Samenvatting H19 + H20
H19 - Antisociaal gedrag bij kinderen en jeugdigen
Wat is antisociaal of externaliserend gedrag?
Hiermee wordt verwezen naar een brede waaier van gedragingen die in mindere
of meerdere mate onwenselijk, storend, schadelijk, agressief of delinquent zijn.
Wanneer is dit gedrag problematisch?
Als het dusdanig ernstig en/of frequent is, dat we kunnen spreken van een
gedragsstoornis. In DSM-5 worden de oppositional defiant disorder, ODD en de
conduct disorder, CD, beschreven. Deze diagnoses behoren tot de meest
voorkomende diagnoses bij kinderen en jongeren.
Is antisociaal gedrag consistent?
Ja , het is redelijk consistent over situaties heen en vanaf jonge leeftijd stabiel. In
veel gevallen leidt het tot jeugddelinquentie en een antisociale levensstijl in de
volwassenheid. Dit gedrag is een van de voornaamste redenen voor de
aanmelding van kinderen en jeugdigen bij de GGZ.
Historische achtergronden
Hoe dacht Thomas Hobbes over gedrag van de mens?
De mens is van nature egoïstisch en een competitief wezen dat - indien nodig -
instinctmatig antisociaal gedrag gebruikt bij het nastreven van de eigen doelen.
Hoe dacht Jean-Jaques Rousseau over gedrag van de mens?
Alles is goed als het uit de handen van de Schepper komt, alles gaat erop
achteruit in de handen van mensen.
Welk debat is er dus al lang gaande?
Het nature-nurture debat, wat erover gaat of gedrag, en specifiek gezegd,
antisociaal gedrag, aangeleerd wordt door mensen, of dat kinderen ermee
geboren worden. Ondertussen heeft onderzoek duidelijk gemaakt dat
verschillende factoren een rol spelen;
genetische kwetsbaarheid → nature
Samenvatting H19 + H20 1
, kenmerken van de sociale omgeving waarin het kind opgroeit → nurture
Wat benadrukken recente transactionele modellen?
Dat de opvoeding niet alleen het kind beïnvloedt, maar dat omgekeerd,
kindkenmerken ook de opvoeding en de ontwikkeling beïnvloeden.
Welke twee bronnen kent dit moderne inzicht?
1. Thomas en Chess vroegen aandacht voor het temperament van het kind.
→ goodness-of-fit: het belang dat de omgeving goed afgestemd is op
individuele temperamentkenmerken van het kind. Er is sprake van een
goodness-of-fit als de eisen en verwachtingen van de omgeving afgestemd
zijn op het temperament van het kind
2. Bell beschreef socialisatie als een wederzijds proces, waarin zowel het kind
als zijn opvoeder proberen het gedrag van de ander te sturen. Dit heeft
geleid tot erkenning dat ieder kind verschilt in troostbaarheid en vaardigheid
in het gehoorzamen.
→ differentiële ontvankelijkheid: sommige kinderen zijn meer kwetsbaar
voor negatieve omgevingsinvloeden én profiteren dan ook meer van
positieve omstandigheden.
In welke vier groepen kan je risicofactoren voor antisociaal gedrag classificeren?
a. factoren in het kind: geslacht, genetisch materiaal, temperament,
persoonlijkheid
b. relationele factoren: opvoeding en invloeden van peers
c. factoren in de directe leefomgeving: kenmerken van de buurt of school
d. factoren in de bredere maatschappij: massamedia, werkgelegenheid
Het verband tussen disfunctionele opvoeding en antisociaal gedrag
Waar legt de sociale leertheorie de nadruk op?
Binnen de sociale leertheorie wordt vooral sterk de nadruk gelegd op de relatie
tussen opvoedingsfactoren en de ontwikkeling van antisociaal gedrag bij
kinderen.
Wat beschrijft de coërciviteitstheorie van Patterson?
Samenvatting H19 + H20 2
, Deze beschrijft hoe opvoedingsfactoren een cruciale rol spelen op twee niveaus;
micro- en macroniveau.
Hoe wordt gedrag in het macromodel beschreven?
Hierin wordt algemeen beschreven hoe het gedrag van de opvoeders verband
houdt met negatief gedrag van het kind. Gebrek aan opvoedingsvaardigheden is
een eerste oorzaak van antisociaal gedrag:
positieve betrokkenheid
positieve bekrachtiging
vaardigheden om problemen op te lossen
discipline
toezicht houden
Deze dingen oefenen invloed uit op contextfactoren als dagelijkse stress,
echtscheiding, armoede, depressie bij de moeder, sociaal economische status
en persoonlijkheidskenmerken van de ouder.
Hoe wordt gedrag in het micromodel beschreven?
Hierin wordt vanuit een sociaal interactioneel perspectief verklaard hoe
wederzijdse dwang in de interactie tussen ouder en kind gedragsveranderingen
bij het jonge kind tot stand brengt.
Welke vier passen beschrijft Patterson, waarmee ouders en kinderen elkaar
trainen in wederzijds dwingend gedrag?
1. een actie van de ouder die het kind als negatief ervaart
2. tegenaanval van het kind door er tegenin te gaan, te gillen, te schreeuwen,
te zeuren of te klagen over de ouderlijke instructie of terechtwijzing
3. de reactie van de ouder op de poging van het kind iets af te dwingen, deze
is cruciaal. Als de ouder de eerdere eis niet doorzet, dan bekrachtigt hij of zij
het dwingende gedrag bij het kind.
Valstrik waar het fout gaat: ouder geeft toe, kind hoeft niet aan de eis te
voldoen. Kind houdt op met schreeuwen, korte termijn functioneel. Maar op
de lange termijn leidt dit tot controleverlies over het kind.
4. het negatieve gedrag van het kind houdt op
Samenvatting H19 + H20 3
, Wat is het gevolg van deze ‘’dans’’?
Wanneer te vaak negatieve bekrachting voorkomt, de ouder dus zijn eis laat
varen, leiden deze interactiepatronen op termijn tot gebrekkige sociale
vaardigheden, leerachterstanden, depressie en een antisociale
persoonlijkheidsstoornis op volwassen leeftijd.
Het verband tussen persoonlijkheidskenmerken van het kind en antisociaal
gedrag
Wat rapporteren temperamentonderzoekers consistent?
Jonge kinderen die gekenmerkt worden door negatieve emotionaliteit,
irriteerbaarheid of lage zelfcontrole, laten meer antisociaal probleemgedrag zien.
Wat houden de Big Five in?
Dit zijn vijf persoonlijkheidsfactoren waarop je hoog of laag kan scoren:
1. Extraversie: mate waarin kinderen zich richten op sociale contacten
a. verlegenheid
b. expressiviteit
c. optimistme
d. energie
2. Welwillendheid: empathie voor de gevoelens en noden van anderen
Samenvatting H19 + H20 4
