Samenvatting hoofdstuk 9
Welke factoren bepalen de ontwikkeling?
Bij het onderzoeken van veranderingen presenteert dit hoofdstuk de bevindingen van de
ontwikkelingspsychologie: De studie van veranderingen tijdens de levensduur in fysiologie, cognitie,
emotioneel en sociaal gedrag
- Dit deelgebied onderzoekt hoe mensen in de loop van hun leven veranderen en gaat na welke
veranderingen door mensen worden gedeeld en welke verschillend zijn.
- Onderzoekers in de ontwikkelingspsychologie proberen te begrijpen hoe mensen binnen hun
cultuur groeien en zich aanpassen om lid te worden van de samenleving
Sommige delen van de menselijke fysieke ontwikkeling volgend een voorspelbare progressie.
Fysiek rijpt ieder mens in ongeveer dezelfde periodes van zijn leven.
- De prenatale periode: die begint met de conceptie en eindigt met de geboorte
- De infancy/babytijd: die begint bij de geboorte en 18 tot 24 maanden duurt
- De kindertijd: die begint aan het einde van de babytijd en duurt ongeveer 10 tot 14 jaar
- De adolescentie: die begint aan het einde van de kindertijd en duurt tot ergens tussen de 18 en 21
jaar
- De volwassenheid: die begint aan het einde van de adolescentie en duurt tot de ouderdom
- Ouderdom: duurt tot de dood.
9.1 De menselijke ontwikkeling begint in de baarmoeder en strekt zich uit tot in de volwassenheid
Opmerkelijke ontwikkelingen vinden plaats vanaf de conceptie tot aan de geboorte, ongeveer 40 weken
later. Het proces begint op moment van de conceptie wanneer een sperma zich verenigt met een eicel om
een zygote te creëren -> de eerste cel van een nieuw leven.
Ongeveer 2 weken na de bevruchting wordt de zygoot stevig in de baarmoederwand geïmplanteerd en
begint de volgende ontwikkelingsfase
Vanaf ongeveer 2 weken tot 2 maanden staat de zich ontwikkelende mens bekend als embryo.
- Tijdens deze fase beginnen de organen (hart, longen, lever, nieren en de geslachtsorganen) en
interne systemen (zenuwstelsel) zich te vormen
- Tijdens deze periode is het embryo bijzonder kwetsbaar.
o Blootstelling aan schade (gifstoffen, medicijnen, extreme stress of slechte voeding) kan
blijvende gevolgen hebben voor de zich ontwikkelende orgaansystemen
Na twee maanden prenatale ontwikkeling zijn alle organen gevormd, begint het hart te kloppen en wordt de
groeiende mens een foetus genoemd. Het lichaam blijft groeien naar zijn babyvorm.
De foetus wordt groter en sterker naarmate de lichaamsorganen volwassen worden tot een punt waarop
overleving buiten de baarmoeder mogelijk is.
Met de huidige medische technologie kunnen veel foetussen nu buiten de baarmoeder overleven, na
slechts 22 weken prenatale ontwikkeling.
De meeste gezonde voldragen zwangerschappen eindigen echter met de geboorte van de baby tussen de
38 en 42 weken.
,Hersenontwikkeling
Vroege hersengroei heeft twee belangrijke aspecten:
- Ten eerste worden specifieke gebieden in de hersenen volwassen en functioneel
- Ten tweede leren hersengebieden met elkaar communiceren via de synaptische verbindingen
Een belangrijke manier waarop hersencircuits volwassen worden is door middel myelinisatie.
- Dit proces begint op het ruggenmerg tijdens het eerste trimester van de zwangerschap
- En op de neuronen tijdens het tweede trimester.
Hoewel de meeste neuronen al bij de geboorte worden gevormd, gaat de fysieke ontwikkeling van de
hersenen door de groei van neuronen en de nieuwe verbindingen die ze vormen.
- Op leeftijd van 4 jaar zijn de menselijke hersenen uitgegroeid tot ongeveer 80% van de grootte van
volwassenen
o Deze toename is te wijten aan myelinisatie en aan nieuwe synaptische verbindingen tussen
neuronen, vooral in de frontale kwabben.
Er ontwikkelen zich meer van deze verbindingen dan het kinderbrein ooit zal gebruiken.
Genetische instructie zorgt ervoor dat de hersenen groeien, maar het orgaan is ook zeer ‘plastisch’ -> dat
wil zeggen dat de hersenen zichzelf organiseren als reactie op hun omgevingservaringen, waarbij ze
verbindingen behouden die ze nodig hebben om in bepaalde context te kunnen functioneren en andere te
elimineren.
- Dit proces van synaptisch snoeien: Het fysiologische proces van het behouden van synaptische
verbindingen die worden gebruikt en het elimineren van verbindingen die niet worden gebruikt
o Het zorgt ervoor dat ieder brein zich goed kan aanpassen aan elke omgeving waarin het
zich bevindt.
De hersenen blijven zich ontwikkelen en volwassen worden tijdens de adolescentie en daarna.
Eerste ervaringen kunnen blijvende effecten hebben
Voeding beïnvloedt aspecten van de hersenontwikkeling zoals myelinisatie dat begint in de baarmoeder en
zich uitstrekt tot in de kindertijd.
Ondervoede kinderen missen mogelijk ook de energie om met voorwerpen en mensen om te gaan.
- Dit gebrek aan stimulatie zou de ontwikkeling van de hersenen verder ondermijnen.
Wanneer de omgeving van een kind zijn hersenen niet stimuleert -> zullen er zeer weinig synaptische
verbindingen tot stand worden gebracht.
- De hersenen zullen minder geavanceerd zijn en minder in staat om complexe informatie te
verwerken, problemen op te lossen of het kind in staat te stellen geavanceerde taalvaardigheden te
ontwikkelen.
Dieren die in een verrijkte omgeving zijn grootgebracht laten verhoogde aanmaak van nieuwe neuronen in
de hippocampus zien -> wat het leren in complexe omgevingen kan vergemakkelijken.
Ervaringen zoals stress, verwaarlozing en blootstelling aan geweld die vaar voorkomen in de context van
armoede, kunnen ook de ontwikkeling van menselijke hersenen beïnvloeden.
- De effecten beginnen op jonge leeftijd (waarschijnlijk voor de geboorte) en blijven gedurende het
hele leven bestaan.
Het is nu algemeen bekend dat stressvolle ervaringen in het vroege leven kunnen leiden tot een breed
scala aan mentale en fysieke gezondheidsproblemen.
Omgevingsinvloeden kunnen echter ook de ontwikkeling bevorderen en kinderen beschermen tegen
schadelijke effecten van stress.
Interventies die gezinnen ondersteunen die stressvolle gebeurtenissen en situaties zoals armoede ervaren,
kunnen de omgeving voor baby’s en kinderen verbeteren.
- Een programma dat is ontworpen om de ondersteuning van de zorgverlening te verbeteren,
verminderde bijv. de effecten van armoede op de hersenontwikkeling
- Soortgelijke programma’s kunnen ook helpen bij het herstellen van de verstoringen in het
stressreactiesysteem van het lichaam (veroorzaakt door vroege stress).
Onderzoek op het opkomende gebied van translationele neurowetenschappen streeft ernaar de neurale
systemen te identificeren die kwetsbaar zijn voor de effecten van stress in het vroege leven en interventies
te ontwikkelen die deze systemen beschermen.
, Blootstelling aan teratogenen tijdens prenatale ontwikkeling
Teratogenen: zijn middelen die schadelijk zijn voor het embryo of de foetus.
- Deze middelen kunnen met name de ontwikkeling in de baarmoeder belemmeren, soms met
vreselijke gevolgen.
Teratogenen omvatten: medicijnen, bacteriën en virussen, maar ook chemicaliën zoals: cafeïne, alcohol en
bepaalde voorgeschreven medicijnen.
De afgelopen 20 jaar heeft de opioïdenepidemie die de USA teistert, geleid tot een drievoudig toename van
het opioïdontwenningssyndroom.
- Baby’s die tijdens de zwangerschap aan opioïden worden blootgesteld kunnen te vroeg geboren
worden en in de eerste levensmaand overmatig huilen, trillen en andere symptomen van angst
ervaren.
Sommige geboorteafwijkingen en andere medische problemen ervaren een langzame groei.
- De fysieke effecten van blootstelling aan teratogenen (zoals opioïden) kunnen bij de geboorte
duidelijk zijn, maar stoornissen op gebied van taal, redeneren, sociaal gedrag of emotioneel gedrag
worden mogelijk pas duidelijk als het kind ouder is.
De omvang van de schade hangt af van het moment waarop het embryo of de foetus wordt blootgesteld,
evenals de duur en de hoeveelheid blootstelling.
Het meest voorkomende teratogeen is alcohol. Het drinken van alcohol tijdens de zwangerschap kan leiden
tot foetale alcoholspectrumstoornis (FASD’s)
- Tot de symptomen van deze familie stoornissen behoren een laag geboortegewicht, afwijkingen aan
het gezicht en het hoofd, een gebrekkige hersengroei en tekenen van beperkingen zoals gedrags-
of cognitieve problemen of een laag IQ.
FASD’s komen het meest waarschijnlijk voor bij baby’s van vrouwen die tijdens de zwangerschap zwaar
drinken, vooral als ze aan binge-drinken doen.
- Er is echter niet vastgesteld dat een minimale hoeveelheid alcohol veilig is voor zwangere vrouwen
en hun zich ontwikkelende baby’s.
o Om deze reden adviseren veel gezondheidswerkers vrouwen om geen alcohol te drinken
tijdens de zwangerschap of als ze proberen zwanger te worden.
Een belangrijk punt om te onthouden is dat veel mensen die worden blootgesteld aan gifstoffen of stress
normale kinderen krijgen.
Omgekeerd krijgen sommige mensen met slechts matige blootstelling aan teratogenen kinderen met
ernstige ontwikkelingseffecten.
Alle potentiële zorgverleners worden geconfronteerd met de verantwoordelijkheid om hun eigen mentale en
fysieke gezondheid te zorgen om de kans te vergroten dat ze een gezonde pasgeborene kunnen
opvoeden.
Vraag: Waarom is synaptisch snoeien waardevol in de zich ontwikkelende hersenen
Het elimineert ongebruikte synaptische verbindingen wat aanpassing aan de ontwikkelingsomgeving
mogelijk maakt.
