Verpleegkundig leiderschap niveau (C)
Naam student: Mitchell xxx
Studentnummer: xxx
Klas: xxx
Naam assessor: xxx
Datum: Maart 2021
1
,Inhoudsopgave
Inleiding................................................................................................................................... 2
1. Introductie verpleegkundig leiderschap...............................................................................3
1.1 Theoretisch kader.......................................................................................................... 4
1.2 Persoonlijke visie verpleegkundig leiderschap...............................................................5
1.3 Inachtneming beroepscode............................................................................................5
2. Verpleegkundig leiderschap in de praktijk...........................................................................6
2.1 Reflectie op praktijksituatie............................................................................................7
2.2 Conclusie & Vervolgaanpak...........................................................................................9
3. Beeldvorming & ontwikkeling GGZ....................................................................................11
3.2 Het terugdringen van dwang........................................................................................14
4. EBP- Proces en onderbouwing.........................................................................................16
4.1 Onderzoeksvraag........................................................................................................16
5. Terugkoppeling naar verpleegkundig team.......................................................................18
5.1 Structuur teambijeenkomst..........................................................................................18
5.2 Resultaten teambijeenkomst........................................................................................18
6. Moreel beraad................................................................................................................... 20
6.1 Uitwerking dilemma methode.......................................................................................20
7. Toegepaste coach-methodieken.......................................................................................23
Bibliografie............................................................................................................................ 25
Bijlage 1 Methodische reflectie..............................................................................................26
Bijlage 2 Ingevulde LPI metingen..........................................................................................29
Bijlage 3 Searchstring...........................................................................................................30
Bijlage 4 Voorbeeld signaleringsplan....................................................................................31
Bijlage 5 Screenshot ‘Kennisdeling sociale media’................................................................33
Inleiding
In deze leeruitkomst staat verpleegkundig leiderschap centraal. De uitkomst is uitgevoerd bij
Arkin, een grote GGZ instelling met merken in en om Amsterdam, waaronder Arkin Ouderen.
Dit is een acute opnamekliniek waar 20 cliënten vanaf 65 jaar tijdelijk zijn opgenomen met
een psychiatrische-, persoonlijkheid-, of cognitieve stoornis. Auteur is sinds zes jaar
werkzaam op deze afdeling als verpleegkundige (niveau 4).
2
,De verpleegkundige rollen
De rollen die tijdens het uitvoeren van deze leeruitkomst centraal staan komen voort uit de
CanMeds rollen (Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, 2015) waarbij de volgende
rollen voornamelijk op de voorgrond staan:
- De communicator (CanMeds rol 2) focust zich met name op persoonsgerichte
communicatie. De verpleegkundige is in staat om op een professionele wijze met de
zorgvrager en diens informele netwerk, collega’s en overige disciplines te communiceren,
waarbij voor optimale informatie-uitwisseling wordt gezorgd. Hierbij worden
gesprekstechnieken toegepast, en wordt rekening gehouden met
communicatieknelpunten;
- De samenwerkingspartner (CanMeds rol 3) laat zien dat op basis van gelijkheid en
gezamenlijke besluitvorming wordt samengewerkt met verschillende disciplines. De
kennis en informatie is ten alle tijden gedeeld met alle betrokkenen met als doel de
continuïteit van zorg en het zelfmanagement te waarborgen.
- De reflectieve EBP-professional (CanMeds rol 4) streeft naar het toepassen van
interventies waarvan de doeltreffendheid en doelmatigheid aannemelijk zijn. Een
onderzoekend vermogen is hierbij essentieel. Er wordt permanent gewerkt aan de
bevordering en ontwikkeling van de beroepsgroep, eigen deskundigheid en die van
directe collega’s door actief kennis te zoeken, delen en toe te passen.
- De organisator (CanMeds rol 6) de verpleegkundige toont leiderschap in het
verpleegkundig handelen en in de samenwerking met anderen en weegt de
verschillende belangen waarbij het belang van de zorgvrager voorop staat.
Daarnaast is deze een assertieve en zelfbewuste beroepsbeoefenaar en
ambassadeur van het vak.
- De professional en kwaliteitsbevorderaar (CanMeds rol 7) levert een bijdrage aan
kwaliteitssystemen binnen de organisatie en is betrokken bij het toepasbaar maken en
uitvoeren van standaarden, richtlijnen, protocollen en zorgtechnologie, signaleert het
ontbreken en draagt bij aan de ontwikkeling hiervan.
Leeswijzer
In de uitwerking zal gestart worden met de introductie van verpleegkundig leiderschap
(hoofdstuk 1). Dit wordt duidelijk vanuit een theoretisch kader, waarbij ook
deskundigheidsbevordering aan bod komt en de persoonlijke visie van auteur duidelijk wordt.
Vervolgens wordt door een beschreven praktijksituatie helder hoe leiderschap kan bijdragen
aan kwaliteitsbevordering en inhoudelijke ontwikkeling van verpleegkundigen (hoofdstuk 2).
Daarna volgt een weergave van de ontwikkeling van het verpleegkundig beroep, als
vervolgonderzoek (hoofdstuk 3). Hierna wordt overgegaan op de uitwerking en conclusies
van het verpleegkundig onderzoek/EBP-proces (hoofdstuk 4). Vervolgens worden de opzet
en de resultaten getoond van een teambijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst is het
vervolgonderzoek en het gevonden wetenschappelijk bewijs teruggekoppeld (hoofdstuk 5).
Vervolgens wordt een verschil van mening over zorgverlening ontleed aan de hand van een
stapsgewijze methode tijdens een moreel beraad (hoofdstuk 6). In hoofdstuk 7 wordt kort
benoemd welke coachende interventies zijn toegepast tijdens de leeruitkomst, waarna een
methodische reflectie op het leerproces volgt (hoofdstuk 8). Tot slot worden een aantal
uitwerkingen weergegeven in de bijlagen.
1. Introductie verpleegkundig leiderschap
In dit eerste hoofdstuk wordt kennis gemaakt met het thema van deze leeruitkomst. Er wordt
gestart met theorie over ‘verpleegkundig leiderschap’. Vervolgens volgt een persoonlijke
3
, visie hierop en hoe de verpleegkundige beroepscode in acht genomen wordt. Het hoofdstuk
eindigt met een beschrijving over deskundigheidsbevordering in het vak.
1.1 Theoretisch kader
Verpleegkundigen zijn van essentieel belang tijdens het leveren van kwalitatief hoogstaande
zorg. Door het tonen van leiderschap kan de verpleegkundige invloed hebben op de
kwaliteit, veiligheid, effectiviteit en persoonsgerichtheid van zorg (Vermeulen, Holleman,
Huis, Sta, & Lalleman, 2018). Tegelijkertijd kan de verpleegkundige ook invloed uitoefenen
op de eigen ontwikkeling en professionaliteit en die van leerlingen en collega’s in het team of
de organisatie waar gewerkt wordt.
Er is geen concrete definitie of omschrijving voor de term ‘verpleegkundig leiderschap’. In de
literatuur zijn diverse opvattingen gevonden welke allen een andere invulling geven. Bij alle
omschrijvingen is ‘vakinhoudelijke expertise’ het uitgangspunt. De verpleegkundige zet deze
expertise in om (kwaliteit van) zorg te verbeteren met als leidraad ‘evidence-based practice’
waarbij rekening gehouden wordt met belangen en waarden van de zorgvrager en het multi-
professionele team (Adriaansen & Peters, 2018).
Uit de literatuur blijkt ook dat met de term ‘leiderschap’ vaak een hiërarchisch beeld wordt
geschetst, oftewel ‘het aansturen’ van anderen. Verpleegkundig leiderschap gaat echter
voornamelijk over vakinhoudelijke zaken, een voorbeeldfunctie zijn op basis van
deskundigheid, motivatie en overtuigingskracht. De verpleegkundige met
leiderschapskwaliteiten neemt zelf proactief het initiatief om verbetertrajecten in te zetten,
collega’s te motiveren, maar ook om te reflecteren op het functioneren van het team of om
conflicten, knelpunten en weerstand te bespreken (Adriaansen & Peters, 2018).
Eigenschappen verpleegkundig leider
Visie, strategisch vermogen, empathie, conflicthantering, samenwerken, optimisme
flexibiliteit, initiatiefvol, zelfinzicht en vertrouwen (Vermeulen et al., 2018) zijn eigenschappen
van een verpleegkundig leider.
Leiderschapsstijlen
In zorgorganisaties kunnen diverse leiderschapsstijlen gehanteerd worden. De meest
geschikte leiderschapsstijl heeft het doel een ‘goed presterende organisatie of team met als
resultaat tevreden en betrokken zorgprofessionals’ (Adriaansen & Peters, 2018). Een vorm
van leiderschap die hier nauw bij aansluit is transformationeel leiderschap.
Transformationeel leiderschap is een populaire leiderschapsstijl binnen de verpleegkunde en
heeft veel kenmerken van ‘vakinhoudelijk leiderschap/expertise’. In deze vorm van
leiderschap gaat het vooral over het in overeenstemming brengen van de doelen van de
(verpleegkundig) leider en zijn volgers, ten behoeve van een goed functionerende
organisatie of team. In de wetenschappelijke literatuur is een overvloed aan empirisch
materiaal dat de voordelen van deze vorm van leiderschap schetst als significant (Vermeulen
et al., 2018).
Om inzicht te verschaffen in de persoonlijke leiderschapskwaliteiten van auteur is een
meetinstrument toegepast. Dit betreft de ‘Leadership Practice Inventory’ (LPI) en heeft
betrekking op vijf belangrijke dimensies van de transformationele leiderschapsstijl
(Verpleegkundig leiderschap.nu, 2017). Het betreft de volgende dimensies:
- Het goede voorbeeld geven;
- Het inspireren tot een gemeenschappelijke visie;
- De status-quo aanpakken;
- Anderen in staat stellen te handelen;
4
