5 Structuur: organisatie-indeling
5.1 Inleiding
In een organisatie werken mensen niet voor zichzelf, ze werken bijna altijd in organisatie-eenheden,
bijv. afdelingen, groepen of teams. Die organisatie-eenheden hebben een leidinggevende nodig voor
de coördinatie van activiteiten en het samenwerken met andere eenheden.
5.2 Organisatiestructuur
5.2.1 Wat is een organisatiestructuur?
Organisatiestructuur → de verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden in een
organisatie en de wijze van coördinatie.
o Het is bedoeld om mensen beter te laten samenwerken, gericht op strategische doelen;
o Het is belangrijk om
eerst de strategie
vast te stellen en
daarbij een passende
organisatiestructuur
te zoeken;
o De organisatie past
haar structuur aan
om de strategische
doelen zo goed
mogelijk te halen.
Een organisatiestructuur
bestaat uit drie onderdelen:
5.2.2 Organiseren
Standaardisatie → het toepassen van een bepaalde norm of standaard voor het ontwerpen,
construeren, testen of gebruiken van een product of proces (zorgen dat een proces volgens vooraf
bepaalde regels verloopt).
Organiseren → structuur van relaties tussen de medewerkers creëren, waardoor zij in staat zijn de
geplande doelen te bereiken.
5.2.5 Formele en informele organisaties
Formele organisatie → het geheel
van de officieel vastgelegde
procedures en gezagsverhoudingen.
Informele organisatie → bestaat uit
processen en gedragingen die niet
formeel zijn beschreven, maar
spontaan naar boven komen vanuit
de behoeften van managers en
medewerkers.
Vaak is de informele organisatie
minstens zo invloedrijk als de formele
organisatie.
,5.3 Organisatie-indeling
Organisatie-indeling → de wijze waarop de organisatie is ingedeeld in afdelingen en functies.
Organisatieschema/organigram/organogram → een schematische voorstelling van een organisatie-
indeling.
Welke drie basisvormen van organisatieschema’s zijn er?
1. De verticale schemavorm: de klassieke en meest voorkomende basisvorm;
2. De horizontale schemavorm: verticale schemavorm, maar dan gekanteld;
3. De concentrische schemavorm: weergegeven in cirkels, hoogste baas in het midden (dus van
binnen naar buiten).
Wat is het doel van een organogram?
Het moet een helder inzicht bieden in hoe de organisatie in elkaar steekt. Het primaire doel is
communicatie naar stakeholders. Een organogram als communicatieboodschap kent de volgende
groepen stakeholders en hun belang:
a) Management en medewerkers;
b) Aandeelhouders, investeerders en financiers;
c) Klanten, leveranciers, handelspartners en media.
5.3.1 Basisvormen van organisatie-indelingen
Lijnorganisatie → klassieke en eenvoudige organisatiestructuur opgebouwd uit verschillende
niveaus. Het wordt weergegeven met rechthoeken en verbindingslijnen (geven aan wie de baas is
van wie).
, Er zijn twee principes voor de vormgeving van een organisatie-indeling:
1. Eenheid van aansturing
Het principe dat iedere afdeling of medewerker slechts één hiërarchisch leidinggevende heeft;
2. Optimalisatie van het aantal medewerkers en hiërarchische niveaus waaraan leiding wordt
gegeven
Hiervoor gelden drie begrippen:
1. Spanwijdte (span of control): aantal direct ondergeschikten waaraan feitelijk leiding moet
worden gegeven;
2. Spandiepte (depth of control): aantal direct en indirect ondergeschikten waaraan feitelijk
leiding moet worden gegeven (totaal dus);
3. Omspaningsvermogen (scope of control): aantal ondergeschikten waaraan effectief leiding
kan worden gegeven:
o Scope of control is altijd beperkt;
o Scope kan evt. gelijk staan aan de span;
o Als de scope groter is dan de span ga je je vervelen, je kan dan meer aan dan ja aan
zou moeten kunnen.