Ontwikkelingspsychologie
College 1 – 6 februari 2023
Inleiding
Vragen die je kan hebben bij gedrag van kinderen:
- Is dit normaal (leeftijdsadequaat) gedrag?
- Is dit gedrag kenmerkend voor een bepaald stadium?
- Stel dat het gedrag dat deze kinderen laten zien typerend voor hen is; hoe verschillen ze dan
van elkaar? En hoe stabiel zijn die verschillen?
- Wat veroorzaakt dit gedrag? Waar komen de verschillen tussen deze kinderen vandaan?
- In hoeverre kan je het gedrag van de kinderen beïnvloeden? En op welke leeftijd?
- Hoe kan je dit gedrag verklaren?
Ontwikkelingspsychologie: de studie van de ontwikkeling van de mens op lichamelijk, cognitief,
emotioneel en sociaal gebied.
Relevantie: bij onderzoek en werken met kinderen altijd rekening houden met
ontwikkelingsfase
Doelen ontwikkelingspsychologie:
- Begrijpen hoe biologische en culturele processen de menselijke ontwikkeling beïnvloeden
- Ontwikkelen van effectieve manieren om het welzijn en de gezondheid van kinderen te
waarborgen
De ontwikkeling wordt opgedeeld in 5 perioden (vanaf):
1. Prenatale fase (conceptie)
2. Babytijd (geboorte)
3. Vroege kindertijd (ong. 24-30 maanden)
4. Kindertijd (ong. 5-7 jaar)
5. Adolescentie (ong. 11-12 jaar)
Leerdoelen cursus:
1. Overzicht hebben van normale ontwikkeling
2. Overzicht hebben van belangrijke theorieën, wetenschappers en experimenten
3. Kritisch beoordelen van ontwikkelingspsychologische literatuur
o Typeren en evalueren van theorieën
o Kwaliteit van onderzoek
2: Overzicht hebben van belangrijke theorieën, wetenschappers en experimenten:
- Piaget: cognitieve ontwikkeling
- Skinner: operant conditioneren
- Vygotsky: sociaal-culturele benadering
- Bandura: sociaal leren
- Bowlby: gehechtheid
3: Kritisch beoordelen van ontwikkelingspsychologische literatuur
Een theorie is een vereenvoudigde beschrijving van de werkelijkheid, een verzameling denkbeelden
die gebruikt kan worden als leidraad voor het verzamelen en interpreteren van feiten. Het heeft
aannames, is beschrijvend, verklarend, voorspellend, generaliseerbaar en toetsbaar.
- Functie: onobserveerbare mechanismen of processen te beschrijven die relateren aan
observeerbare gebeurtenissen verklaren
1
,Een theorie is gekleurd door (vaak impliciete)
aannames/uitgangspunten:
- Endogeen: ontwikkeling vindt plaats door interne
factoren
- Exogeen: leren vindt plaats door externe factoren
- Constructivistisch: het kind verzameld zelf actief
informatie en construeert daaruit zijn eigen
werkelijkheid
Die uitgangspunten beïnvloeden:
- Wat onderzocht wordt: domein
- Hoe het onderzocht wordt: onderzoeksmethode
- Hoe gegevens geïnterpreteerd worden: centrale thema’s
Een goede theorie is toetsbaar en kan worden aangepast
- Green en Piel onderscheiden drie hoofddomeinen voor het evalueren van domeinen:
o Wetenschappelijke waarde
o Adequaatheid m.b.t. ontwikkeling
o Pedagogische bruikbaarheid
Kwaliteit van onderzoek beoordelen:
- Typen ontwikkelingspsychologisch onderzoek:
o Fundamenteel onderzoek (basic research)
o Toegepast onderzoek (applied research)
o Action research
- Doelen:
o Wetenschappelijke kennis genereren
o Praktische problemen oplossen
Kwaliteit van onderzoek beoordelen:
- Objectiviteit: verzamelen en analyseren van gegevens is niet gekleurd door de vooroordelen
van de onderzoeker
- Repliceerbaarheid: andere onderzoeker krijgt met dezelfde procedures dezelfde uitkomsten
- Betrouwbaarheid: gelijke uitkomsten bij herhaalde metingen en bij verschillende
beoordelaars
- Validiteit: meten wat je beoogt te meten
Centrale thema’s van OP:
- Bronnen van ontwikkeling
o Hoe dragen nature en nurture bij aan de ontwikkeling?
Nature: invloed van genetische gestuurde biologische aanleg van het individu
Nurture: invloed van de sociale en culturele omgeving op het individu
o Beinvloeden elkaar
- Plasticiteit
o In welke mate en onder welke condities is ontwikkeling plastisch? In hoeverre kan
ontwikkeling beïnvloed worden?
o Kritieke periode: periode waarin een specifieke gebeurtenis of ontwikkeling moet
plaatsvinden om de ontwikkeling normaal te laten verlopen
o Sensitieve periode: periode in de ontwikkeling waarin een bepaalde gebeurtenis of
ervaring een groot effect heeft.
Bijv. taalontwikkeling bij mensen
2
, - Continuïteit/discontinuïteit
o Is (een aspect van) de ontwikkeling continu of
discontinu
Continu: kwantitatieve verandering,
bijv. in grootte, frequentie,
hoeveelheid (bijv. toename van
lengte)
Discontinu: kwalitatieve verandering,
bijv. in aard of uiterlijk van gedrag
(bijv. overgang kruipen – lopen)
Ontwikkeling van de mens wordt
gekenmerkt door kwantitatieve en
kwalitatieve veranderingen
o Discontinue ontwikkeling: stadia:
Kenmerken:
Kwalitatieve verandering
In een relatief korte tijd
Verandering van meerdere
aspecten van ontwikkeling (lichamelijk, cognitief, sociaal en
emotioneel)
Veranderingen vormen een samenhangend patroon
- Individuele verschillen
o Hoe komt het dat individuen verschillen van elkaar?
o In welke mate zijn eigenschappen stabiel?
Hangt af van de mate van stabiliteit in de omgeving
Theoretische perspectieven:
- Grand theories van de ontwikkelingspsychologie:
o Psychodynamische theorieën
Onderzoeken de invloed van universele biologische driften en
levenservaringen op ontwikkeling(sstadia) (endogene theorie)
Freud:
o Biologische driften
o Psychoseksuele stadia
o Persoonlijkheid bestaat uit drie structuren:
Primitieve id: primitieve en instinctieve deel van de
geest dat seksuele en agressieve driften en
verborgen herinneringen bevat
Ego: realistische deel dat bemiddelt tussen
verlangens van het id en superego
Superego: moreel geweten
Erikson:
o Culturele, sociale factoren
o Psychosociale stadia
o Behaviorisme
Het veranderen van gedrag door het leggen van verbanden tussen gedrag en
de consequenties ervan
Ontwikkeling is het gevolg van:
Watson: klassiek conditioneren
Skinner: operant conditioneren
Bandura: modeling, self-efficacy
3
, o Constructivistische theorie
Piaget: een kind construeert actief zijn eigen werkelijkheid, gebaseerd op zijn
eigen ervaringen cognitieve ontwikkeling
Cognitieve ontwikkelingsstadia
Experimenten
o Sociaal-culturele theorie
Vygotsky: biologische en sociale factoren zijn bronnen van ontwikkeling,
maar ook cultuur. De bijdrage van genen en omgeving is indirect en loopt via
cultuur
Zone van naaste ontwikkeling
- Verschillen in:
o Onderzoeksdomein (cognitief, emotioneel, sociaal, lichamelijk)
- Moderne theorieën over de ontwikkeling:
o Evolutionaire theorieën
Overleving en reproductie gedrag
o Information-processing theorieën
Informatieverwerking in het brein, geheugen
o Systeemtheorieen
Dynamische systeem theorie
Ecologische systeem theorie (Bronfenbrenner)
Onderzoeksopzet in OP onderzoek:
- Longitudinaal design: dezelfde kinderen op meerdere meetmomenten volgen over de tijd
- Cross-sectioneel design: een groep kinderen op hetzelfde moment onderzoeken
- Cohort-sequentieel design: een aantal groepen kinderen van verschillende leeftijden
(cohorten) volgen over de tijd
- Microgenetisch design: bepaald gedrag van hetzelfde kind intensief bestuderen op meerdere
meetmomenten gedurende een korte periode
Ethiek:
- Tegenwoordig strenge criteria voor onderzoek, die deelnemers beschermen:
o Geen schade
o Vrijwillige deelname en informatie over het onderzoek (informed consent)
o Vertrouwelijkheid van gegevens
LITERATUUR BIJ COLLEGE 1
Zie tabellen.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Marinda25. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,49. Je zit daarna nergens aan vast.
