26 – THE AGE OF ANXIETY 1880-1940
Uncertainty in Modern Thought | Hoe refecteerden intellectuele ontwikkeling de
crisis in western thought?
De decennia na WOI bracht culturele en intellectuele experimentatee Radicale intellectuele gedachten
kwamen samen met de politeke en sociale crisis, veel mensen voelden zich verloren in een wereld zonder
zekerhedene
Moderne flosofe
Voor 1914 was men positee en gelooede in de idealen van de Verlichtng dankzij de positeve
ontwikkelingen in het dagelijks levene
In de late 19e eeuw was er een groep denkers die deze optmistsche geloven aanviel, waaronder
Nietzschee Nietzsche gelooede dat reden, vooruitgang en eerbiedwaardigheid versleten sociale en
psychologische constructen waren die de zelerealisate en excellente onderdruktene Hij verwierp ook
religiee Hij waarschuwde dat de Western society in een periode van nihilisme terecht aan het komen wase
Morele systemen waren leugens en liberalisme, democrate en socialisme waren corrupte systemen
volgens Nietzschee De enige hoop voor het individu was de betekenisloosheid van het leven te accepteren
en dat als bron van persoonlijke integriteit en bevrijding te gebruikene Nietzsche’s ideeën waren
eundamenteel voor het existentalisme van de 20e eeuwe
De groeiende onvrede met het establishment aan ideeën kwam ook bij andere denkers naar vorene Henri
Bergson vond dat ervaring en intuïtee even belangrijk waren als ratoneel en wetenschappelijk denken om
de realiteit te begrijpene
WOI versnelde de opstand tegen de bestaande zekerheden in de flosofee In nngelse landen kwam logical
optmism snel op een flosofe die enkel betekenis ziet in dat wat empirisch bewezen kan worden,
waardoor het zaken van de traditonele flosofe bestempelt als nonsens (Ludwig Witgenstein, Tractatus
Logico-Philosophicus)
Op het contnent kwam juist het existentalisme op een flosofe die de nadruk legt op de
betekenisloosheid van bestaan en het belang van het individu in het zoeken naar morele waarden in een
onzekere wereld (Søren Kierkegaard, Fyodor Dostoyevsky, Martn Heidegger, Karl Jaspers, Jean-Paul
Sartre)e De meesten die existentalisme aanhingen, waren atheïstene Zij moesten zele betekenis scheppen
en de individuele verantwoordelijkheid en keuze was belangrijke
nxistentalisme had twee belangrijke voorgangers in de late 19e en vroege 20e eeuw, maar werd pas echt
groot in Frankrijk na WOIIe
De heropleving van christendom
De decennia na WOI bevaten een grote heropleving van christelijke gedachtene Theologen hadden de
Bijbel moeten herinterpreteren om de wetenschappelijke bevindingen van de Verlichtng erin te kunnen
passene
Christelijke existentalisten benadrukten de zondige natuur van mensen, de nood van gelooe en het
mysterie van Gods vergevinge De herleving van christendom na WOI werd gesterkt door de herontdekking
van Søren Kierkegaards werke Hij gelooede dat het onmogelijk was voor gewone individuen om Gods
bestaan te bewijzen, maar verwierp het idee dat christendom een lege praktjk wase
Karl Barth kwam met soortgelijke ideeëne Mensen waren zondige wezens wiens rede en wil eoutee warene
Religieuze waarheid kwam enkel via Gode
Gabriel Marcel vond in katholicisme en religieus gelooe hoop, menselijkheid, eerlijkheid en vroomheide Hij,
en Jacques Maritain, verwierpen antsemitsmee
1920-1950 bekeerden allerlei mensen zich, waaronder Clive STAPLnS Lewise Religie vormde een antwoord
op de onzekerheid en de angst en kosten van de oorloge
De nieuwe natuurkunde
Progressieven gelooeden dat wetenschap gebaseerd was op harde eeiten en gecontroleerde
experimentene Natuurlijke en onveranderlijke weten brachten zekerheid en troost, vooral voor mensen
die zich niet meer aan religie bondene Dit werd uitgedaagd door de nieuwe natuurkundee
Marie Curie en haar man Pierre en later Max Planck deden schokkende ontdekkingen over atomene Albert
ninstein ging nog verder met zijn relatviteitstheorie – de theorie dat tjd en ruimte relatee zijn voor de
observator en dat alleen de snelheid van licht constant blijfe Materie en energie waren inwisselbaar en
hielden veel energiee Dit zorgde voor het idee van een oneindig universume
, De jaren 1920 openden de ‘heroic age oe physics’e Doorbraak volgde op doorbraake De nieuwe
bevindingen stoorden het gewone volke Werner Heisenberg sprak hierover met het ‘uncertainty principle’,
de natuur zele is onkenbaar en onvoorspelbaar, alles is relatee, afankelijk van de observators
reeerentekadere Natuurkunde bracht niet langer de troostende waarheden over natuurweten oe
optmistsche antwoorden op de plaats van mensen op een begrijpelijke werelde
Freudiaanse psychologie
Vragen rondom de macht en potente van het ratonele menselijke denken werden belangrijke
Freud begon met het analyseren van dromen en hysterie en concludeerde dat menselijk gedrag
irratoneel was, beheerst door het onderbewuste waar alle instncten en herinneringen lagene Het
onderbewuste was onbekend voor het bewuste, waardoor men niet wist wat de bron van hun actes wase
Freud beschreee drie structuren, de id, ego en superego, de drie delen van de zele en de basis van
menselijk gedrag, wat irratoneel wase
Freud gelooede dat de mechanismen van ratoneel denken en traditonele morele waarden te sterk
konden zijne Civilisate was alleen mogelijk als individuen hun irratonele instncten opzijzeten om vredig
in groepen te levene Basisinstncten bleven dan onbeantwoord en zou tot onvrede leidene De westerse
civilisate was onvermijdelijk neurotsche
Freuds ideeën werden populair na WOIIe Veel mensen interpreteerden Freud als de noodzaak van een
onbevangen sekslevene Voor serieuzere studenten zorgde Freud en volgers voor het verzwakken van out
optmisme over ratonaliteit en de progressieve natuur van het menselijk breine
Modernism in architecture, art, literature and music | Hoe veranderde modernism de
westerse cultuur?
Modernisme is een label gegeven aan de artsteke en culturele bewegingen van de late 19e en vroege
20e eeuw, getypeerd door radicaal experimenteren wat de traditonele vormen van artsteke uitng
uitdaagdee
Architectuur en design
In de late 19e eeuw waren modernistsche architecten al begonnen met het transeormeren van het
raamwerk van de stedelijke gemeenschap, de VS voorop – Chicago School oeleve Louis He Sullivan; Frank
Lloyd Wrighte
Promotors van moderne architectuur vonden dat gebouwen en woonruimtes vooral volgens het
eunctonalisme moesten werken – het idee dat gebouwen, als industriële producten, zo goed mogelijk
moesten werken voor dat waar ze voor gemaakt waren, zonder overbodige ornamenten (Le Corbusier,
internatonal style)e
Walter Gropius brak met het verleden met zijn ontwerp voor de Fagus schoeneneabriek in Aleeld – schoon,
licht, elegant en van glas en ijzere Hij bracht de Bauhaus – een Duitse interdisciplinaire school van fne en
applied arts die veel leidende moderne architecten, ontwerpers en theater innovators samenbrachte
Nieuwe artistieke bewegingen
nr ontstond een nieuwe artsteke avant-garde beweging tegen het realisme; Dadaïsme, surrealisme,
impressionisme en expressionismee Moderne schilderijen en sculpturen werden abstracter, lijnen, vormen
en kleuren werden vooral belangrijke
Commerciële kunstgalerijen en exhibitehallen promooten nieuw werk, scholen en insttutes leerden
men moderne techniekene Jonge artesten kwamen samen in culturele centra om mee te doen in de
bewegingen, geld te verdienen met kunst en de wereld te veranderen met hun revolutonaire ideeëne
Claude Monet, ndgar Degas en Mary Cassat waren deel van de vroegste modernistsche stroming
impressionismee Zij probeerden sensory impressions in hun werk te stoppene nen moment vangen in kleur
en licht, vaak vaag en snel gevered, was belangrijker dan gedetailleerde en precieze beelden makene
Postmpressionisten als van Gogh gebruikten diep psychologische elementen in hun werk, op zoek naar de
zele en binnenste gevoelense
Pablo Picasso en anderen brachten kubisme, kubisme is echt stom, een analytsche benadering naar
kunst, geconcentreerd op complexe geometrie van zigzaggende lijnen en scherphoekige overlappende
vlakkene Filippo Tommaso Marinet bracht euturisme waarbij de mentaliteit van een anachronistsche
samenleving werd getranseormeerde De traditonele cultuur zou niet om kunnen gaan met moderne
technologie en de veranderingen in het menselijk bewustzijn die zij meebrachtene Marinet omarmde de
toekomste