Samenvatting EU-recht Tilburg University. Gebruikt tijdens open boek tentamen. Uitwerking van alle theorie en jurisprudentie per week/onderwerp.
Uitwerking van alle arresten uit de jurisprudentiebundel.
Met deze samenvatting is een 7,5 behaald voor de eerste kans op het tentamen EU-recht op 20 ...
Samenvatting EU-recht Tilburg University
Week 2: Voorrang en doorwerking
Theorie
Voor de effectieve rechtsbescherming van Europese rechten is een rechtzoekende vrijwel
altijd eerst aangewezen op het nationale bestuur en de nationale rechter. Daarom is het een
fundamentele verdragsrechtelijke opdracht voor de lidstaten om te voorzien in de nodige
rechtsmiddelen om daadwerkelijke rechtsbescherming op de onder het recht van de Unie
vallende gebieden te verzekeren (artikel 19 lid 1 VEU).
Op verschillende gebieden bestaat er een nauwe samenwerking tussen Europese en
nationale handhavingsautoriteiten.
Doorwerking speelt hierin een belangrijke rol.
Doorwerking = een verzamelterm voor de wijzen waarop het Europees recht op eigen gezag
uitwerkt in de nationale rechtspraktijk. Dit kan op 3 wijzen:
1. Rechtstreekse of directe werking.
2. Conforme interpretatie of indirecte werking;
3. Het beginsel van overheidsaansprakelijkheid.
Costa/Enel: in deze zaak vroeg een Italiaanse rechter het Hof van Justitie of de Italiaanse
wetgeving tot nationalisatie van de elektriciteitsproductie en -distributie wel verenigbaar was
met een aantal bepalingen van het EEG-Verdrag. De nationalisatiewetgeving was van een
latere datum dan het EEG-Verdrag en de Italiaanse rechter vroeg zich dan ook af of op
grond van het adagium lex posterior derogat legi priori de Italiaanse wetgeving voorrang zou
moeten hebben op het EEG-Verdrag.
Het HvJEU bepaalde dat het Europees recht voorrang geniet boven elk met dat recht
strijdig nationaal recht. Het Hof bevestigde dat met deze overdracht een nieuwe,
autonome rechtsorde was ontstaan. Sindsdien neemt naar zijn oordeel het Europees
recht in de juridische hiërarchie de hoogste rangorde in.
In de visie van het Hof van Justitie heeft AL het Europees recht voorrang boven AL het
nationaal recht, inclusief de nationale grondwet.
Van Gend & Loos: hierin besliste het HvJEU dat bepalingen van Europees recht
rechtstreekse werking kunnen bezitten. Het erkende dat het Europees recht onafhankelijk
van het nationale recht van de lidstaten geschikt is om particulieren het recht te geven een
beroep te doen op bepalingen van de Europese rechtsorde. Unierecht werkt dus op eigen
gezag door in het recht van de lidstaten.
Nederland heeft monistisch stelsel = eenieder verbindende bepaling van internationaal recht
werkt door in de Nederlandse rechtsorde, artikel 94 Gw.
Blijkens het Van Gend & Loos-arrest zijn dergelijke grondwettelijke bepalingen niet
noodzakelijk om de inroepbaarheid van Unierecht in de nationale rechtsorde te regelen.
Het Unierecht vloeit voort uit een autonome bron en bepaalt uit eigen hoofde wat zijn werking
in de nationale rechtsorde is.
,Rechtstreekse/directe werking van Unierecht
Rechtstreekse werking = het verschijnsel dat particulieren voor een nationale rechter een
beroep kunnen doen op normen van Unierecht. Inroepbaarheid is hierbij van belang.
Becker:
Mevrouw Becker was kredietbemiddelaarster in Duitsland. Op grond van een btw-richtlijn
meende zij recht op vrijstelling van btw te hebben. Probleem was dat deze richtlijn nog niet in
Duitse wetgeving was omgezet. De Duitse Belastingdienst weigerde de gevraagde vrijstelling
te verlenen, zich baserend op de geldende Duitse belastingwetgeving en belastte Becker
vervolgens conform de geldende Duitse wetgeving. Becker vocht de beschikking aan bij de
bevoegde Duitse belastingrechter en vorderde vernietiging van de aanslag wegens strijd met
de btw-richtlijn. Hier zien we dus een burger in een procedure tegen de overheid een beroep
doen op een norm van Unierecht. Het beroep was succesvol en Becker kreeg haar
vrijstelling.
Ratti:
Ratti was producent van milieugevaarlijke stoffen en handelde in strijd met de Italiaanse
wetgeving door zijn producten niet te verpakken en te etiketteren conform de Italiaanse
regels. Hij handelde wel naar de regels neergelegd in een Europese richtlijn. Voor de
Italiaanse strafrechter betoogde Ratti dat hij niet veroordeeld kon worden, omdat de
Italiaanse wetgeving onverbindend moest worden geacht wegens strijd met Europese
richtlijnen. Ook zijn beroep op het Unierecht had succes.
Belangrijkste functies rechtstreekse werking:
1. Belangrijk instrument om in algemene zin de naleving van het Europees recht te
effectueren (handhavingsfunctie/objectieve controlefunctie van rechtstreekse
werking);
2. Belangrijke rechtsbeschermingsfunctie. Rechtstreekse werking maakt het mogelijk
dat belanghebbenden hun eigen subjectieve Unierechtelijke aanspraken kunnen
realiseren.
Voorwaarden rechtstreekse werking: p. 308-314.
Verticale rechtstreekse werking = de inroepbaarheid van een Europese norm door de burger
vs een overheidsorgaan (Becker, Van Gend & Loos en Ratti). In Foster is bepaald dat
privaatrechtelijke rechtspersonen soms ook als ‘overheid’ moeten worden beschouwd, p.
315.
Omgekeerde verticale rechtstreekse werking = het geval dat niet de burger maar een
overheid een beroep doet op het Unierecht in relatie tot de burger.
Horizontale directe werking = de inroepbaarheid van Unierecht in relaties tussen particulieren
onderling (Defrenne).
Richtlijnen hebben in beginsel geen horizontale werking (Faccini Dori).
Faccini Dori:
Dori had op het centraal station te Milaan een overeenkomst gesloten voor een schriftelijke
cursus Engels. Enkele dagen later bedacht ze zich echter en wenste ze van de
overeenkomst af te komen. Op grond van een Europese richtlijn hebben consumenten het
recht om binnen een bepaalde termijn overeenkomsten als deze te ontbinden. Probleem was
,echter dat deze richtlijn nog niet in de Italiaanse wetgeving was omgezet. HvJEU werd
daarom de vraag gesteld of Dori zich rechtstreeks op de richtlijn kon beroepen ten opzichte
van de verkopende partij. Het Hof ontkende deze mogelijkheden. De inroepbaarheid van
richtlijnen is volgens het Hof gebaseerd op het dwingende karakter ervan, doch dat
dwingende karakter geldt uitsluitend ten aanzien van de lidstaat waarvoor de richtlijn
bestemd is. De rechtspraak met betrekking tot de inroepbaarheid van richtlijnen strekt ertoe
volgens het Hof, te voorkomen dat een staat voordeel heeft bij zijn miskenning van het
Unierecht. Zou deze rechtspraak worden uitgebreid tot betrekkingen tussen particulieren,
dan zou dit erop neerkomen dat aan de EU de bevoegdheid wordt toegekend met
onmiddellijke werking particulieren verplichtingen op te leggen. Zij kan dit echter alleen
wanneer haar bevoegdheid is toegekend om verordeningen vast te stellen.
Simmenthal:
Het beginsel van voorrang heeft tot gevolg dat regels van Unierecht door het enkele feit van
hun inwerkingtreding, elke strijdige bepaling van bestaande nationale wetgeving van
rechtswege buiten toepassing doen treden. Ook dat zij in de weg staan aan de geldige
totstandkoming van nieuwe nationale wetgevende handelingen, voor zover die
onverenigbaar met de gemeenschapsregels zouden zijn.
Conforme interpretatie
Ook wanneer er geen beroep kan worden gedaan op rechtstreeks werkende bepalingen, kan
de burger tot op zekere hoogte zijn rechten beschermd zien en wel door de op de rechter en
het bestuur rustende plicht het nationaal recht zo veel mogelijk uit te leggen in het licht van
de bewoordingen van het Europees Recht (conforme interpretatie/indirecte werking).
Faccini Dori:
Nadat het Hof had geconstateerd dat Dori geen beroep kon doen op de richtlijn ter
ontbinding van de koopovereenkomst, stelde het de nationale rechter zou moeten bezien in
hoeverre deze door middel van het uitleggen van het nationale recht in het licht van de
bewoordingen en het doel van de richtlijn, het door de richtlijn beoogde resultaat zou kunnen
bereiken. Van de nationale rechter wordt dan gevraagd of hij het recht op ontbinding van de
koopovereenkomst, zoals dat in de richtlijn is neergelegd, kan inlezen in het bestaande
Italiaanse rechter.
Wanneer de nationale rechter in een concreet geval het nationale recht in overeenstemming
met het Unierecht heeft geïnterpreteerd, dan is daardoor de doorwerking van dat Unierecht
verzekerd.
Het leerstuk van conforme interpretatie staat vaak op gespannen voet met het
rechtszekerheidsbeginsel.
, Zaak 106/77 Amministrazione delle finanze v. Simmenthal (9 maart 1978),
ECLI:EU:C:1978:49
Feiten:
- NV Simmenthal heeft rundvlees ingevoerd. Dat rundvlees is bestemd voor menselijke
voeding. Is via Modane in Frankrijk ingevoerd op 26 juli 1973;
- Op die invoer werden keuringsrechten geheven;
- Standpunt Simmenthal: de bij de grensoverschrijding verrichte veterinaire keuringen
en de daarvoor geheven rechten belemmeren het vrije verkeer van goederen. Dat is
verboden in het gemeenschapsrecht;
- Simmenthal doet beroep tot terugvordering van de onverschuldigde betaling bij
Pretore te Susa op 13 maart 1976;
- Pretore verzoekt Hof van Justitie om prejudiciële beslissing op grond van artikel 177
EEG-Verdrag op 6 april 1976.
HvJEU:
- De verrichte keuringen aan de grens bij de invoer van dieren en vlees bestemd voor
menselijke consumptie vormen maatregelen van gelijke werking als kwantitatieve
beperkingen in de zin van artikel 30 VWEU;
- De geldelijke lasten die worden gelegd op de ingevoerde producten zijn heffingen van
gelijke werking.
- Naar aanleiding van het Hof heeft Pretore te Susa de administratie van de
Staatsfinanciën gelast met betaling;
- Administratie van Financiën is daar tegen in verzet gegaan;
- Moeilijk voor Pretore te Susa: moet dan zelf de ongrondwettigheid van de wet ten
opzichte van artikel 11 Grondwet beoordelen;
- Er is echter vaste jurisprudentie van HvJEU over de toepasselijkheid van
gemeenschapsrecht in de rechtsorde van de lidstaten: rechtstreeks toepasselijke
gemeenschapsbepalingen hebben rechtstreekse werking. Ze kunnen als zodanig aan
particulieren rechten verlenen die de nationale rechter dient te handhaven; zij zijn niet
vatbaar voor enige overheidshandeling welke de volle, onbeperkte en eenvormige
toepassing ervan in de lidstaten zou kunnen doorkruisen of ophouden.
Prejudiciële vragen:
1. Hoe moet het begrip ‘rechtstreeks toepasselijke bepalingen’ geïnterpreteerd worden?
2. Moet de draagwijdte van toepasselijke gemeenschapsbepalingen zo worden opgevat
dat eventuele latere, hiermee strijdige, nationale bepalingen buiten toepassing
moeten worden gelaten zonder ongrondwettigheidverklaring af te wachten?
3. Indien het naar gemeenschapsrecht mogelijk is de bescherming uit rechtstreeks
toepasselijke bepalingen te schorsen totdat hiermee strijdige maatregelen door de
bevoegde nationale organen zijn opgeheven, moet dan deze heffing in alle gevallen
met terugwerkende kracht geschieden?
Wat zijn de gevolgen van de rechtstreekse toepasselijkheid van een bepaling van
gemeenschapsrecht ingeval van onverenigbaarheid met een latere wettelijke bepaling van
een lidstaat? (R.o. 13).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anouklooijmans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
