Uitgebreide samenvatting van het boek 'jeugdstrafrecht: in internationaal perspectief' van Ido Weijers. Het gaat om de 4e druk (2017). De samenvattingen zijn in twee bestanden opgesplitst, aangezien vorig jaar het vak in twee tentamens werd getoetst. De samenvattingen bevatten samen maar liefst 170...
Nederland is een pluriforme samenleving, waarin cultuur een omstreden begrip is. In de
definitie van Geertz geldt cultuur als een dynamisch sociaal construct die door mensen
wordt gemaakt en vormgegeven. Cultuur vormt een kader dat betekenis aan het leven geef
en aan verandering onderhevig is wanneer het in botsing komt met kaders die door andere
groepen mensen geschapen zijn. In een pluriforme samenleving als de Nederlandse zijn
botsingen tussen verschillende culturen onvermijdelijk, een feit dat menigeen vandaag de
dag besef van heef. De media wijzen vaak op de problemen die jongeren uit etnische en
religieuze minderheidsgroepen zouden veroorzaken in de maatschappij.
De vraag hoe de overheid om moet gaan met problemen die veroorzaakt zouden worden
door jongeren uit minderheidsgroepen, hangt in grote mate af van de oorzaken van het
onmaatschappelijke gedrag en de strategieën waarmee zulk gedrag kan worden
tegengegaan. In dit hoofdstuk wordt aangegeven hoe de culturele of etnische achtergrond in
het straf(proces)recht een rol kan spelen in de ontwikkeling van strafrechtelijk beleid en de
aanpak van allochtone criminaliteit in concrete strafzaken.
18.2: cultuur in het jeugdstraf(proces)recht
Cultuur kan zowel in het materieel/formeel strafrecht als in het penitentair recht aan de
orde zijn. Cultuur komt in het strafrecht aan de orde, doordat bepaald handelen het etket
'cultureel' krijgt opgeplakt. Wanneer de culturele achtergrond wordt benoemd, is dat een
veelal bewuste keuze waaraan juridische gevolgen kunnen worden verbonden.
In het strafprocesrecht spelen culturele verschillen bijvoorbeeld een rol wanneer de
allochtone justtabele de Nederlandse taal niet of onvoldoende machtg is. Het wetboek van
strafvordering is op het punt van het verplichte gebruik van tolken en vertalers gevoelig
aangescherpt naar aanleiding van Richtlijn 2010/64/EU betrefende het recht op vertolking
en vertaling in strafprocedures. Tolken en vertalers moeten aan zekere kwaliteitseisen
voldoen, zoals kennis van de taal en cultuur van de verdachte in kweste, willen zij een
anderstalige verdachte bijstaan ter terechtzitng.
,In het jeugdstrafprocesrecht is het op verschillende momenten mogelijk deskundigen in te
schakelen om over de verdachte te rapporteren. Onderzoek laat zien dat de culturele
achtergrond van allochtone verdachten deskundigen van verscheidene instantes voor
problemen stelt, waardoor de kans bestaat dat allochtone verdachten de nodige zorg
onthouden wordt of dat zij langer gestraf worden dan autochtone verdachten voor
vergelijkbare delicten.
In recent gepubliceerde jurisprudente is een aantal uitspraken terug te vinden waarin de
culturele achtergrond van de minderjarige verdachte expliciet wordt genoemd. Ook in het
detentierecht kunnen culturele achtergronden een rol spelen. Culturele achtergronden
spelen ook in het materiële strafrecht een rol. Zo spelen zij een rol in de strafepalingen.
Daarbij kunnen strafepalingen die de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging
waarborgen worden onderscheiden van strafaarstellingen van religieuze en culturele
gebruiken.
18.3: culturele delicten
Culturele delicten zijn 'gedragingen, strafaar gesteld volgens strafrecht, maar toelaatbaar
volgens intern [ongeschreven gewoonterecht van de sociale groepen - meestal een
migrantengroep - waartoe een justtable toebehoort' (Strijbosch 1991: 666).
Culturele delicten kunnen op verschillende manieren worden onderscheiden. Ten eerste kan
onderscheid worden gemaakt tussen eigenlijke en oneigenlijke culturele delicten. Eigenlijke
culturele delicten stellen een bepaald cultureel gebruik uitdrukkelijk strafaar. Oneigenlijke
culturele delicten stellen een cultureel gebruik niet uitdrukkelijk strafaar, maar aan het
begaan van een dergelijk feit kan een cultureel motef ten grondslag liggen.
Ten tweede kan onderscheid worden gemaakt tussen lichte en ernstge culturele delicten.
De lichte variant kenmerkt zich vooral door het 'triviale karakter'. Ernstge culturele delicten
betrefen gedragingen die naar Nederlands recht tot de zwaarste categorie misdrijven
worden gerekend en die de rechtsorde ernstg schokken. Het onderscheid tussen licht en
ernstg kan in de loop der tjden fluctueren.
Onder eergerelateerd geweld wordt in Nederland verstaan 'elke vorm van geestelijk of
lichamelijk geweld verstaan, gepleegd in reacte op een (dreiging van) schending van de eer
van de man of vrouw en daarmee van zijn of haar familie waarvan de buitenwereld op de
hoogte is of dreigt te raken'.
,Het nog niet in werking getreden Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en
bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld bepaalt dat er maatregelen
genomen worden tegen eergerelateerd geweld.
In Nederland heef eergelateerd geweld landelijke bekendheid gekregen naar aanleiding van
de zogenoemde Veghelse schietzaak. Deze zaak betrof een Turkse 17-jarige jongen die de
eer van zijn familie wilde herstellen door de ex-vriend van zijn zus om zeep te helpen. Deze
zaak gaat in de kern om de vraag of het eerwraakmotef de verdachte zozeer onder druk
heef gezet dat hij daaraan niet redelijkerwijs weerstand had kunnen en behoren te bieden.
Een andere relevante strafzaak staat bekend als Eerwraak in Heiloo. Twee broers hebben
hun zus gedood, omdat zij vonden dat zij door haar gedrag de familie te schande had
gemaakt. Het Hof verklaarde bewezen dat de jongste van de twee broers zijn zus had
neergestoken. De jongere broer werd in hoger beroep veroordeeld tot een PIJ-maatregel,
opdat zijn dogmatsche overtuigingen veranderd kunnen worden. Hoewel de overtuigingen
van gedetneerden gerespecteerd moeten worden, vertonen de overtuigingen van de
verdachte in kweste volgens de forensisch psycholoog enige narcistsche trekken, die wel
voor behandeling vatbaar zijn.
De schietzaak in Veghel leidde tot intensivering van het debat over de ruimte en grenzen van
culturele verschillen in het strafrecht. De zaak in Heiloo kwam op een moment waarop de
multculturele samenleving geen na te streven ideaal meer was. Vooral eergerelateerd
geweld kreeg veel politeke aandacht en leidde in 2006 tot het programma Eergerelateerd
Geweld, waarbinnen de strafrechtelijke aanpak (naast beveiliging van slachtofers en
maatschappelijke prevente) een prominente plaats kreeg. De negateve houding van het
OM met betrekking tot eergerelateerd geweld geniet volop politeke en rechterlijke steun.
Tegelijkertjd moet worden opgepast het culturele motef centraal te stellen in de
strafoemetng in het licht van overtreding op het discriminateverbod (art. 14 EVRM).
18.4: drie oorzaken voor aandacht voor cultuur in de Nederlandse strafrechtspleging
We kunnen drie oorzaken aanwijzen waarom in Nederland cultuur en culturele
achtergronden van allochtone justtabelen in het strafrecht ter discussie kunnen staan. De
eerste oorzaak ligt in het wetenschappelijke onderzoek. De aandacht voor allochtone
misdaad in ons land komt deels voort uit de lange tradite van criminologisch onderzoek in
Nederland.
De Nota CRIEM bevat niet alleen argumenten om meer aandacht te besteden aan culturele
factoren voor crimineel gedrag, maar ook om cultuur te gebruiken om criminaliteit onder
allochtonen tegen te gaan.
, De laatste jaren zien we dat cultuur en etniciteit een andere plaats in het debat over
allochtone criminaliteit lijken in te nemen, namelijk in het kader van wat in de
Angelsaksische literatuur 'etnisch profileren' wordt genoemd: het uitsluitend of
voornamelijk op grond van de etnische achtergrond van een persoon gebruikmaken van
strafvorderlijke bevoegdheden. Wij verwachten niet dat deze onderzoekslijn helemaal in de
plaats zal komen van het onderzoek naar crimineel gedrag onder allochtonen, maar daaraan
wel aanvullend kan zijn en nieuwe vragen kan oproepen naar de wijze waarop organen van
de strafrechtspleging omgaan met de culturele diversiteit van de samenleving.
Een tweede oorzaak waarom de Nederlandse strafrechtspleging ruimte biedt voor culturele
verschillen in positeve zin kan worden gevonden in de gevoeligheid voor
gewetensbezwaarden, justtabelen dien opzeeelijk de strafwet overtreden door een doen,
maar meestal een nalaten, omdat de norm die aan de wet ten grondslag ligt, niet in
overeenstemming is met hun geweten.
De Hoge Raad aanvaardt dat een beroep op gewetensbezwaren moet worden gezien als een
beroep op overmacht in de zin van noodtoestand, art. 40 Sr. Een dergelijk beroep wordt
beoordeeld aan de hand van drie stappen. Allereerst wordt nagegaan in hoeverre het
beroep op een gewetensbezwaar kan worden ingebed in een aan de verdachte toekomend
grondrecht. Vervolgens wordt onderzocht of de verdachte een beroep kan doen op een
weeelijke regeling die het handelen naar die overtuiging beschermt. Ten derde zullen de
voorwaarden voor aanname van noodtoestand worden onderzocht.
Een derde oorzaak voor de aanvankelijke openheid in het Nederlandse strafrecht ten
aanzien van culturele factoren in het strafrecht is de veronderstelling dat het strafrecht
'uniek feeibel' is in de omgang met culturele delicten. In een democratsche rechtsstaat
beschermt de strafwet burgers tegen misbruik van andere burgers en tegen misbruik van de
staat. Dit beschermende karakter van het recht vraagt om een open houding ten opzichte
van culturele verschillen. Tegelijkertjd mag de democratsche rechtsstaat op basis van een
bepaalde overtuiging niet worden aangetast. De organen van een democratsche rechtsstaat
moeten altjd kritsch staan tegenover claims dat men op een bepaalde wijze moet handelen,
vanwege culturele overtuigingen, terwijl die overtuigingen niet altjd en niet zomaar opzij
mogen worden geschoven.
Duidelijk is dat de aanvankelijke openheid van het strafrecht ten aanzien van culturele
verschillen tegenwoordig omgeslagen is in een negatieve houding waarin weinig ruimte
gelaten wordt voor culturele eigenaardigheden.
Wanneer de strafrechter met de culturele achtergrond van allochtone verdachten wordt
geconfronteerd, probeert hij die een plaats te geven in het beslissingsmodel van de artkelen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper raamonaa. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
