Dit bestand bevat een samenvatting van de hoofdstukken 1, 2, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 16 en 17 het boek ‘Ontwikkelingspsychologie’ van L. van Beemen en M. Beckerman-Wagner (7e druk).
Dit bestand bevat een samenvatting van de hoofdstukken 1, 2, 6, 7, 8, 9, 10, 11,
12, 14, 16 en 17 het boek ‘Ontwikkelingspsychologie’ van L. van Beemen en M.
Beckerman-Wagner (7e druk).
Inhoudsopgave
Samenvatting Ontwikkelingspsychologie........................................................................................................ 1
Hoofdstuk 1 - Het terrein van de ontwikkelingspsychologie................................................................................2
1.1 - Een definitie van ontwikkeling.................................................................................................................3
1.1 - Kinder- en jeugdjaren: een afbakening....................................................................................................3
1.2 - Ontwikkelingspsychologie in historisch perspectief................................................................................5
1.3 - Verklarend onderzoek..............................................................................................................................6
1.4 - Meten in gedragswetenschappen...........................................................................................................6
Hoofdstuk 2 - Ontwikkelingspsychologische theorieën........................................................................................7
2.2 - De psychoseksuele ontwikkelingstheorie van Sigmund Freud (1856-1939)...........................................8
2.3 - Het cognitieve ontwikkelingsmodel van Jean Piaget (1896-1980)..........................................................8
Hoofdstuk 6 - Het denken...................................................................................................................................10
6.1 - Piagets visie op ontwikkeling.................................................................................................................10
6.2 - Vier stadia van cognitieve ontwikkeling................................................................................................10
6.3 - De visie op cognitieve ontwikkeling volgens Lev Vygotsky (1896-1934)...............................................13
6.4 - Bouwstenen van het informatieverwerkingsmodel..............................................................................14
6.5 - Verwerkingsprocessen van het informatieverwerkingssysteem...........................................................15
6.6. – Intelligentie, verschillen tussen kinderen............................................................................................15
6.7 - Executieve functies - Zelfsturing............................................................................................................16
6.8 - Anders dan gemiddeld - Het hoogbegaafde kind..................................................................................16
Hoofdstuk 7 - Temperament...............................................................................................................................17
7.1 - Wat is temperament?............................................................................................................................17
7.2 - Temperamentverschillen.......................................................................................................................17
7.3 - Hoogsensitief temperament..................................................................................................................18
7.4. – Temperament en stabiliteit..................................................................................................................19
7.5 - Een moderne benadering: risico- en beschermende factoren..............................................................20
7.6 - Kindbeschrijvingen en de Big Five.........................................................................................................20
7.7 - Anders dan gemiddeld - Angstig en verlegen........................................................................................20
Hoofdstuk 8 - Gehechtheid.................................................................................................................................21
8.1. – Voorlopers van de gehechtheidstheorie..............................................................................................21
8.2 - Gehechtheidstheorie en haar evolutionaire achtergrond.....................................................................21
8.3. – Ontwikkeling van gehechtheid.............................................................................................................22
8.4 - Individuele verschillen...........................................................................................................................23
8.5 - Waardoor wordt sensitiviteit beïnvloed?..............................................................................................25
8.6 - Gevolgen van de gehechtheidskwaliteit................................................................................................26
8.7 - Anders dan gemiddeld - Het probleemkind..........................................................................................27
Hoofdstuk 9 - Zelfconcept en identiteit..............................................................................................................28
9.1 - Van zelfbesef naar zelfkennis.................................................................................................................28
9.2. – Competentie, prestatiemotivatie en zelfvertrouwen..........................................................................28
9.3 - Identiteitsvorming volgens Erik Erikson (1902-1994)............................................................................30
9.4 - Anders dan gemiddeld - De wegloper...................................................................................................31
Hoofdstuk 10 - Moraliteit...................................................................................................................................31
10.1 - Afbakening van het begrip ‘moraliteit’................................................................................................31
1
, 10.2 - Vroege kenmerken van morele ontwikkeling......................................................................................32
10.3 - Morele ontwikkeling volgens Piaget....................................................................................................32
10.4 - Moraliteit volgens Kohlberg................................................................................................................33
10.5. – Moreel gedrag en de sociale leertheorie...........................................................................................34
10.6 - Anders dan gemiddeld - Gewetenloos?..............................................................................................34
Hoofdstuk 11 - Sociale cognitie en sociaal gedrag.............................................................................................35
11.1 - Sociale cognitie....................................................................................................................................35
11.2 - Agressie................................................................................................................................................35
11.3 - Prosociaal gedrag.................................................................................................................................37
11.4 - Anders dan gemiddeld - Sociaal onhandig..........................................................................................37
Hoofdstuk 12 - Sekserollen.................................................................................................................................38
12.1. – Sekseverschillen en sekserolgedrag...................................................................................................38
12.2 - Verloop van de sekserolontwikkeling..................................................................................................38
12.3 - Biologische benadering.......................................................................................................................40
12.4 - Sociale leertheorie...............................................................................................................................40
12.5 - Cognitief verklaringsmodel..................................................................................................................41
12.6 - Anders dan gemiddeld - Homoseksueel..............................................................................................41
Hoofdstuk 14 - Kind en gezin..............................................................................................................................41
14.1 - Ecologische systeemtheorie van Bronfenbrenner...............................................................................41
14.2 - Het gezin..............................................................................................................................................42
14.3 - Anders dan gemiddeld - Het allochtone gezin.....................................................................................46
Hoofdstuk 16 - Het virtuele milieu......................................................................................................................46
16.1 - Passieve media: tv, film en video.........................................................................................................46
16.2 - Interactieve media...............................................................................................................................48
Hoofdstuk 17 - Mijlpalen....................................................................................................................................49
17.1 - De eerste vier levensjaren...................................................................................................................49
17.2 - Basisschoolperiode..............................................................................................................................51
17.3 - Adolescentie (12-18 jaar)....................................................................................................................52
Hoofdstuk 1 - Het terrein van de ontwikkelingspsychologie
De psychologie beschrijft het menselijk gedrag. Ontwikkelingspsychologie blikt voornamelijk
terug op gebeurtenissen en hoe deze een mens maken tot wie zij nu zijn.
2
,1.1 - Een definitie van ontwikkeling
Met ‘ontwikkelen’ wordt het doorlopen van een reeks toestanden bedoeld. Sommige
reeksen hebben een begin- en eindpunt (zoals de bouw van een huis). Dan is een
ontwikkeling voltooid. Van sommige ontwikkelingen is een begin- of eindpunt onbekend
(zoals computertechnologie).
Ontwikkeling valt te omschrijven door het te vergelijking met soortgelijke begrippen.
Voorbeelden hiervan zijn ‘verandering’, ‘vooruitgang’, ‘rijping’, ‘groei’, ‘differentiatie’ en
‘leren’. Verandering en vooruitgang zijn 2 essentiële onderdelen van ontwikkeling. Het is een
getrapt proces met niveaus. De menselijke ontwikkeling wordt bepaald door
rijpingsprocessen. Deze processen kunnen op 2 manieren:
- Groei: van klein naar groot
- Differentiatie: van eenvoudig naar complex (bijv. ontwikkeling van zenuwstelsel)
Rijping alleen is niet genoeg ontwikkeling. Daarom is ‘leren’ ook erg belangrijk. Dit verwijst
naar het verwerven van kennis en vaardigheden op basis van ervaring.
De ontwikkelingspsychologie houdt zich met twee fundamentele kwesties bezig, namelijk:
- Welke psychologische toestanden doorlopen individuen tijdens hun ontwikkeling?
- Welke mechanismen zijn verantwoordelijk voor de overgang van de ene toestand
naar de volgende?
We willen ontwikkelingsprocessen beschrijven en verklaren. Hierbij wordt de aandacht
gevestigd op verschillen en overeenkomsten tussen individuen. De ontwikkelingspsycholoog
richt zich op de algemene kenmerken van ontwikkeling. Er zijn twee manieren om
de ontwikkeling van kinderen te omschrijven:
- De praktische benadering door van een leeftijdsindeling uit te gaan en alle
kenmerken van een kleuter of adolescent te beschrijven.
- De ontwikkeling per domein te beschrijven om beter inzicht te krijgen in de
voorgeschiedenis. Hierbij wordt dan vaak terugverwezen naar andere domeinen.
1.1 - Kinder- en jeugdjaren: een afbakening
Het element tijd is een belangrijk ordeningsprincipe binnen de ontwikkelingspsychologie.
We onderscheiden de volgende ontwikkelingsperioden:
Met de leeftijdsgroep 0-12 jaar wordt ‘kinderen’ bedoeld, ‘jeugdigen’ of ‘jongeren’ hebben
de leeftijd van 12-18 jaar.
3
, In de babyperiode loopt het kind nog niet. In dit eerste levensjaar is het groei- en
ontwikkelingstempo van de baby hoog, vooral op motorisch gebied. Ook ontstaat in deze
periode de eerste gehechtheidsrelatie, een eerste mijlpaal in
de persoonlijkheidsontwikkeling.
In de peuterperiode is de taalontwikkeling, die de basis vormt van de snel toenemende
sociale en communicatieve vaardigheden, de belangrijkste leerervaring. Een
veelvoorkomende eigenschap van peuters is egocentrisme. Peuters denken en handelen
sterk vanuit hun eigen belevingswereld en kunnen zich nog niet in anderen verplaatsen.
De kleuterperiode omvat de eerste twee jaren van het basisonderwijs. De kleuter is meer
dan de peuter op andere kinderen gericht en beschikt over een rijke fantasie. De kleutertijd
heeft specifieke kenmerken. Het accent verschuift in de schoolperiode van spelen naar leren.
Hoewel de leerplicht met vijf jaar begint, gaan de meeste vierjarigen naar de basisschool. De
omgeving van de kleuter breidt zich uit door contact met leeftijdgenootjes en eventueel
contact met buurtkinderen.
De schoolperioden: een belangrijk argument om de perioden uit de kindertijd aan de
schoolperiode te koppelen, is dat in deze fase de cognitieve ontwikkeling een belangrijke
plaats inneemt. Naast school en buurt komen de schoolkinderen via sport- of
hobbyactiviteiten met andere kinderen en volwassenen in contact.
De adolescentieperiode: het begin van de adolescentie, de periode van geslachtsrijping,
wordt puberteit genoemd. Na deze periode spreekt men van jongvolwassenen. Men spreekt
in de periode tussen kinderjaren en volwassenheid liever van ‘jeugdigen’ of ‘jongeren’ dan
van adolescent. Een belangrijk aspect van deze fase is de ontwikkeling van seksualiteit en
identiteit. De psychologische veranderingen die kenmerkend zijn voor de adolescentiefase
volgen na het twaalfde levensjaar.
Ontwikkelingsfas
Leeftijd Omgeving Enkele kenmerken
e
Snelle groei en
ontwikkeling
0-12 Gezin, Geheel afhankelijk van
Babyperiode
maanden kinderopvang zorg en bescherming
Eerste
gehechtheidsrelatie
Door beweging en
Gezin,
spraak meer
kinderopvang,
Peuterperiode 1-4 jaar autonoom
peuter-
Denkt en handelt nog
speelzaal
egocentrisch
Kleuterperiode 4-6 jaar Gezin, groep 1- Sociale ontwikkeling
2 basisschool, neemt toe
buurt, Speelt met veel
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper timjoustra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,92. Je zit daarna nergens aan vast.
