Renaissance (15e eeuw) Plato - Aristoteles
- Waardering natuur en mens, verheerlijking van menselijke natuur
- Universele mens (uomo universale)
Humanisme (15e – 16e eeuw)
- Intellectuele stroming (wijsgerig en literair)
- Hoge waardering voor de mens en zijn mogelijkheden – vermogen om wereld om zich heen
te kennen en tot zedelijk handelen
- Mens is redelijk en zedelijk te vervolmaken Deugd, goede manieren en vroomheid
- Ontwikkeling en opvoeding: kind is van nature goed
- Mens is in beginsel mondig: volgens richtlijnen van zijn rede kritiek leveren op schijnbare en
overgeleverde zekerheden/wantoestanden
- Bijbelstudie: terug naar de oorspronkelijke teksten en hun betekenis
- Legden grondslag voor klassieke filologie (wetenschappelijke studie van de letteren)
- Wijst scholastiek Middeleeuwen af (kerkelijke tradities) – kritiek op schoolmeesters
- Regels in samenhang met voorbeeld presenteren – nieuwe leerboeken: illustraties en
voorbeelden
- Huisonderwijs: vader had een onderwijzende taak liefdevolle relatie leraar-leerling
- Leren bevorderen met prijsuitreikingen
- Bepaalde belangrijk deel karakter van de Latijnse school – leerboeken met Latijnse tekst met
Nederlandse ondertiteling
- Inhuren van een min was lui en onnatuurlijk
Erasmus
- Vormingsideaal: intellectueel
‘Mensen worden niet geboren, maar gemaakt’: hoge verwachting van opvoeding
‘Het kind is kneedbaar als een klompje was’
- Aversie tegen traditionele scholastiek (wijze van filosoferen)
- Kerkvader en Nieuwe Testament in oorspronkelijke taal (Grieks)
- Verafschuwde verkettering van godsdienstige tegenstanders Verdraagzaamheid!
- Lof der Zotheid (1509): satire op achterlijkheid, bekrompenheid en verwaandheid
- Klassieke culturele vorming kern van alle echte opvoeding
- Hoge opvatting onderwijzersberoep: liefde voor zijn vak, inspelen op eergevoel,
speelelement, liefdevolle verhouding leraar & kind geen lijfstraffen!
- Onderwijs in handen van wereldlijke overheid
- Onderwijs voor jongens, Latijn is voertaal, los van de kerk
- De mens is van nature tot het goede geneigd
- Overal waar de geest van Luther heerste, werd de studie verwaarloosd
- Goed huwelijk: harmonie op alle gebieden. Tegen gearrangeerd huwelijk: trouwen deed men
om liefde en niet om geld
- Etiquette boekje – opvoeding tot vroomheid en goede manieren: normale dingen,
gedragsregels voor zonen van de opkomende stedelijke burgerij begin beschavingsproces.
Gericht tot vaders: deugd, kennis, goede manieren en vroomheid. Waarschuwde tegen
verwennerij en slaan. Vader moet een voorbeeld zijn.
- Goede voorbeeld van de onderwijzer en goede relatie tussen leraar – leerling. Belonen beter
dan straffen
Montaigne
- Gericht op leven van alledag (van adel)
- Honnête homme: oprechte mens
- Zelfstandig leren oordelen hoger dan kennis en wetenschap – converseren en discussiëren
- Man lichamelijk gehard: paardrijden, jagen, muziek, dans, reizen en mensen ontmoeten
, - Kosmopoliet: alle mensen beschouwen als landgenoot
- Nadruk op deugd en wijsheid
- Veel kritiek op verheffing van kennis tot opvoedingsdoel
- Toewijdende opvoeding, luisteren naar de kinderen, zachtaardig
Vives
- Pionier: oog voor de opvoeding van meisjes en voor dagelijkse noden van de gewone
bevolking
- Over de opvoeding van de christelijke vrouw (1524): moederschap, vroomheid en
ingetogenheid, geen bezwaar op wetenschapsbeoefening door vrouwen, keukenspullen als
speelgoed
- Inductieve methode in proces van kennisverwerving en psychologische proces van
kennisproces – bijzonder algemeen
- Didacticus: aandacht voor systematiek leerstof en psyche van leerling – individualiteit.
- Speciaal onderwijs voor verstandelijk gehandicapten, doofstomme en blinde kinderen
- Alledaagse leven leren kennen; vraagstuk van de armoede – verheffen door onderwijs
- Gratis onderwijs: armen beschermen tegen leegloperij en bedelarij
- Kind is een fles met een nauwe hals: langzaam vloeistof ingieten
Hervorming/reformatie
- Luther en Calvijn: lutheranisme; calvinisme; anglicanisme - Boekdrukkunst
- Persoonlijke geloofsbeleving
- Menselijke zondigheid: menselijke ziel belast met de erfzonde – noodzaak van opvoeden tot
godzaligheid (goede manieren, deugd en vroomheid) kind is vormbaar en buigzaam
- Bron der Openbaring: zonder tussenkomst van de kerkelijke autoriteit moest de gelovige zelf
kennis kunnen nemen van de geopenbaarde waarheid en zelf de bijbel kunnen lezen
- Vrijheid van geweten: nationale deugen, religieuze tolerantie, ouders verwenden en lieten
veel toe
- Kind bij de geboorte bedorven, het droeg een zonde bij zich. De zonde moest weggehaald
worden door opvoeding kind moet gered worden, geen ‘kwaad’ inprenten
- School is belangrijk speerpunt: vader als opvoeder/godsdienstonderwijzer
Luther
- Onderwijs en studie belangrijk
- Vertaling bijbel in het Duits
- Pleitte voor oprichting volksscholen 1524
Calvinisme (Nederlandse gereformeerden)
- Calvijn: nadruk op een persoonlijke relatie tot God, iedere gelovige diende zelf persoonlijke
vroomheid en godsvrucht na te streven. Veel bidden en zelf de bijbel bestuderen, vader
heeft een belangrijke rol
- Mens is uit zichzelf tot niets in staat, volledig afhankelijk van de Goddelijke genade alleen in
zijn geloof lag zijn redding
- Catechismus: Heidelbergse 1563
- Grootschalig volksonderwijs in de moedertaal
- Rechter kon scheiding van bed en tafel uitspreken: je hoefde niet meer verplicht samen te
wonen, maar de huwelijksband bleef intact
- Lager onderwijs voor iedereen, voorgezet onderwijs niet
Meisjes: Franse school Jongens: Latijnse school
