Niet-mainstream muziek en agressief gedrag
a
Universiteit Leiden
Faculteit der Rechtsgeleerdheid
Paper Risicotaxatie
10-10-2023
Woorden: 3995
1
, Inleiding
‘Geweld maakt deel uit van drillrap?’ (Demeyere, 2022) en ‘Wat is drillrap, en
veroorzaakt het echt zoveel geweld?’ (Cobbaert, 2022) zijn twee voorbeelden van
nieuwskoppen die ingaan op de zorgen rondom het toenemende aantal steekincidenten onder
jongeren die luisteren naar zogenoemde drillrap. Dit muziekgenre wordt dan ook veelvuldig
in verband gebracht met diverse vormen van criminaliteit waaronder wapenbezit,
mishandeling, bedreiging en opruiing (Groothoff et al., 2022). In november 2021 werden nog
twee verdachten veroordeeld voor opruiing wegens gedragingen in een drillrapvideo
(Groothoff et al., 2022). De rechtbank gaf aan dat de verdachten in kwestie luisteraars van hun
muziek zouden opruien tot het plegen van strafbare feiten (Groothoff et al., 2022). Dit
voorbeeld geeft de maatschappelijke zorgen aan over de mogelijke negatieve invloed die een
bepaald muziekgenre kan hebben op het gedrag van mensen.
De bestaande literatuur over het verband tussen muziekvoorkeur en externaliserend
probleemgedrag verdeelt muziekgenres over het algemeen in twee categorieën. De
zogenoemde niet-mainstream muziek en de mainstream muziek, die over het algemeen als
gangbare muziek wordt beschouwd (Mulder et al., 2007). Onder niet-mainstream muziek
vallen onder andere de genres: (heavy) metal, hardcore, goth, punk, alternative rock, hip-hop
en rapmuziek (Bodner & Bensimon, 2015; Bogt et al, 2021). Binnen deze genres worden vaak
thema’s als angst, agressie/geweld, depressie en eenzaamheid aangehaald (Sharman en
Dingle, 2015). Met mainstream muziek wordt de genres jazz, soul, top 40 muziek en klassieke
muziek bedoeld (Mulder et al, 2017).
Diverse studies tonen aan dat adolescenten met een voorkeur voor niet-mainstream
muziek meer regel overtredend en risicovol gedrag vertonen dan adolescenten die een
voorkeur hebben voor mainstream muziek (Mulder et al., 2007). Mulder et al. (2007); Hansen
en Hansen (1990); Rubin et al. (2001) en Selfhout et al. (2008) vinden bovendien in hun
2
,onderzoeken dat adolescenten die luisteren naar (heavy) metal en rockmuziek meer
externaliserend probleemgedrag vertonen, waaronder agressief gedrag, dan adolescenten die
hier niet naar luisteren. Uit de studies van Coyne en Padilla (2015) en Fischer en Greitemeyer
(2006) blijkt dat alleen al het luisteren naar agressieve songteksten binnen de niet-mainstream
muziekgenres leidt tot agressief gedrag. Coyne en Padilla (2015) stellen verder dat
adolescenten die naar niet-mainstream muziekgenres luisteren na verloop van tijd een
verlaagde kans hebben op het vertonen van pro-sociaal gedrag.
Een mogelijke verklaring voor de vraag hoe niet-mainstream muziek kan leiden tot
agressief gedrag biedt de Theory of Media Delinquency van Roe (1995). Roe (1995) stelt dat
jongeren die luisteren naar niet-mainstream muziek in grotere mate worden blootgesteld aan
externaliserend probleemgedrag door middel van muziekvideo’s en grove songteksten, wat de
kans vergroot dat zij dit gedrag overnemen en op hun beurt externaliserend probleemgedrag
vertonen waaronder agressief gedrag (Roe, 1995; Hansen & Hansen, 1990; Mulder et al.,
2007). De Music Marker Theory van Bogt et al. (2013) gaat hierop verder. Bogt et al. (2013)
stellen binnen deze theorie dat er ook nog een sociaal component verantwoordelijk is voor
externaliserend probleemgedrag bij jongeren die luisteren naar niet-mainstream muziek.
Adolescenten zouden namelijk vrienden uitzoeken aan de hand van hun muziekvoorkeur.
Adolescenten met een vroege voorkeur voor niet-mainstream muziek zullen meer
gelijkenissen zien met adolescenten die eenzelfde voorkeur hebben voor niet-mainstream
muziek en deze adolescenten dan ook uitkiezen als vrienden. Binnen een dergelijke
vriendengroep imiteren en stimuleren zij elkaars probleemgedrag, dat zij overnemen van
muziekvideo’s en songteksten. Op deze manier krijgen deze adolescenten probleemgedrag
aangeleerd door zowel muziekvideo’s en songteksten als door de vrienden waarmee zij zich
omringen (Bogt et al., 2013).
3
, Ondanks bovenstaande resultaten zijn de uitkomsten van onderzoeken naar dit
onderwerp wisselend. Zo zijn er diverse studies die wijzen op een beperkte of ontbrekende
relatie tussen niet-mainstream muziek en agressief gedrag, of zelfs aantonen dat niet-
mainstream muziek leidt tot minder agressief gedrag (Merz et al., 2021; Scharman & Dingle,
2015; Arnett, 1991). De huidige studie probeert dan ook de relatie tussen niet-mainstream
muziek en agressief gedrag verder te onderzoeken. Veel voorgaand onderzoek naar deze
relatie is bovendien gebaseerd op kleine steekproeven, vaak afkomstig uit één specifiek
gebied. Zo is het onderzoek van Bogt et al. (2013) gebaseerd op 309 respondenten uit één
stad, dat van Rubin et al. (2001) op 243 respondenten van één middelbare school en het
onderzoek van Arnett (1991) op 175 respondenten uit één stad. Dit maakt de representativiteit
van de steekproeven beperkt, wat de generaliseerbaarheid van de bevindingen verkleint
(Mulder et al., 2007). Het huidige onderzoek onderscheidt zich dan ook in die zin dat gebruik
wordt gemaakt van een grote steekproef met respondenten afkomstig uit heel Nederland.
Wanneer zou blijken dat er een samenhang bestaat tussen niet-mainstream
muziekgenres en agressief gedrag, is het mogelijk om dit als voorspeller toe te voegen aan het
risicotaxatie-instrument voor gewelddadig gedrag. Risicotaxatie-instrumenten worden onder
andere gebruikt om een inschatting te maken van de kans op recidive. Aan de hand van een
voorspelt risico wordt onder andere bepaald of een patiënt in vrijheid gesteld kan worden
(Oppedijk, 2003). Daarbij wordt geprobeerd om een voorspelling te doen van toekomstig
gevaarlijk gedrag aan de hand van statische en dynamische factoren van een persoon (Brand
& Diks, 2004). Binnen het risicotaxatie-instrument voor gewelddadig gedrag zou
muziekvoorkeur een dynamische factor zijn, wat betekent dat deze veranderlijk is. Doordat
dynamische factoren veranderbaar zijn, zijn ze voor risicotaxatie-instrumenten zeer
interessant. Ze bieden namelijk mogelijke aanknopingspunten voor interventies. Daarmee zou
de kans op toekomstig gewelddadig probleemgedrag bijvoorbeeld beperkt kunnen worden
4
