Endodontologie boek samenvatting
Chiara Eenkhoorn – MZK-1
H1 – Inleiding
Endodontologie = de leer van het endodontium.
De zachte bindweefselkern van de tanden en kiezen wordt het tandmerg of de tandpulpa
genoemd.
De uitlopers van de odontoblasten, het odontoblast process, behoren niet tot de pulpa.
Tot de pulpa worden alleen het dentine en de odontoblasten gerekend. Pulpa,
endodontium en pulpodentiaal complex zijn allemaal synoniemen voor elkaar, ze worden
dan ook vaak door elkaar gebruikt, wat voor enige verwarring kan zorgen.
Het endodontium is kwetsbaar. Toxinen en antigenen hebben vanuit het wortelkanaal
een directe toegang tot de rest van het lichaam, terwijl de humorale en cellulaire
afweermechanismen geen toegang meer hebben tot het wortelkanaal, wanneer deze is
ontstoken. De enige manier om dit op te lossen is hulp van buitenaf, een tandarts.
Bij het foramen apicale (= de opening van het wortelkanaal) is de
ontsteking aan het endodontium te zien. Dit wordt dan aangeduid met de
term meta-endodontium. Het gebied rondom de wortelpunt wordt het
peri-apicaal gebied genoemd.
Als er een deel van de odontoblasten verloren gaat door celdood, als gevolg van cariës of
afslijting, dan wordt vanuit de pulpa het defect opgevuld met nieuwe odontoblasten.
Þ Deze odontoblasten vormen dan in hoog tempo een onregelmatig gestructureerd
dentine, het tertiaire dentine.
• Secundair dentine wordt tegen de wanden van de pulpaholte afgezet.
• Tertiair dentine wordt afgezet bij de dentine tubuli.
Glazuur en dentine zijn gespecialiseerde weefsels die het vermogen tot regeneratie en
genezing missen. Wanneer er cariës ontstaan en er een ‘gat’ in het glazuur ontstaat
kunnen o.a. toxinen en antigenen binnendringen in de pulpa. Hierdoor kunnen er
ontstekingen ontstaan en het lichaam reageert met immuunreacties.
Þ Leidt bijna altijd tot irreversible pulpitis.
H2 – Gevaren voor de pulpa
Het endodontium wordt beschermd door de glazuurlaag en het parodontium. Wanneer
er een ‘gat’ ontstaat kunnen lichaamsvreemde stoffen de pulpa binnendringen waardoor
er een ontsteking ontstaan, wat zal leiden tot irreversible pulpitis.
Pulpaletsel kan het gevolg zijn van een natuurlijk oorzaak, maar ook van een
behandeling:
• Natuurlijk trauma
• Iatrogeen trauma
1
, Je kan ook op andere wijzen pulpa letsel oplopen, namelijk:
• Erfelijke ziekten
• Verworven systeemziekten
• Leeftijdseffecten
Een belangrijk gegeven is dat de pulpa, net als andere lichaamsweefsels, betrokken is bij
algemene aandoeningen.
Aandoeningen die de pulpa bedreigen, leiden tot vernauwing en obliteratie (=
dichtslibben van een wortelkanaal door afzetting van secundair dentine) van de
pulpaholte of juist het achterblijven van de afzetting van secundair en tertiair dentine.
Þ Waardoor er een abnormaal grote pulpaholte en ‘open’ pulpahoorns ontstaan.
H2.1 Natuurlijk trauma
Attritie
= een vorm van gebitsslijtage die veroorzaakt wordt door het over elkaar schuiven van
tanden en kiezen.
Wanneer door afslijting van glazuur dentinetubuli worden opgelegd, kunnen toxinen en
antigenen vanuit de mond de pulpa bereiken. De tubuli zijn niet leeg, in de tubuli ligt het
odontoblast process, hierdoor wordt transport van macromoleculen beperkt.
Doordat door de attritie er sprake is van geopende tubuli is de odontoblastenrij
verstoord, er zijn dan (wel eens) dode odontoblasten in de tubuli te vinden. Door de
openliggende tubuli zal zich een ontsteking ontwikkelen in het pulpaweefsel. Er wordt
dan peritubulair dentine afgezet dat de tubuli afsluit (= dentinesclerose). Er worden
nieuwe odontoblasten gevormd en er wordt tertiair dentine afgezet.
Cariës
= de meest voorkomende infectieziekte in de wereld, ook wel een gaatje of tandbederf
genoemd.
Al in het stadium van de glazuurlaesie raakt de pulpa betrokken bij het cariësproces. De
eerste zichtbare reactie in de pulpa is, de vermindering van het aantal odontoblasten en
een vermindering van het odontoblast-predentine gebied.
Bij cariës heb je te maken met een oppervlak waarop veel bacteriën zitten, welke niet
makkelijk weggespoeld kunnen worden door het speeksel. Dat zal leiden tot een sterke
productie van enzymen, toxinen en antigenen, die via de tubuli de pulpa bereiken. Als
reactie van het lichaam en om de pulpa te beschermen wordt er tertiair dentine afgezet.
Þ Tertiair dentine is onregelmatig en doorlaatbaar, waardoor o.a. bacteriën de
pulpa kunnen blijven bereiken.
Þ Met immuunreacties en een ontsteking als gevolg.
Þ Blijft de ontsteking aanhouden óók na de acute ontstekingsfase,
dan kunnen irreversibele pulpitis en pulpanecrose het gevolg zijn!
Necrose van pulpaweefsel kan zich al voordoen, ook al heeft de cariëslaesie de pulpa nog
niet bereikt. (doordat bacteriën door de tubuli de pulpa kunnen bereiken?)
2
