Leren op school
Tentamen: open vragen tentamen met 6 vragen met ieder 2 subvragen.
Via TestVision op 23 oktober.
Op canvas staan per college studievragen en verwerkingsvragen. Als je deze vragen maakt,
kun je bij jezelf controleren of je de literatuur begrijpt.
Ook handig voor het leren: kijk naar alle recap-slides aan het begin van ieder college. Als je
alles weet wat daarop staat, ben je al heel ver.
Om het vak te halen is er één verplichte opdracht:
- Afronden uiterlijk 8 oktober, anders met de herkansing tot uiterlijk 26 november
- Reeks testen afnemen bij een leerling van 11, 12 of 13 jaar zonder leer- of
gedragsmoeilijkheden.
1
,Blok 1
College 1: de school als pedagogische context
Plaatsing
Groepen worden gemaakt op basis van kalenderjaren. Bijvoorbeeld alle kinderen die
geboren worden 2018 vormen een groep, en alle kinderen die geboren worden in 2019
vormen ook een groep.
Het geboortemaandeffect (Verachtert et al., 2010)
Kinderen die aan het eind van het jaar jarig zijn (jonge leerlingen) presteren over het
algemeen minder goed op rekenen dan oude leerlingen. Dit onderzoek vond plaats in groep
3, maar het blijkt dat dit tot groep 6 nog het geval is.
Kinderen uit januari tot maart slaan vaker een groep over, kinderen uit oktober tot december
blijven vaker zitten.
Door de groepsindeling op basis van geboortemaand is er sociale ongelijkheid binnen het
onderwijs.
Jonge kinderen die doubleren, doubleren vaak omdat ze jong zijn. Oudere kinderen die
doubleren, hebben vaker een ontwikkelingsachterstand in het algemeen. Die jonge kinderen
hebben vaak simpelweg meer tijd nodig, en oudere kinderen hebben bijvoorbeeld een lagere
intelligentie.
Blijven zitten
Goos et al. (2021) hebben 84 studies samengevat uit verschillende landen over blijven zitten
van de kleuterklas tot de middelbare school.
Voordelen van blijven zitten:
- De stof bouwt zich op, terwijl het kind dat misschien niet aankan
- Homogene groepen, want de groepen zijn niet meer ingedeeld op leeftijd maar op
niveau
- Sociaal-emotionele redenen: een kind is dan eindelijk eventjes de beste van de klas
- Hard werken om door te gaan
Nadelen:
- Kost 10.000 euro per jaar
- Vrienden gaan door, dit kan voelen als falen
- Veer herhaling en weinig uitdaging
- Stressvol
Effecten van blijven zitten zijn moeilijk te onderzoeken, want er is geen experimenteel
onderzoek mogelijk. Daarom zijn meta-analyses in dit geval zo belangrijk.
Effecten:
- Alles samen: geen verschil tussen leerlingen die wel en niet zijn blijven zitten in
prestaties, welbevinden of carrière.
2
, - MAAR: als het blijven zitten + was (blijven zitten met een aangepast programma),
hielp het wel
- Effecten op de korte termijn zijn beter dan de effecten op de lange termijn
- Het is vooral goed voor de psychosociale ontwikkeling, beter dan voor de
schoolloopbaan en toekomstige carrière.
- Een jaar langer bij de kleuters levert overigens positievere resultaten op. Omdat de
nadruk hier erg ligt op de sociale ontwikkeling van het kind.
Maar: deze onderzoeksresultaten (gemiddeld effect van nul) moet je niet interpreteren als
dat het niet uitmaakt wanneer een kind blijft zitten.
Waarom werkt blijven zitten niet?
Slecht presteren en gedragen op school komt voort uit diverse risicofactoren in het
kind en de omgeving.
Er is een remediërende aanpak nodig, gericht op wegnemen van risicofactoren of
versterken van positieve factoren.
Passend onderwijs en de orthopedagoog is nodig! Er moet een aanpak komen die op
meer gericht is dan de leerachterstand inhalen.
Versnellen
Onder versnellen verstaan we klas overslaan, jong starten, sneller door de stof gaan of
vakken op een hoger niveau volgen.
Meta-analyse van Steenbergen-Hu & Moon (2011): bekeek 38 studies van 1984 tot 2008. Ze
keken naar effecten op schoolprestaties en op de sociaal-emotionele ontwikkeling.
Voordelen van versnellen:
- Academische uitdaging
- Betere schoolse prestaties
Nadelen:
- Minder aansluiting met de (nieuwe) klasgenoten
- Emotioneel te hoog gegrepen
Effecten:
Over het algemeen leidt versnellen (uitdagen) tot betere schoolprestaties (23 positief en 5
negatief). Het heeft nauwelijks effecten op de sociaal-emotionele ontwikkeling. Iets meer
positief dan negatief. De uitkomsten zijn dus best positief voor doorstromen.
Aandachtspunten (Neihard, 2007): wanneer is het gunstig om een kind te laten versnellen?
- Wanneer een kind cognitief en sociaal-emotioneel een voorsprong heeft op de rest
van de groep
- Motivatie speelt een grote rol, het kind moet het wel willen
- Gunstige omstandigheden: geleidelijke overgang en als onderdeel van de groep
- Er moet een passend programma opgesteld worden voor het kind, aanpassingen in
het curriculum bijvoorbeeld
3
, College 2: passend onderwijs
Wanneer een kind niet gaat versnellen of doubleren (en dus niet helemaal binnen het
reguliere programma past), is er een aanvullende aanpak nodig. passend onderwijs
De wet passend onderwijs ging in op 1 augustus 2014. Het houdt in dat zo veel mogelijk
kinderen een passende plek moeten krijgen binnen het regulier onderwijs.
In een samenwerkingsverband werken scholen uit een omgeving samen. Zij verdelen binnen
dat verband het geld voor extra ondersteuning. Een school is verantwoordelijk voor het
vinden van een passende plek voor een kind, maar kan het samenwerkingsverband hierbij
gebruiken.
Dit organiseren vraagt veel van scholen, daarom zijn orthopedagogen steeds meer betrokken
bij het regulier basisonderwijs.
Welke leerlingen hebben zorg nodig?
Voorheen werd dit gebaseerd op het verschil tussen potentie (IQ) en prestatie. Uit onderzoek
is gebleken dat intelligentie lang niet altijd de verklaring is voor leerproblemen. Daarom is
een intelligentietest tegenwoordig niet meer de eerste stap bij het onderzoek naar de
oorzaak van de leerproblemen.
Tegenwoordig wordt het RTI-model (Response To Intervention) gebruikt. Het uitgangspunt is
dat we niet meer kindgericht kijken, maar de verantwoordelijkheid wordt bij het onderwijs
gelegd. Hoe kunnen we het onderwijs aanpassen om beter aan te sluiten bij het kind?
4
