Historiografie en
Geschiedfilosofie
BA2 Geschiedenis Deeltentamen 1
Diede Beckers
, Historiografie en Geschiedfilosofie
Diede Beckers
Inhoudsopgave
College 1 30-1-2017 3
College 2 6-feb-2017 10
College 3 13-feb-2017 16
College 4 20-feb-2017 23
College 5 27-feb-2017 29
College 6 6-mrt-2017 35
2
, Historiografie en Geschiedfilosofie
Diede Beckers
College 1 30-1-2017
Dr. Herman Paul
Dr. Felicia Rosu
• Twee docenten, ieder één blok
o Geschiedfilosofie: Paul
o Historiografie: Rosu
• Collegeschema op Blackboard
• PowerPoints, video’s
o Komen online, maar pas aan het eind van het blok
• Deeltoets 1: 17 maart, 13-15u (USC)
• Deeltoets 2: 15 mei, 13-15u (USC)
• Herkansing 1&2: 12 juni, 14:45 -18u (Lipsius 019)
Waarom geschiedfilosofie?
Waarom besteden we daar veel aandacht aan? Grote plek in het onderwijs in Nederland
• Nederlandse uitzonderingspositie
o Academisch Statuut (1982, wet) heeft bepaald: geschiedenisstudenten
moeten worden onderwezen in geschiedfilosofie en historiografie
o Academische Raad, Sectie Geschiedenis (1977)
o Organisatie van Studenten in de Geschiedenis in Nederland (OSGN)
§ Nadenken over hoe het onderwijs eruit moet zien. In Geschiedenis
sectie was er veel interesse in historiografie en geschiedfilosofie
(voornamelijk vanuit studenten).
§ Waarom vonden de studenten het belangrijk?
o ‘Wetenschap’ en ‘maatschappijkritiek’
• Omwille van de wetenschappelijkheid. Als je
geschiedwetenschapper wil zijn en wetenschappelijk wil
meepraten in je vakgebied, moet je daar theorieën over
kennen (modellen, theorieën, wat voor soort kennis
produceert geschiedwetenschap?)
o Zelfreflectie is belangrijk in Geschiedenis
• Maatschappijkritiek: geschiedenis die niet alleen wil
nadenken over geschiedwetenschappelijke problemen,
maar een rol wil spelen in de maatschappij. Kijken naar hoe
de maatschappij naar geschiedenis kijkt
• Drietrapsraket in Leiden: Inleiding Historische Wetenschap,
Wetenschapsfilosofie, Historiografie en Geschiedfilosofie
o Op hoger abstractieniveau bezig zijn. Conceptuele en filosofische vragen
met niet alleen de geschiedwetenschap als basis, maar ook vragen over
hoe mensen binnen en buiten de universiteit met het verleden omgaan,
waarom, etc.
Agenda
Wat is geschiedfilosofie?
Belangrijke vragen:
3
, Historiografie en Geschiedfilosofie
Diede Beckers
1. Wat voor passie, motivatie, nieuwsgierigheid zit erachter?
2. Wat voor soorten geschiedfilosofie zijn er?
3. Waarom spreekt dit college over ‘relaties met het verleden’?
• Literatuur: Kernthema’s, woord vooraf + hoofdstuk 1 + 3
• Leerdoel: begrijpen wat geschiedfilosofie is (voornaamste onderscheidingen,
voornaamste vragen, enz.)
Passie, motivatie en nieuwsgierigheid
Wat doen geschiedfilosofen en waarom doen ze dat?
Drie verhalen:
• Bij het schrijven van een werkstuk over de oorzaken van WOII, kom je erachter
dat historici heel verschillende inzichten, verklaringsmodellen, etc. gebruiken in
de geschiedwetenschap. Dan kijken hoe dat debat plaatsvindt. En dan filosofische
vragen: wat bedoelen mensen als ze het over de Tweede Wereldoorlog hebben?
En wat bedoelen mensen eigenlijk als ze het hebben over ‘oorzaken’? Daar zit
heel veel ruis in, verschillende ideeën over wat ‘oorzaak’, ‘model’, ‘idee’ of ‘effect’
betekent. Geschiedfilosofen verklaren en verhelderen die verschillende
concepten
o Vraag die geboren wordt uit historisch onderzoek doen, dan nadenken
over problemen die je tegenkomt en erover na gaan denken
• The end of history and the last man – Francis Fukuyama à de westerse
geschiedenis is ten einde gekomen met de liberale democratie die zich bijna
overal heeft gevestigd. Als geschiedenis gekarakteriseerd wordt door een clash
tussen verschillende systemen, is er nu een soort voltooidheid is gekomen.
Geschiedfilosofie als duiding van de wereldgeschiedenis, krachtige rode lijn.
The clash of civilizations – Samuel P. Huntington à Clash tussen verschillende
samenlevingen. Onoplosbare spanning tussen christelijke westen en islamitisch
gebied. Begin tot eind is dit het patroon in de geschiedenis
• Paul’s eigen verhaal: kerk in zijn dorp, geschiedenis is tastbaar. Traditie versus
gebrek aan traditie. Wat betekent het om in een traditie te leven en wat zijn de
voor- en tegenkanten daarvan?
1. Hoe verhouden mensen zich tot het verleden? (Paul)
a. Wat voor verwachtingen hebben zij van het verleden?
b. Welk gezag kennen zij eraan toe?
c. Wat zijn tradities, trauma’s, herinneringen en nostalgie?
2. Wat voor patronen vertoont het historisch proces? (Fukuyama en Huntington)
a. Wat is het doel of de richting van dit proces?
b. Wat zijn de drijvende krachten in de geschiedenis?
c. Wat voor stadia laten zich in dit proces ontwaren?
3. Wat is een goede historische verklaring? (Historicus die zich verbaast over zijn
vakgebied)
a. Waarom geven historici uiteenlopende verklaringen?
b. Wat is een verklaring eigenlijk?
c. Wat maakt de ene verklaring beter dan de andere?
Deze vragen beslaan wat geschiedfilosofie betekent
4
