FA Werkgroep 3 - 14 december
Week 4: Verplichte literatuur (Witteboordencriminaliteit en straffen)
- Pheijffer, M. & Zetteler, N. (2019) Geschikt of ongeschikt? That’s the question. NJB,
8, 512-525
- Openbaar Ministerie (2018): Onderzoek Houston: het strafrechtelijk onderzoek naar
ING Bank N.V. Geraadpleegd via
https://www.om.nl/publish/pages/58352/feitenrelaas_houston.pdf
- Rakoff, J. S. (2014, January) Why have no high level executives been prosecuted in
connection with the financial crisis?
(http://www.nybooks.com/articles/archives/2014/jan/09/financial-crisis-why-
noexecutive-prosecutions/)
- Podgor, E. S. (2007). The challenge of white collar sentencing. The Journal of
Criminal Law & Criminology, 97(3), 731-760
- Soltani, B. (2014). The Anatomy of Corporate Fraud: A Comparative Analysis of High
Profile American and European Corporate Scandals. Journal of business Ethics, 120,
251- 274.
, FA Werkgroep 3 - 14 december
Week 4 (Witteboordencriminaliteit en straffen)
(1) Pheijffer, M. & Zetteler, N. (2019) Geschikt of ongeschikt? That’s the question. NJB,
8, 512-525
Schikkingen
- Op 3 september 2018 is tussen het OM en de ING-bank een transactie-
overeenkomst gesloten van 775 miljoen euro, omdat de ING niet is
tegemoetgekomen aan de taak om de maatschappij te behoeden van misbruik van
het financiële systeem.
- Niet alleen het OM doet schikkingen – ook curatoren, belangengroepen, deminor en
claimstichtingen en private partijen schikken onder elkaar.
OM-schikkingen
- Hiermee ontspringen veel bestuurders en werknemers de “echte” straf.
- Het OM probeert echter wel degelijk om tot vervolging over te gaan, maar vaak gaat
het niet.
- Het blijft de vraag of het OM niet teveel focust op het vervolgen van de onderneming,
de hoogte van het schikkingsbedrag, de uitkomsten van interne onderzoeken en de
naar de toekomst te treffen compliancemaatregelen.
Overzicht 1: OM-schikkingen
In het overzicht en de bijbehorende persberichten valt een aantal zaken op:
- Omkoping en valsheid in geschrift komen relatief vaak voor. Daarnaast betreft het
regelmatig fiscale zaken en witwassen alsmede diverse milieukwesties en
overtreding van Sanctiewetgeving;
- Er wordt zowel geschikt voor relatief kleine als voor relatief zeer hoge bedragen
(‘megaschikkingen’);
- Het Nederlandse OM schikt regelmatig voor bedragen in Amerikaanse dollars;
- Naast boetes gaat het OM nadrukkelijk ook voor ontneming van het wederrechtelijk
verkregen voordeel. Daarnaast speelt verbeurdverklaring een rol;
- Voorts wordt door het OM regelmatig overeengekomen dat verdachten een
schadevergoeding aan benadeelde partijen voldoen
- In de vastgoedfraudezaak Klimop werd dat door het OM mogelijk gemaakt
door de beslagen die door het Bureau Ontnemingswetgeving OM (BOOM)
zijn gelegd, ten behoeve van de schadevergoedingsregeling aan te wenden;
- Nagenoeg altijd wordt geschikt met private partijen, een enkele keer met overheden
(tweemaal de gemeente Amsterdam inzake milieudelicten);
- De partijen waarmee het OM schikt zijn divers van aard;
- Veel voorkomend zijn ondernemingen afkomstig uit de aannemerij, de
vastgoedsector, de internationale handel, de betaald voetbalsector, de
afvalbranche, autobranche en de financiële sector. Maar ook schikkingen met
tuinders, telecombedrijven, olie bedrijven, woningbouwcorporaties,
metaalrecyclingsbranche en televisiemaatschappijen komen voor.
- OM werkt regelmatig samen met buitenlandse overheden, de VS voorop. Het samen
optrekken leidt meestal tot een verdeling van de “buit”;
- Diverse strafrechtelijke onderzoeken zijn het gevolg van interne onderzoeken van de
betrokken rechtspersonen, waarvan de resultaten aan het OM worden overgedragen.
, FA Werkgroep 3 - 14 december
Overzicht 2: Schikkingen met belangengroepen en curatoren
Vaak niet met natuurlijke personen geschikt. Zij komen namelijk – in tegenstelling tot
rechtspersonen – wel in de gevangenis.
Belangrijke/opvallende zaken:
- HBG/Strukton/Aanneemcombinatie KSS: OM heeft onvoldoende aanwijzingen en
bewijzen gevonden om tot vervolging van natuurlijke personen over te kunnen gaan.
- DeltaLloyd, Versatel en Theo Pouw Beheer: procesrisico, dit kan zowel na-als
voordelig voor de verdachte uitvallen.
- Vitesse: Vitesse heeft gezorgd voor een deugdelijke fiscale afwikkeling van de zaak.
- AHOLD: enkele bestuurders zijn vervolgd.
- D’Anwas: drie verdachten die niet akkoord zijn gegaan met het transactieaanbod zijn
alsnog vervolgd.
- Ceylonstaete en Hilders: natuurlijk persoon moest zelf een taakstraf uitvoeren.
- Ballast Nedam: enkele medewerkers zijn vervolgd.
- Icare: natuurlijk persoon kreeg transactie aangeboden, waardoor de zaak niet voor
de rechter is gebracht vanwege ernstige persoonlijke omstandigheden in de
privésfeer van de verdachte.
- Rabobank: OM geeft aan geen aanwijzingen te hebben dat het executive
management betrokken was bij de ontoelaatbare handelingen.
- KPMG Accountants: drie accountants zijn vervolgd.
- SBM Offshore: niet-Nederlandse natuurlijke personen werden schuldig bevonden,
maar omdat het om buitenlanders ging, had NL geen jurisdictie.
- Vimpelcom: strafrechtelijk onderzoek naar natuurlijke personen.
In de zaak ING bank worden geen natuurlijke personen vervolgd. De hoge raad stelt
namelijk de volgende eisen aan het vervolgen van natuurlijke personen:
- Wetenschap van het plegen van strafbare feiten.
- Bewust aanzetten tot strafbare feiten.
Kritiek op schikkingen
- Verantwoordelijke natuurlijke personen kunnen dans ontspringen alsmede
klassenjustitie.
- Gebrek aan transparantie: feit is echter dat dergelijke openbaarheid niet gelijk is aan
een openbare behandeling van een rechtszaak onder leiding van een rechterlijk
college en het toeziend oog van de media.
- Ontbreken rechterlijke toetsing en rechtsbescherming verdachten: ook is er kritiek op
het ontbreken van rechterlijke toetsing in de schikkingspraktijk. Die dient mede ter
bescherming van verdachten. Het OM zegt het volgende over rechterlijke toetsing:
‘Het staat een verdachte vrij om een transactie niet te accepteren en dan kan hij
alsnog de rechterlijke toets vragen’.
- Dit kritiekpunt en het vorige (gebrek aan transparantie) komt ook aan de orde
in een onlangs ingediende motie van de Tweede Kamerleden Van Nispen en
Groothuizen. Zij stellen aan de orde dat door het ontbreken van
onafhankelijke toetsing door de rechter in openbaarheid, voor de samenleving
niet is te controleren of een schikking op ernstige strafbare feiten rechtvaardig
is en een gepaste overheidsreactie vormt. Daarom verzoeken zij de regering
ervoor te zorgen dat de rechter een controlerende en rechtsbeschermende rol
krijgt bij totstandkoming van hoge en bijzondere transacties.
