Samenvatting hoofdstuk 1: Kritisch denken, een
eerste verkenning
1.1, Wat is kritisch denken?
‘Kritisch denken’ betekent dat je informatie niet zomaar accepteert, maar onderzoekt of er tegen
uitspraken of redeneringen iets valt in te brengen.
‘Er zijn zeven vensters in het hoofd, twee neusgaten, twee oren, twee ogen en een mond; zo zijn
er aan de hemel twee gunstige sterren, twee ongunstige, twee lichtgevende en Mercurius als
eenling onbepaald en onverschillig. Hieruit en uit vele soortgelijke natuurverschijnselen, zoals de
zeven metalen etc., waarvan het opsommen langdradig zou zijn, leiden we af dat het aantal
planeten noodzakelijkerwijs zeven is. Bovendien zijn de satellieten voor het blote oog onzichtbaar
en ze kunnen dus geen invloed uitoefenen op de aarde en zouden dus nutteloos zijn en bestaan
dus niet.’
Aan bovenstaand artikel zijn veel dingen onjuist, maar ook onjuist beredeneerd.
1.2, Is kritisch denken moeilijk?
‘Als mijn hypothese juist is, komt mijn voorspelling uit. Mijn voorspelling komt uit. Dus: mijn
hypothese is juist.’
‘Sommige wetenschappelijke tijdschriften bevatten fouten. Sommige Amerikaanse tijdschriften
zijn wetenschappelijk. Dus: Sommige Amerikaanse tijdschriften bevatten fouten.’
1) Alleen de eerste conclusie is geldig
2) Alleen de tweede conclusie is geldig
3) Beide conclusies zijn geldig
4) Beide conclusies zijn ongeldig
Nummer 4 is het goede antwoord. Om kritisch te leren denken moet je zorgen dat je niet zomaar
alle uitspraken en redeneringen accepteert. Je vraagt jezelf constant af: Is dit wel waar? Klopt
deze conclusie?
1.3, Waar is kritisch lezen goed voor?
Het helpt bij het analyseren van problemen, het helder formuleren van complexe zaken en
tijdens ingewikkelde discussies. Om voor een onderzoek conclusies te moeten maken/uitvoeren
moet je weten welke eisen de wetenschap stelt aan een goed onderzoek. Ook geeft het
zelfvertrouwen.
,Samenvatting hoofdstuk 2: Argument en
conclusie
2.1, Wat is een redenering?
Redeneringen zijn argumenten om standpunten te ondersteunen. Het bestaat altijd uit twee
onderdelen, maar dat betekent niet dat zinnen die uit meerdere onderdelen bestaan altijd
redeneringen zijn.
Argument Conclusie of standpunt
A. IJs kaatst zonlicht terug, daarom is het aan de polen erg koud
B. Dat artikel kun je vertrouwen, het staat in een vakblad
C. Het lijkt me verstandig aantekeningen te maken, dit is belangrijke stof
2.2, Signaalwoorden
Er zijn een aantal signaalwoorden die een redenering aanduidt:
Dus
Derhalve
Daarom
Daaruit volgt
Want
Omdat
Immers
Aangezien
Je kunt proberen of je deze signaalwoorden kan toevoegen aan de zin als test of iets een
redenering is.
D. IJs kaatst zonlicht terug, daarom is het aan de polen erg koud
E. Dat artikel kun je vertrouwen, want het staat in een vakblad
F. Het lijkt me verstandig aantekeningen te maken, aangezien dit belangrijke stof is
Na dus, derhalve, daarom, daaruit volgt komt altijd een standpunt
Na want, omdat, immers, aangezien volgt altijd een argument
2.3, Enkele veelgebruikte termen
Argument=premisse
Standpunt/conclusie=stelling/gevolgtrekking
Redenering=argumentatie
, Samenvatting hoofdstuk 3: Redeneringen
ontleden
3.1, enkelvoudige en meervoudige argumentatie
Een redenering waarbij één argument wordt gegeven om een standpunt te verdedigen, wordt
enkelvoudige argumentatie genoemd. Wanneer er meerdere argumenten (in dezelfde zin)
worden gegeven, spreek je van meervoudige argumentatie.
3.2, onderschikkende argumentatie
Meervoudige argumentatie bestaat dus altijd uit meerdere argumenten. Deze argumenten
kunnen onafhankelijk van elkaar zijn en dus niks met elkaar te maken hebben, maar er kan ook
een relatie tussen zijn. Het tweede argument ondersteunt dan het eerste argument, in plaats van
het standpunt. Dit wordt onderschikkende argumentatie genoemd.
De diagnose deugt niet, want er zijn meetfouten gemaakt en er zijn gegevens kwijtgeraakt.
(onafhankelijk)
De diagnose deugt niet, want er zijn meetfouten gemaakt. De thermometer functioneerde
namelijk niet goed. (relatie)
Om een standpunt te weerleggen dat door meervoudige argumentatie wordt ondersteund, moet
je alle onafhankelijke argumenten weerleggen. Om onderschikkende argumentatie te
weerleggen, hoef je slechts één van de argumenten te weerleggen.
3.3, complexe argumentatie
Er kan ook sprake zijn van een combinatie tussen onderschikkende en meervoudige.
Ik voel er niets voor samen te werken met Paul, want ik vind hem niet betrouwbaar. Hij heeft
vroeger weleens fraude gepleegd en hij komt zijn beloftes niet na.
Hierbij is het standpunt ‘ik voel er niets voor om samen te werken met Paul’, het argument ‘ik
vind hem niet betrouwbaar’, waarna een onderschikkende argumentatie (een argument voor het
argument) volgt die bestaat uit meervoudige argumentatie.
3.4, contra-argumenten
Je kan ook je eigen standpunt tegenwerpen.
Paul is geen sympathiek mens. Toch is het een goed idee om met hem samen te werken. Hij heeft
namelijk verstand van zakendoen.
Zowel het voor- als tegenargument voor het standpunt ‘het is een goed idee om met hem samen
te werken’ zijn gelijkwaardig. Aan het signaalwoord kan je de uiteindelijke conclusie opmaken.
Een argument tegen het standpunt wordt een tegenargument of contra-argument genoemd.
Soms wordt een gewoon argument een pro-argument genoemd. Contra-argumenten kunnen
