jonger dan 16
- door man die onder curatele staat (tenzij toestemming van kantonrechter)
- de jeugdige al 2 juridische ouders heeft
Als moeder is overleden en dus zelf geen toestemming meer kan geven voor erkenning van haar kind
kan verwekker om vervangende toestemming voor erkenning vragen aan de rechtbank
Erkenning kan ook bij notariële akte (bij overleiden in testament), voor of ver na de geboorte van een
kind. Erkenning kan niet met terugwerkende kracht en niet (zomaar) ongedaan gemaakt worden.
Erkenning is geen gezag!
2
,Kind heeft tot 3 jaar na de ontdekking dat erkenner niet biologische vader is de kans de rechtbank te
verzoeken om erkenning van niet biologische vader ongedaan te laten maken. Is kind minderjarig kan
verzoek to 20e worden ingediend
Vernietiging van erkenning door wilsgebrek:
- dwaling; als moeder en man dachten dat man biologische vader was, maar bleek niet zo
- bedrog; moeder heeft man voorgelogen
- misbruik van omstandigheden; vrouw onder druk gezet om toestemming te geven aan man
om haar kind te kunnen erkennen
- bedreiging; besluit om erkenning of toestemming tot erkenning is gemaakt onder dwang
door bv geweld
3. man van wie door rechter vaderschap is vastgesteld
rechter legt vaderschap juridisch (niet vrijwillig) op aan de verwekker als man eerder overlijdt dan hij
het kind heeft erkend of als verwekker weigert het kind te erkennen maar wel de biologische vader
is. Als vaderschap door de rechter wordt vastgesteld ontstaat een juridische vader-kindrelatie die
dezelfde gevolgen heeft als andere vormen van juridisch vaderschap.
Vaststelling vaderschap kan ook bij partner van moeder die heeft ingestemd bv
geslachtsgemeenschap met andere man of kunstmatige bevruchting.
Als broer van moeder de verwekker is kan hij toch niet de juridische vader worden.
Als de man nog geen 16 is wordt de procedure van vaststelling van juridisch vaderschap uitgesteld
tot na zijn 16e verjaardag.
Man kan niet zelf om gerechtigde vaststelling van vaderschap vragen, alleen moeder en kind
Vaderschapsacte = rechter verplicht verwekker van het kind om bij te dragen in kosten van studie en
levensonderhoud van zijn kind. Niet hetzelfde als juridisch ouderschap!!
Duo-ouderschap: 2 vrouwen. Zijn ze getrouwd wordt 2e vrouw automatisch juridisch ouder bij de
geboorte van het kind. 2e vrouw kan in alle gevallen met toestemming van moeder (en van kind vanaf
12 jaar) het kind erkennen. 2e vrouw mag vervangende toestemming aanvragen voor erkenning als zij
heeft ingestemd met een daad van verwekking van het kind.
Voorwaarde is dat het kind is verwekt met genetisch materiaal dat is verstrekt door een officiële
donorbank waardoor identiteit van donor beschermd blijft. Is dat niet het geval ontstaat het duo-
moederschap niet automatisch en kan de echtgenote het kind, met toestemming van de moeder,
erkennen. Erkennen kan daarnaast in alle ander gevallen waarin het kind slechts 1 juridische ouder
heeft.
-> krijgt vrouw kind met bekende zaaddonor moet zij kiezen tussen haar vrouw of de donor voor het
erkennen van het kind. Kind kan maar 2 juridische ouders hebben.
4. man die jeugdige heeft geadopteerd
Positie van eicel- en spermadonor
Vanaf 2004 moeten ziekenhuizen en andere instellingen een aantal gegevens doorgeven aan de
stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting over de donor (uiterlijk, opleiding, beroep etc.).
Jeugdige van 12 of ouder kan deze informatie opvragen. Is deze info niet voldoende kan de jeugdige
vanaf zijn 16e een verzoek indienen bij de stichting om de identiteit (naam, voornaam,
geboortedatum, woonplaats) bekend te maken.
3
, Weigert de donor dit dan moet de stichting de belangen van het kind afwegen tegen die van de
donor. Alleen als de donor hard kan maken waarom zijn situatie zo uitzonderlijk is dat zijn informatie
niet gedeeld kan worden zal dit niet gebeuren, in de andere gevallen zijn de belangen van het kind
(weten identiteit biologische vader) groter. Deze afweging wordt ook gemaakt wanneer de donor
overleden of onvindbaar is.
Er ontstaat geen afstammingsrelatie tussen het kind en de donor, de donor wordt ook niet
onderhoudsplichtig.
Hfst 3 Het gezag over de jeugdige
Gezag = zeggenschap
Alle minderjarige (tot 18) staan onder gezag, stopt daarna automatisch
Gezag bestaat uit 3 dingen
1. opvoeden en verzorgen; zorg en verantwoordelijkheid voor geestelijke en lichamelijke
welzijn + bevorderen van ontwikkelen persoonlijkheid
2. beheer van eventueel vermogen (bezittingen); mogen rente hierover zelf houden, maar
mogen vermogen van kind niet gebruiken voor opvoeding
3. verrichten van juridische handelingen namens jeugdige (sluiten overeenkomst, toestemming
geven hulpverlening of voeren van een proces)
Ouderlijk gezag = gezag door ouders
- gehuwde / geregistreerd partnerschap ouders; automatisch samen gezag
- informele relatie; niet automatisch ook gezag (alleen moeder). Kan gezag krijgen door kind
erkennen en inschrijven Centraal gezagsregister. Nu ouder + partner samen gezag
- bij overlijden van een van de ouders gaat gezag naar langstlevende ouder. Als deze ouder
geen gezaghebbende ouder, maar wel juridische ouder is beslist rechtbank bijna altijd dat
juridische ouder het gezag krijgt. Krijgt deze ouder het gezag niet wijst rechtbank een voogd
aan
Na scheiding blijft situatie van gezag voor de scheiding hetzelfde (gezamenlijk gezag meestal).
Eenhoofdig gezag kan in bijzondere gevallen aangevraagd worden
Geen gezag uitoefenen
- jonger dan 18 jaar zijn (minderjarig)
- meisje 16 jaar en oude kan rechter verzoeken meerderjarig verklaren voor gezag over eigen
kind. (doet ze dat niet of wijst rechter af dan wijst rechter voogd aan voor dit kind, na 18 e kan
ze verzoeken gezag over te hevelen)
- onder curatele gestelde volwassenen (minderjarige rechtspositie gekregen van de rechter)
door bv psychische problemen
deelgezag = naast 2 gezaghebbende ouders nog max 2 personen die deelgezag krijgen. Deelgezag
voor bv nieuwe partners van gezaghebbende ouders, familielid, of ander belangrijk persoon zonder
gezag.
-> samen met gezaghebbende ouders of voogd beslissingen nemen over dagelijkse verzorging
(ouderavond, standaard doktersbezoek, recht op informatie en consultatie van gezaghebbende
ouders in belangrijke zaken zoals bv medische behandeling, school, arts etc.)
!! gezaghebbende ouders houden volledige bevoegdheden en verplichtingen, zijn ook
doorslaggevend als deelgezaghebbers het niet eens worden
Voogdij = gezag door niet-ouder
4
