1
,Inhoud
Indeling boek..................................................................................................................................................................................3
Leerdoelen.................................................................................................................................................................................3
Week 1 Criminologie en criminaliteit............................................................................................................................................4
Een probleem (kwartet a)..........................................................................................................................................................4
Veelvoorkomend probleem...................................................................................................................................................4
Probleem met veel schade....................................................................................................................................................4
Sociaal probleem....................................................................................................................................................................4
Politiek probleem...................................................................................................................................................................5
De definitie (kwartet b)..............................................................................................................................................................5
Een definitie...........................................................................................................................................................................5
Rechtsnormen........................................................................................................................................................................5
Verschillen in definities..........................................................................................................................................................6
Verklaringen voor verschillen in definities............................................................................................................................8
De discipline (kwartet c)............................................................................................................................................................8
Hoofdvragen..........................................................................................................................................................................8
Basisdisciplines.......................................................................................................................................................................8
Sub-disciplines.......................................................................................................................................................................9
Geschiedenis (1.3 acutele criminologie)................................................................................................................................9
De werkwijze (kwartet D)........................................................................................................................................................11
verschillende soorten vragen stellen...................................................................................................................................11
Grondregels voor criminologisch onderzoek.......................................................................................................................11
Wetenschappelijke discipline..............................................................................................................................................11
Relevantie van criminologisch onderzoek...........................................................................................................................11
Week 2 Beschrijvende criminologie............................................................................................................................................11
Interviews en enquêtes (kwartet e).........................................................................................................................................11
Interviews.............................................................................................................................................................................12
Slachtofferenquêtes.............................................................................................................................................................12
Zelfrapportage-enquête.......................................................................................................................................................13
Voor- en nadelen.................................................................................................................................................................13
Overige methoden (kwartet f).................................................................................................................................................14
Registratiedata analyseren..................................................................................................................................................14
Voor- en nadelen registratiedata.........................................................................................................................................16
Unobtrusive onderzoeksmethodes.....................................................................................................................................17
Experimenteel onderzoek....................................................................................................................................................17
Meten van criminaliteit...........................................................................................................................................................18
Indelen delicten in classificaties..........................................................................................................................................18
2
, Verschillende soorten cijfers...............................................................................................................................................18
Eisen aan een goed onderzoek............................................................................................................................................21
Databronnen statistische gegevens.....................................................................................................................................21
Criminaliteitspatronen.............................................................................................................................................................21
Aard en omvang...................................................................................................................................................................21
Trends in criminaliteit..........................................................................................................................................................22
Internationale verschillen....................................................................................................................................................23
Groepsverschillen................................................................................................................................................................23
Week 3 Het strafrechtelijk systeem.............................................................................................................................................24
Het strafrechtelijk systeem......................................................................................................................................................24
Opsporen.............................................................................................................................................................................24
Vervolgen.............................................................................................................................................................................24
Berechten.............................................................................................................................................................................25
Ten uitvoerleggen straffen...................................................................................................................................................25
De strafrechtsketen.................................................................................................................................................................25
De stappen in de strafrechtsketen......................................................................................................................................25
Selectie in de strafrechtketen..............................................................................................................................................25
Filtering in de strafrechtketen.............................................................................................................................................26
Interpretatie van cijfers.......................................................................................................................................................29
INDELING
BOEK
LEERDOELEN
Na afloop van
dit vak heeft u
kennis van:
3
, 1. de hoofdvragen en belangrijkste begrippen in de criminologie;
2. de centrale theoretische noties in de criminologie;
3. basale methodologische noties van criminologisch onderzoek;
4. recente empirische onderzoeksbevindingen in de criminologie.
Na afronding van het vak hebben studenten de volgende kwalificaties verworven:
de opgedane kennis mondeling en schriftelijk reproduceren en verbinden met concrete casussen;
informatie halen uit wetenschappelijke, beleidsmatige en maatschappelijke bronnen over de aard en omvang van
criminaliteit, verklaringen van criminaliteit en de aanpak van criminaliteit – en deze informatie toepassen op
concrete casussen;
een theoretische verklaring bieden voor een specifiek type criminaliteit;
onderscheid maken tussen normatieve en empirische vragen in het strafrecht en de criminologie.
WEEK 1 CRIMINOLOGIE EN CRIMINALITEIT
Wat wordt (waarom) verstaan onder criminaliteit?
EEN PROBLEEM (KWARTET A)
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem vanwege vier redenen, die hieronder worden beschreven.
VEELVOORKOMEND PROBLEEM
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het veelvoorkomend is, want er is veel criminaliteit tegen personen,
goederen, overheid en samenleving. Ook is er veel slachtofferloze criminaliteit/delicten (=als beide partijen vrijwillig
instemmen en vinden dat zij door de transactie niet geschaad worden, maar het toch een delict genoemd wordt), zoals
drugsgebruik, euthanasie, overspel, echtscheiding, homoseksualiteit, porno, gokken en prostitutie. Toch zijn veel van deze
delicten ook strafbaar.
PROBLEEM MET VEEL SCHADE
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het veel schade veroorzaakt, want er is veel:
- Materiële schade: voor burgers, bedrijven en overheid, kosten criminaliteitsbestrijding
- Milieuschade
- Immateriële schade: leed van slachtoffers, angst, vermijdingsgedrag, morele verontwaardiging, ontwrichting
samenleving, bedreiging rechtsorde, ondermijning legitimiteit democratische rechtstaat
SOCIAAL PROBLEEM
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het een sociaal probleem is, want er zijn veel:
- Betrokken actoren, organisaties, bedrijven en maatschappelijke instellingen
- Maatschappelijke oorzaken van criminaliteit
4
, - Verschillende en tegenstrijdige belangen bij aanpak
- Discussies over criminaliteit en de aanpak in publieke debat en media
- Spanningen tussen wensen burgers en rol overheid
Het studieonderwerp van de criminologie, misdaad en straf, mag zich verheugen in een brede en levendige publieke
belangstelling. Misdaad fascineert. Neerwaartse vergelijking=aangenaam gevoel dat men er zelf beter aan toe is dan het
slachtoffer -> criminele horrorverhalen zijn aantrekkelijk. Misdaad maakt veel gevoelens los. Criminologie roept veel
negatieve emoties op, maar kan hiermee een positieve sociale functie vervullen: het bevestigt de sociale normen in de
samenleving waardoor saamhorigheid wordt vergroot.
Schema reacties op criminaliteit (Actuele Criminologie) beveiliging/saamhorigheid
angst/boosheid vergeldigingsbehoefte
Identificatie
met dader als zondebok eigenrichting
slachtoffer
mededogen
slachtofferhulp
criminaliteit
politie als zondebok terrorisme/rellen
Identificatie mededogen
met dader reclasseringshulp/strafrechts-
hervorming
bewondering extreme
POLITIEK PROBLEEM strafbehoefte
schuldgevoel
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het een politiek probleem is. Want:
- Het zorgen voor veiligheid is een basisfunctie van de overheid
- Veiligheid is een collectief goed
- Veiligheid staat hoog op publieke en politieke agenda
- Politieke partijen en groeperingen verschillen in voorkeuren voor aanpak criminaliteit
Termen die gebruik worden omtrent criminaliteit zijn de laatste jaren veel veranderd:
Misdaad, misdadiger -> delinquentie, crimineel gedrag, topcriminelen -> afwijkend, deviant, wetsovertreders ->
jeugdcriminaliteit, boefjes, straatterroristen.
Deze woordverschuiving hangt samen met de grotere ernst van de tegenwoordig door de jeugdrechters behandelde zaken,
maar ook met de verharding van de publieke opinie over misdaad en straf, in het bijzonder indien gepleegd door etnische
minderheden of asielzoekers. De aanduiding van het studieobject ligt dus zeer gevoelig in de politiek.
DE DEFINITIE (KWARTET B)
EEN DEFINITIE
Criminaliteit=menselijk gedrag waarbij andere personen (of dieren of het milieu) worden uitgebuit of schade toegebracht,
dat sociale regels schendt, en waarvan in rechtsnormen (=door de overheid vastgestelde regels/weten) is aangegeven dat
het niet mag, waarvan de overheid de wetten ook handhaaft. Een criminoloog is iemand die zich beroepshalve toelegt op
de bestudering van misdaad en straf, maar daarbij het hoofd probeert koel te houden juist wanneer emoties bij anderen
hoog oplopen. Hij/zij streeft hierbij naar een zo groot mogelijke mate van objectiviteit en pas als alle empirische feiten en
theoretische inzichten zijn overwogen, vormt diegene een oordeel.
RECHTSNORMEN
5
, In elke samenleving zijn er gedragingen die meer of minder gewenst worden gevonden. Hierbij wordt vaak onderscheid
gemaakt tussen:
Gebruiken: minder gewenst & geen/lichte sancties
Normen: niet gewenst & (niet wettelijke) sancties
Rechtsnormen: niet gewenst & wettelijke sancties (= wetten en jurisprudentie)
De criminologie is de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van de aard en achtergronden van menselijke
gedragingen die door de wetgever strafbaar zijn gesteld en de wijze waarop de overheid en de maatschappij daarop
reageert. Het wetenschappelijk object wordt dus bepaald door de inhoud van de strafwetgeving. De criminoloog bestudeert
gedragingen die door de nationale of internationale wetgever strafbaar zijn gesteld. Hierbinnen kan een onderscheid
gemaakt worden tussen:
1) “Slecht gedrag” (Mala in Se)=gedrag dat door (vrijwel) iedereen gezien wordt als slecht
- Daarom in (bijna) alle landen op alle momenten in Wetboeken van Strafrecht opgenomen
- Opgenomen in universele wetten: zie bijv. Grondwet & Rechten van de Mens
2) “Verboden gedrag” (Mala Prohibita)=gedrag waarover verschillende ideeën zijn over of en hoe erg dit slecht is
- Daarom verschillen tussen landen en momenten in of het is opgenomen in Wetboeken van Strafrecht
- Niet opgenomen in universele wetten: zie bijv. Grondwet & Rechten van de Mens
VERSCHILLEN IN DEFINITIES
Op het eerste gezicht zou het onderwerp van de criminologie vanzelfsprekend moeten zijn: het gaat om de inhoud en
toepassing van het strafrecht. Criminologen hoeven zich zo geen zorgen te maken over de reikwijdte, want de wettelijke
macht (en sommige landen rechterlijke) heeft dit al voor hen vastgesteld.
Toch is zo’n definitie onbevredigend:
1. Het suggereert dat er zonder strafrecht geen misdaad zou zijn. Daarnaast zou iets geen misdaad zijn tenzij de dader
word veroordeeld, maar niet iedereen die misdaad pleegt, wordt veroordeeld. Ook is strafrecht zowel het
antwoord op criminaliteit als de formele definitie ervan.
2. Het vertelt ons niets over waarom bepaalde vormen van gedrag strafbaar zijn. Er zijn verschillende beelden over
wat strafbaar is en wat niet.
3. Het legt niet uit waarom de inhoud van het strafrecht kan variëren over een tijdsperiode
4. Het kan niet uitleggen waarom er verschillen zijn binnen eenzelfde land.
5. De definitie scheidt het criminele proces van de sociale context.
ALTERNATIEVE DEFINITIES
Universele gedragsnormen: er zijn normen die van toepassing zijn om alle samenlevingen, universele categorieen die
politieke en andere grenzen overstijgen. Deze komen voort uit de logica van de wetenschap.
- Illegale handelingen waarvan aangifte is gedaan bij de politie (Walter Reckless)
- Gedragingen die het meest voorkomen zijn normaal en die het minst voorkomen zijn afwijkend (Leslie Wilkins) ->
verklaart niet waarom sommige handelingen die het minst voorkomen soms toch als crimineel kunnen worden
beschouwd
- Misdaad moet beoordeeld worden op basis van verwonding en schade aan de staat (Edwin Sutherland) ->
verschillende staten verschillende ideeën over wat schadelijk is.
Fundamentele mensenrechten: een alternatieve benadering zou kunnen zijn om te zoeken naar een definitie gebaseerd op
schending van fundamentele mensenrechten.
Maatschappelijke schade i.p.v. criminaliteit: het is onzinning om onderscheid te maken tussen lijden en crimineel lijden:
- Fysieke schade -> arbeidsongelukken, ziekte en vroegtijdige dood door vervuiling, onvoldoende voedsel en
onderdak en het gebruik van marteling door de staat
- Financiële schade -> armoede, fraude, herverdeling van inkomen
6
