Samenvatting voorgeschreven literatuur voor het vak Staats- en bestuursrecht. handboek: Onderwijseditie Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat, band 1
De samenvatting is opgesteld n.a.v. het volgen van het vak voor de schakelzone recht (pre-master).
Hoofdstuk 1
Aard en karakterisering
Bestuursrecht is het recht voor, van en tegen het overheidsbestuur
Voor =geeft bestuursrecht een grondslag voor bestuursoptreden.
Van= de uitoefening van de bevoegdheden die de wetgever aan het bestuur toekent, levert
vaak ook nadere rechtsvorming op. Bijvoorbeeld nadere regelgeving en beleidsregels. (ook
vergunningen)
Tegen= het biedt de burger warborgen tegen het bestuursoptreden. Bijvoorbeeld bezwaar en
beroep maar ook de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Bestuur: Trias politica
Overheidsbestuur heeft 2
betekenissen:
1. Het kan duiden op de
bestuursorganisatie; of
Het openbaar bestuur als
organisatie.
2. Op de activiteit, de functie
van het besturen
Besturen als functie.
Bestuur is (veel) meer dan uitvoering
Besturen is:
- Het nemen van concrete beslissingen waarbij belangen van individuele burgers
rechtstreeks betrokken zijn (microniveau).
- Het besturen van de samenleving als geheel obv wet- en regelgeving (macroniveau).
Het algemeen belang
Er moet min of meer een dwingende reden zijn voor overheidsingrijpen, wil dit gelegitimeerd
zijn: ontbreekt de reden dan deint de behartiging van het betrokken belang aan de
samenleving te worden overgelaten.
Het is lastig om concreet aan te geven wat valt onder algemeen belang. De overheid kan
zichzelf binden door in verdragen en de Grondwet bepaalde overheidstaken vast te leggen.
De overheid mag uitsluitend het algemeen belang behartigen.
In de praktijk betekent dit dat vaak dat particuliere belangen moeten worden afgewogen
tegen het algemeen belang en tegen elkaar, en soms particuliere belangen uitdrukkelijk
mede moeten behartigen (laatste alleen wanneer particulier belang deel uitmaakt van een
algemeen belang dat behartiging van overheidswege behoeft.
Bestuursrecht
Bestuur ziet op het van overheidswege behartigen van het algemeen belang
Bestuursrecht ziet op het juridische aspect daarvan.
2 gevolgen
, 2
1. Deze definitie overstijgt de klassieke trias politica: bestuursrecht heeft betrekking op
het besturen van de samenleving op macroniveau en microniveau.
2. Deze definitie overstijgt soms de klassieke onderverdeling van publiekrecht en
privaatrecht: het handelen van overheidsbestuur wordt steeds tot het bestuursrecht
gerekend, of zich dat nu in het publiekrechtelijk, privaatrechtelijk of feitelijk handelen
manifesteert.
Legitimerende functie
Het bestuursrecht biedt het bestuursoptreden een juridische grondslag. De grondslag moet
uiteindelijk herleid kunnen worden tot de Grondwet.
- In het leven roepen van bestuursorganen;
- Het toekennen van bestuursbevoegdheden;
- Het regelen van besluitvormingsprocedures.
Bestuurshandelingen moeten in overeenstemming zijn met de regels van geschreven en
ongeschreven recht.
Het bestuursrecht beoogt het gehele optreden van het bestuur te rechtvaardigen door het te
voorzien van adequate juridische grondslagen e zowel inhoudelijk als procedureel te
normeren door middel van rechtsregels.
Instrumentele functie
Ten behoeve van de vaststelling en uitvoering van het overheidsbeleid.
Het is een middel tot het bereiken van bepaalde doeleinden. De te bereiken doelen worden
nageleefd door middel van het formuleren van overheidsbeslissingen met een normatief
karakter.
- De beslissingen moeten zich enerzijds kenmerken door een zekere mate van
dwingendheid en anderzijds moeten ze voldoen aan eisen van recht en
rechtvaardigheid.
9 Waarborgfunctie
De positie van de burger ten opzichte van de overheid moet gewaarborgd zijn.
De belangrijkste waarborgen zijn gelegen in:
- Algemene en bijzondere rechten en procedures die het bestuursrecht biedt
o De regels van de bijzondere wet, algemene materiële en formele waarborgen
van de Awb en de ongeschreven beginselen van behoorlijk bestuur.
Samenhang van en spanning tussen functies
De 3 functies zijn wel te onderscheiden maar niet van elkaar te scheiden.
1.2 De Democratische rechtsstaat
Democratische rechtsstaat als norm
De normatieve benadering van democratische rechtsstaat = je moet voldoen aan een aantal
vereisten om te kunnen spreken van een democratische rechtsstaat,
Gebondenheid aan het recht
Drie dimensies
1. Democratie: De burgers moeten zeggenschap hebben over het overheidshandelen.
2. Liberale rechtsstaat: Vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid tegenover het
overheidshandelen: De macht van de democratische gelegitimeerde overheid moet
worden beperkt, voorspelbaar en vrij van willekeur zijn.
, 3
3. Sociale rechtsstaat: de overheid is er niet voor zichzelf maar zij moet
omstandigheden scheppen die het de burger daadwerkelijk mogelijk maken aan zijn
leven gestalte te geven. verwezenlijking van sociale rechtvaardigheid.
Nadere uitwerking van de idee van de democratische rechtsstaat
Centrale beginselen
- Zeggenschap
- Vrijheid
- Rechtszekerheid
- Rechtsgelijkheid
- Sociale rechtvaardigheid
Nadere beginselen
- Een uitwerking van de centrale beginselen. Bijvoorbeeld politieke
verantwoordelijkheid, openbaarheid, rechterlijke controle, machtsverdeling.
Dimensie van democratie (centrale beginsel van zeggenschap van de burgers)
- Beslissen door algemeen vertegenwoordigende organen
- Kiesrecht
- Politieke verantwoordelijkheid
- (politieke) burgerschapsrechten
- Decentralisatie
- Inspraak
- Openbaarheid
Dimensie van de liberale rechtsstaat (centrale beginselen vrijheid, rechtszekerheid en
rechtsgelijkheid)
- Wetmatigheid
- Machtsverdeling
- Grondrechten
- Rechterlijke controle
- Voorlichting
Sociale rechtsstaat
- Effectiviteit
- Doelmatigheid
1.2.2 uitwerking
Beslissen door algemeen vertegenwoordigende organen; kiesrecht; politieke
verantwoordelijkheid; (politieke) burgerschapsrechten; decentralisatie
Bij iedere overheidsmaatregel moet worden bezien of zij niet zodanig van aard is dat zij door
een algemeen vertegenwoordigend orgaan moet worden genomen of daaraan op een
andere wijze ter instemming moet worden voorgelegd.
Actief kiesrecht= burgers hebben het recht om ambtsdragers of leden van
overheidsorganen te kiezen.
Passief kiesrecht= zelf gekozen worden.
Kiesrecht strekt niet tot alle overheidsambten. Dit moet gecompenseerd worden. De
bestuurder die niet rechtstreeks kan worden gekozen obv algemeen kiesrecht moet
aangewezen worden door een algemeen vertegenwoordigd orgaan.
Inspraak
Burgers moeten hun mening kunnen geven over de concrete uitoefening van
bestuursbevoegdheden ze moeten inspraak hebben bij beslissingen die hen raken.
Inspraak is een vorm van participatie. het daadwerkelijk kunnen beïnvloeden van het
overheidsbeleid en andere overheidshandelingen door daarover met de overheid in
discussie te treden.
3 elementen van het begrip inspraak zijn van belang:
, 4
1. Er moet een georganiseerde gelegenheid zijn voor de bevolking om meningen en
gedachten te uiten over beleidsuitgangspunten en – voornemens;
2. Daarbij dient de bevolking de gelegenheid te hebben om in discussie te treden met
bestuurders en ontwerpers;
3. Terwijl de bevolking mag verwachten, dat de uitkomst van deze discussie binnen
redelijke grenzen van invloed zal zijn op de uiteindelijke te nemen beslissing.
Openbaarheid (beginsel van openbaarheid)
Burgers kunnen alleen gebruik maken van zeggenschap als ze kennis kunnen nemen van
hetgeen binnen de overheid omgaat. Procedures, besluitvorming en de uitkomst daarvan
dient openbaar te worden gemaakt.
- Het gaat om zowel de openbaarheid van gegevensdragers (documenten, cd-roms
ets) als van vergaderingen en andere besluitvormingsprocedures.
o Belangrijkste algemene regeling wet openbaarheid van bestuur (Wob).
- De overheid dient haar informatie ook op een behoorlijke wijze te bewaren.
Archiefwet.
- Er rust geen auteursrecht op publicaties van de overheid. art 11 Auteurswet.
1.2.2.2 Liberale rechtsstaat
Wetmatigheid van bestuur
- Bestuursoptreden dient wetmatig consistent optreden
- Bestuur moet plaatsvinden in de vorm, of op basis van adequaat bekendgemaakte
algemene regels. Let op: niet hetzelfde als het legaliteitsbeginsel
- Willekeur wanneer een overheidshandeling kenbare, rationele standaarden
ontbeert.
o Er moeten algemene regels zijn omdat dit de kans op ongelijke behandeling
van gelijke gevallen vermindert.
Machtsverdeling
- De algemene regels moeten vastgesteld worden door een ander orgaan dan het
orgaan dat ze uitvoert, om machtsmisbruik en ongelijke behandeling te voorkomen.
- Checks and balances die bestaat hierin, dat de gescheiden machten
bevoegdheden tov elkaar moeten hebben, zodat een zekere onderlinge
afhankelijkheid ontstaat die voorkomt dat 1 der machten op haar terrein absolute
zeggenschap heeft.
Grondrechten
De overheid dient zo min mogelijk in te grijpen in de rechten en vrijheden van burgers
subsidiariteit en proportionaliteit, vanuit het perspectief van de burger te omschrijven als
grondrechten.
- De overheid mag alleen ingrijpen wanneer burgers en hun organisaties het betrokken
probleem dit niet zelf kunnen oplossen. Mag ook alleen voor zover burgers het niet
zelf kunnen oplossen.
Rechterlijke controle
Er moet een onafhankelijke rechterlijke instantie zijn die moet kunnen beoordelen of de
overheidsbevoegdheden worden uitgeoefend in overeenstemming met het recht. De
onafhankelijke rechterlijke instantie moet de naleving kunnen beoordelen en daarover
bindende uitspraken doen die uitgevoerd moeten kunnen worden.
Voorlichting
In het kader van rechtszekerheid dient het overheidsbestuur de burger te informeren over
diens rechtspositie tov het bestuur.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carlijnk95. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,97. Je zit daarna nergens aan vast.
