Praktijkonderzoek in zorg en welzijn – van der Donk en van Lanen
Hoofdstuk 1
Als je bewust via een bepaalde systematiek antwoord probeert te krijgen op vragen, heet dat
intentioneel leren.
Wanneer je het accent op de ontwikkeling en toetsing van theorie ligt, wordt wel van fundamenteel
onderzoek gesproken. Kennis is generaliseerbaar.
Wanneer je het accent op kennis ligt die tot de oplossing van gezondheids- of sociale problemen moet
bijdragen, dan gaat om toegepast onderzoek. Dit onderzoek moet nieuwe kennis leveren, zodat er
effectiever gehandeld kan worden. Kennis is probleemgebonden.
Wanneer professionals in hun eigen beroepspraktijk onderzoek doen met als doel deze praktijk te
verbeteren of beter te leren begrijpen, dan spreek je van praktijkonderzoek. Kennis is
contextgebonden.
De sociale professional moet volgens Van Vliet (2009) een onderzoekende houding bezitten om op
een systematische en permanente wijze te werken aan kennisontwikkeling. Volgens Van der Rijst
(2009) gaat het om aspecten als: kritisch zijn, willen begrijpen, willen bereiken, willen delen, willen
vernieuwen en willen weten. Andriessen spreekt over het onderzoekend vermogen van een
professional in het hbo-werkveld en onderscheidt drie componenten: een onderzoekende houding
bezitten, kennen uit onderzoek van anderen toepassen en zelf onderzoek doen.
Reflectie kan plaatsvinden op drie niveau’s in de context van de zorg- en welzijnssector:
- Het instrumentele nivea: het zichtbare handelen van professional in de praktijk, waaronder een
hulpvraag concretiseren, een gesprek voeren, een training organiseren;
- Het substantiële niveau: de onderliggende uitgangspunten van het handelen als professional,
waaronder de visie op het bieden van zorg- en dienstverlening;
- Het kritische niveau: de morele, ethische en andere normatieve overwegingen die je als
professional hebt.
Drie hoofddoelen om een onderzoek uit te voeren:
1. Je wilt theorieën ontwikkelen of toetsen. Het onderzoek levert kennis op die generaliseerbaar is.
Met theorie bedoelen we een geheel van logisch samenhangende uitspraken die samen een deel
van de werkelijkheid proberen te verklaren.
2. Je wilt kennis toepasbaar maken in een brede beroepscontext. Het onderzoek levert oplossingen
voor generieke problemen.
3. Je wilt op zoek gaan naar antwoorden op vragen in een specifieke beroepssituatie met als doel
deze situatie beter te begrijpen en waar nodig te verbeteren. Het onderzoek levert kennis op die in
eerste instantie alleen van toepassing is op de specifieke beroepscontext waarin het onderzoek is
uitgevoerd.
Er bestaan verschillende opvattingen (onderzoeksbenaderingen) over wat goed onderzoek is
(Migchelbrink, 2013).
- Constructivistische onderzoeksbenadering volgens deze benadering bestaat er niet één juiste
visie op de werkelijkheid, maar kunnen er meerder interpretaties van de werkelijkheid naast elkaar
bestaan.
- Positivistische onderzoeksbenadering volgens deze benadering is kennis gebaseerd op dat wat
direct waarneembaar is; er is één bestaande werkelijkheid.
Evidence-based practice (EBP) gaat over de vraag hoe je in de context van je eigen
beroepspraktijk op basis van goed bewijsmateriaal beslissingen kunt nemen die afgestemd zijn op je
eigen kennis en ervaring en de waarden en voorkeuren van een cliënt.
, Practice-based evidence (PBE) gaat uit van het idee dat kennis over handelen van een
professional ontstaat in de specifieke context van de beroepspraktijk en dat die kennis evolueert door
de interactie tussen de personen die in deze context een belangrijke rol spelen. PBE richt zich op de
daadwerkelijke praktijk en zet professionals aan tot het expliciteren van die praktijk en de door hen
waargenomen effecten.
Het grote verschilt tussen EBP en PBE is dat onderzoeksresultaten (evidence) bij EBP onder
wetenschappelijke condities verkregen worden en dan vertaald worden naar de praktijk, terwijl bij PBE
de onderzoeksresulaten onder realistische condities verkregen worden en dan eventueel in een
volgende stap gegeneraliseerd kunnen worden. Dit top-downonderzoek en bottom-uponderzoek
kunnen elkaar aanvullen en versterken.
Praktijkonderzoek in zorg en welzijn is onderzoek dat wordt uitgevoerd door zorg- en dienstverleners,
waarbij op systematische wijze in interactie met de omgeving antwoorden verkregen worden op
vragen die ontstaan in de eigen beroepspraktijk en gericht zijn op verbetering van deze praktijk.
Kolb beschrijft een cyclisch proces bestaande uit vier fasen die doorlopen worden bij het
ervaringsleren.
1. Concrete ervaring opdoen;
2. Observeren van en reflecteren op opgedane ervaringen;
3. Ervaringen waarover is nagedacht in een theoretisch kader plaatsen en integreren, en van daaruit
conclusies trekken voor het eigen handelen;
4. De conclusies actief omzetten in nieuw gedrag, en experimenteren in nieuwe situaties.
Kernactiviteiten van praktijkonderzoek: oriënteren, richten, plannen, verzamelen, analyseren en
concluderen, ontwerpen, rapporteren en presenteren.
Validiteit: wil zeggen dat je datgene onderzoekt wat je wilt onderzoeken; je onderzoeksresultaten
bevatten zo min mogelijk systematische verstoringen.
- Externe validiteit verwijst naar de geldigheid van de resultaten voor anderen buiten de context
waarin het onderzoek is uitgevoerd. Het gaat dan om de generaliseerbaarheid van de
onderzoeksresultaten.
- Interne validiteit: verwijst naar de kwaliteit van de planning en de uitvoering van het onderzoek.
Betrouwbaarheid: dat je ernaar streeft dat het onderzoek dezelfde onderzoeksresultaten oplevert als
het wordt herhaald of door iemand ander zou worden uitgevoerd. Dit impliceert dat je toevallige
verstoringen van je praktijkonderzoek zo veel mogelijk probeert te voorkomen.
Triangulatie: om de validiteit te vergroten en de betrouwbaarheid van je data te controleren is het goed
om triangulatie toe te passen. De gedachte achter triangulatie is dat je een rijker beeld krijgt van de
beroepstaak als je:
- Gebruikmaakt van data uit verschillende bronnen (meerdere perspectieven);
- Deze data op verschillende manieren verzamelt;
- Deze data laat verzamelen en analyseren door verschillende personen.
Onderzoeksvormen: de vraag die leidend is in je onderzoek bepaalt de onderzoeksvorm
- Beschrijvend onderzoek: het in kaart brengen van een thema of praktijksituatie. Je gaat op zoek
naar hoe iets in elkaar zit. De uitkomsten van het onderzoek kunnen aanleiding zijn voor het
maken van keuzen of het startpunt zijn voor vervolgonderzoek.
- Vergelijkend onderzoek: het doel van vergelijkend onderzoek is om de overeenkomsten en
verschillen te bepalen tussen twee of meer prakijken of tussen theorie en praktijk.
- Definiërend onderzoek: als je een definiërend onderzoek uitvoert, probeer je de verschillen en
overeenkomst in denkbeelden van mensen over bepaalde begrippen in kaart te brengen.
- Evaluerend onderzoek: evaluatie kun je zien als een systematische beoordeling op basis waarvan
nieuwe beslissingen kunnen worden genomen. De waarden van iets wordt vastgesteld.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sannevanwagenberg97. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
