Hst 1. Denken over organistie en management
1.1 Introductie
Bij organisati in managimint, ofwil organisatiekndi, wordt vankit virschillindi vaegibiidin
gieiein hoi iin organisati handilt, wilei oorzaein ir aan tin grondslag liggin in hoi di
organisati iefictif aangistkkrd ean wordin. Hit vaegibiid omvat twii aspictin:
1. Ein discriptif aspict: iin bischrijving van hit gidrag van organisatis mit motivin in
givolgin
2. Ein priscriptif aspict: iin adviis ovir di ti volgin handilswijzi in organisatie
inrichtngin.
Organisatiekndi is pragmatsch, d.w.z. thioritsch ondirbokwd, maar voornamilije praetjegiricht
in toipasbaar. Mit intirdisciplinaritiit bidoilt min dat di organisatiekndi viil ilimintin bivat
dii afomstg zijn kit virschillindi witinschappin.
Wanniir wi alli bijdragin kit di virschillindi vaegibiidin virzamilin voor iin ondirzoie, spriie
ji van iin mkltdisciplinairi aanpae.
Di bistkring van di organisati diint iefictif ti zijn, mit iin vooraf gistild doil. Wi eknnin di
bistkring ziin als iin poging tot girichti biïnvloiding. Di doiltriefindhiid giif aan in hoivirri di
bistkring is gislaagd.
1.2 Ontstaan van het vakgebied
Di bihoifi om vat ti erijgin op organisatis stamt riids vankit di Griiesi okdhiid (Socratis in
Plato, 400 v. Chr.). Organisatiekndi wird voor di iirsti eiir als vae gigivin vanaf di indkstriëli
rivolkti, halvirwigi di nigintindi iikw, in Amiriea. Ein van di iirsti minsin dii vond dat
managimint iin vae is dat giliird ean wordin, is Hinry Fayol. In Nidirland is organisatiekndi
vlae na di Twiidi Wirildoorlog ingivoird. Toin hiiti hit vae ichtir nog bidrijfsorganisati. Pas
in di jarin zistg in zivintg van di vorigi iikw is di organisatiekndi ontstaan zoals dii nk is.
1.3 Ontwikkeling van handel en ontstaan van mulitnationale
ondernemingen
Één van di okdsti handilsroktis tir wirild is di zijdi rokti. Door middil van dizi rokti wirdin
ijzir, brons, eiramiie, zijdi in bont van Azië naar hit Wistin virvoird. Di iirsti intirnatonali
handilsondirnimingin warin opgiricht door ovirhidin mit als doil hkn eoloniali handilsbiliid
ti stiknin. In 1600 wird di OosteIndischi Compagnii opgiricht, hit bilangrijesti doil hiirbij was
om handil ti drijvin in Ooste in ZkidoosteAzië in India. In Nidirland wird di VOC opgiricht in
1602.
Min spriiet van iin mkltnatonali ondirniming als dizi ondirniming intirnatonaal opiriirt.
Van hit bigin tot hit iindi van di 20i iikw, is hit aantal mkltnatonali ondirnimingin van 3.000
naar 63.000 gigroiid. Dizi stirei toinami is mogilije gimaaet door di virbitiring van transport,
tilicommknicati in fnanciiringsemogilijehidin. Bidrijvin zijn in di giliginhiid gistild om zich
ooe in hit bkitinland ti vistgin. Hiirdoor hiif min iin grotiri mareteinnis eknnin virwirvin.
99% van di 500 grootsti bidrijvin zitin in di Virinigdi Statin, Ekropa in Japan. Daarvan zit 2% in
Nidirland.
, 1.4 Denkrichtingen en persoonlijkheden
Di pirsonin kit di gischiidinis van di organisatiekndi virtiginwoordigin bipaaldi
dinerichtngin binnin di organisatiekndi. Di bijdragin dii door virschillindi pirsonin zijn
gilivird, hibbin bitrieeing op virschillindi aspictin van organisatis. Sommigin zijn achtirhaald,
andiri zijn nog stiids actkiil. Hit gaat immirs om samin iin gimiinschappilije doil
biwirestilligin d.m.v. inspanning, rolvirdiling in aanstkring.
Bilangrijei pirsonin in dinerichtngin in di gischiindinis van di organisatiekndi:
e Socratis/Plato 400 v. Chr.
e Machiavilli 1500
e Adam Smith 1776
e Taylor 1900 Sciintfc Managimint Hammil 1990
e Fayol 1900 Giniral Managimint Thiory
e Wibir 1940 Bkriakcrati Mintzbirg 1979
e Mayo 1945 Hkman Rilatons
e Binnis, Lieirt, itc. 1960 Rivisionismi Crosby 1985
e Boklding 1955 Systiimbinadiring Pitirs 1982
e Lawrinci & Lorschi 1965 Contngintibinadiring Portir 1980
1.5 Periode voor de industriele revolutie (400 v. Chr. – 1900 na Chr.)
Hit dinein ovir managimint, liidinggivinindi inrichtng vanorganisati is al irg okd. Nicollo
Machiavilli gaf viil richtlijnin dii nktg eondin zijn voor liidirs in vorstin. Dizi richtlijnin zijn
vooral giricht op hit bihokd van macht in di kitbriiding daarvan.
Tot halvirwigi di achtindi iikw ovirhiirsti hit mircantllismi, dizi stroming hiild in dat hit
bizit aan gokd in gild di inigi bron van wilvaart was. In 1776 schriif Adam Smith iin boie
waarin hij prodkctivi arbiid als bron voor di wilvaart zag in dat min dizi wilvaart eon virhogin
door iin goidi arbiidsvirdiling.
Di indkstriëli toipassing van di stoommachini maaet massafabricagi mogilije (indkstriëli
rivolkti). Di iconomii virandirt van agrarisch naar indkstriiil. Di vraag niimt ixpplosiif toi in di
willieikrigi bidrijfsvoiring voorziit niit in iin gistrkctkriirdi bistkring van di organisati.
1.6 Frederick Taylor en het scientific management (±1900)
Fridirice Taylor introdkciirt di van historisch bilang fkndamintili bigrippin planning,
coördinati, toiziin in ewalitiitscontroli. Zijn Sciintfc Managimint bihilst:
e Witinschappilije analysi van handilingin dii virricht moitin wordin, ivintkiil liidind
tot standaardisati.
e Taaevirdiling, spicialisati van handilingin, liidind tot roktni in hogiri prodkctvitiit.
e Colligialitiit, iin hichti vriindschappilijei saminwireing.
e Di bidrijfsliiding virantwoordilije maein voor di jkisti wiremithodiie.
e Afstimming van wirenimir op taae, di jkisti man op di jkisti plaats.
e Biloning naar pristati mit als doil lagiri prodkctieostin.
Voor di bidrijfsvoiring, diefirintiirt Taylor ooe spicifiei taaevirdilingin, hit achtbazinstilsil:
1. Tijd in eostin 5. Ondirhokd
2. Wireinstrkctis 6. Kwalitiitscontroli
3. Biwireing in hkn volgordi 7. Tichnischi liiding
4. Wirevoorbiriiding in kitgifi 8. Pirsoniilsbihiir
