Algemene Geschiedenis Contemporaine Tijd voor tentamenweek I – TomasDZH – Universiteit Leiden
Evolutie in Energie en Industrie (1780-1850)
De Industriële Revolutie in Groot-Brittannië
Waarom begon de Industriële Revolutie in Groot-Brittannië?
- Economie: Britse producten werden wereldwijd verkocht en kende een
enorme vraag. Er was dus een grote noodzaak om zo veel mogelijk te kunnen
produceren.
- Agricultuur en verstedelijking: de enclosure1-beweging had veel Britten
hun land ontnomen, waardoor er een grote groep potentiele fabrieksarbeiders
was ontstaan in steden. Daarnaast zorgde lage voedselprijzen (vanwege
effectieve voedselproductie) ervoor dat men geld over had om te besteden aan
fabrieksproducten en scholing. Ook maakte deze grote bevolkingsgroei
mogelijk.
- Wetenschappelijke cultuur: de Britten hadden een uniek wetenschappelijk
wereldbeeld, stammend uit de Scientific Revolution. Het was gebruikelijk
geworden om wetenschappelijk onderzoek zo openbaar mogelijk te maken en te
delen. Nuttige kennis werd op deze manier snel verspreid.
- Grondstoffen: hout begon op te raken, waardoor een alternatieve vorm van
energie nodig was. De oplossing werd gevonden in het gebruik van kolen. Deze
waren in Groot-Brittannië in grote hoeveelheden aanwezig.
- Infrastructuur: vervoer over water was goedkoper dan over land, wat een
groot voordeel is voor een eilandnatie. Vervolgens begon er in de jaren 1770
een canal-building boom2. Daarnaast werden steden ook door wegen steeds
beter verbonden.
- Stabiliteit: de Britten kende een stabiele regering, weinig politieke onrust en
geen buitenlandse invasies. Dit had als gevolgd dat de Britse staat zeer effectief
industrialisatie kon stimuleren.
- Economische Infrastructuur: de Britten betaalde enorme hoeveelheden
belasting en de overheid beschermde de binnenlandse industrie met
invoertarieven. Deze belasting ging voornamelijk naar leger en marine: zo
konden opstandige werkers onderdrukt worden en de handel beschermd
worden.
*Eigenlijk zijn dit allemaal voorwaarden, geen verklaringen. Deze elementen
maken de Revolutie mogelijk, maar garandeerden het ontstaan hiervan niet.
Vroege innovaties en fabrieken
Fabrieken en machines: de Britten waren de eerste die machines
introduceerde in de werkplaats en deze ook geheel rondom het functioneren
van deze machines inrichtten. Arbeiders waren dus aanwezig om met de
machines te werken. Een voorbeeld van een dergelijke machine is de spinning
jenny3. De latere uitvinding van het water frame4 maakte grote werkplaatsen
essentieel, waardoor fabrieken ontstonden.
*Het duurde doorgaans lang tot machines goedkoop genoeg gemaakt konden
worden om winstgevend te zijn.
1
Enclosure: omstreden omheining en herindeling van landbouwgebieden.
2
Canal-Building Boom: periode waarin Britten grootschalig kanalen aanlegde voor
transport.
3
Spinning jenny: simpele met de hand bedienbare weefmachine uitgevonden in 1765.
4
Water Frame: weefmachine op waterkracht die veel groter en complexer was dan de
spinning jenny en daardoor een grotere werkplaats nodig had – een fabriek.
1
,Algemene Geschiedenis Contemporaine Tijd voor tentamenweek I – TomasDZH – Universiteit Leiden
*De spinning jenny werd aanvankelijk gebruikt in de cottage industrie5.
*Hoewel er snel een mechanische weefmachine werd uitgevonden duurde het
lang tot deze echt goed functioneerde: een grote hoeveelheid arbeiders bleef
dus tot noodzakelijk.
De stoommachine6
Vroege ontwikkelingen: om de ijzerindustrie gaande te houden werd kool
gebruikt. Dit kwam echter uit diepe mijnen, waar water weggepomp moest
worden. De Newcomen Engine bleek al effectiever dan het gebruik van
machines aangedreven door dieren, maar de echte doorbraak kwam met de
stoommachine van James Watt in 1769.
Latere ontwikkelingen: rondom 1780 begon stoomkracht waterkracht te
vervangen, onder andere door het gebruik van cokes, een betere versie van
kool, en verbeteringen in smeltovens. Dit zorgde ervoor dat ijzer, voorheen zeer
waardevol, nu in enorme hoeveelheden geproduceerd kon worden. Zo werd
onder andere het Crystal Palace7 gebouwd, wat voorheen onmogelijk was
geweest.
Treinen en schepen: na de uitvinding van verstevigde rails in 1816 werd de
Rocket8 uitgevonden en gebruikt met succes op de eerste lange spoorbaan.
Particulieren bedrijven begonnen vervolgens grootschalig te investeren in
Britse spoorwegen, wat vervoer over land veel sneller en goedkoper maakte.
Daarnaast werden stoomschepen uitgevonden.
Industrialisatie in Europa en de rest van de wereld
Nationale en internationale variaties op het gebied van industrialisatie
1750: alle landen lopen ongeveer gelijk wat betreft industrialisatie, zelfs China
en India.
1800: Groot-Brittannië heeft een opvallende voorsprong gekregen.
1830: Europese landen beginnen met het imiteren van de Britten en beginnen
hierbij ook succes te hebben.
1860: industrialisatie bereikt zijn Europese hoogtepunt. Azië loopt ver achter.
1913: de Verenigde Staten heeft Groot-Brittannië ingehaald. Andere landen
halen de Britten niet in, maar zijn ook hun enorme achterstand verloren.
Verloop van industrialisatie in continentaal Europa en de Verenigde Staten
Uitdagingen
- Pas na het verslaan van Napoleon en de terugkeer van stabiliteit waren
continentale naties weer in een positie om met de Britten te gaan concurreren.
Op dit punt liepen ze ver achter: Britse technologie was zeer geavanceerd en
Britse producten domineerden de wereldmarkt.
- De nieuwe Britse machines waren erg duur en fabrieken kon dit geld lastig bij
elkaar krijgen.
5
Cottage industrie: kleinschalige productie vanuit huis.
6
Stoommachine: machine die kool verbrand om stoom te produceren en zo een pomp
aan te drijven.
7
Crystal Palace: locatie van een grote exhibitie van industriële technologie in Londen
in 1851.
8
Rocket: de eerste echt effectieve stoomlocomotief die gebruikt werd op een spoorlijn
(tussen Manchester en Liverpool).
2
, Algemene Geschiedenis Contemporaine Tijd voor tentamenweek I – TomasDZH – Universiteit Leiden
Voordelen (o.a. tegenover niet-Westerse landen)
- Europa kende een rijke kapitalistische traditie en ervaring met de productie
van kwaliteitsgoederen. Er waren dus voldoende individuen die
geïnteresseerd waren in industrialisatie en banken om hen van kapitaal te
voorzien.
- Europa hoefde zelf niks uit te vinden maar kon Britse uitvinden namaken.
*De Britten probeerde dit echter wel tegen te gaan. Toch vertrokken er Britten
naar het buitenland om hier voor Europese landen te werken, zoals de
Cockerills.
- Europa kende sterke, onafhankelijke overheden die industrie konden
bevorderen.
*Zo konden overheden met tarievenbescherming9 hun interne markt
beschermen tegen goedkope buitenlandse goeden.
Industrialisatie in de rest van de wereld
- Rusland: grootschalige industrialisatie sloeg niet aan en de Russen bleven
vooral grondstoffen leveren.
- Egypte: Egypte industrialiseerde wel maar kon niet concurreren met Europa,
waarna het land terugviel op agricultuur.
- Latijns Amerika: werd gehinderd door zijn eigen onafhankelijkheidsoorlogen
aan het begin van de 19e eeuw. Later zou industrialisatie meer succesvol zijn.
- India: Britse textielindustrie vernietigde deze grote sector in India, dat
vervolgens niet meer kon concurreren en terugviel op agricultuur.
- China: industrialiseerde niet, maar bleef zich bezighouden met agricultuur en
traditionele productie.
- Japan: zou sterk en snel industrialiseren na 1870 met Europese hulp.
Nieuwe manieren van werken en leven
Werk in vroege fabrieken (Groot-Brittannië)
- Werkomstandigheden in de vroege fabrieken waren zeer slecht en
fabriekseigenaren gebruikte vooral hulpeloze mensen als arbeiders, zoals
weeskinderen. Dit werd verboden in 1802.
- De fabrieken waren soms net armenhuizen, waar mensen werkten voor enkel
onderdak en eten.
Families
- Grote verstedelijking omdat mensen naar de nieuwe fabrieken trokken, die
zich vooral in steden waren begonnen te vestigen (omdat hier ook het meeste
potentiele arbeiders waren).
- Mensen gingen in de steden werken voor loon, in o.a. de fabrieken. Deze
loonwerkers kwamen bekende te staan als de arbeidersklasse.
- Ierse families gingen vaak samenleven in eigen buurten (segregatie).
- In tegenstelling tot cottage industrie was werken als een gezin in fabrieken
vaak niet mogelijk.
- 1802 tot 1833: Factory Acts10.
9
Tarievenbescherming: zware belastingen heffen op buitenlandse heffingen, waardoor
mensen liever spullen uit eigen land gaan kopen,
10
Factory Acts: Britse wetten die de werkdagen van kinderen verkortten en veiligheids-
en hygiëne-eisen stelde voor fabrieken.
3
