College endodontologie
Morfologische zones
Belangrijk is het dentine-pulpa complex. Cellen van
dentine gaan over naar de pulpa. De cel vrije zone het
de zone van Weil
In de dentine tubuli liggen de uitlopers van de
odontoblasten. Na de zone van Weil (cel vrije zone)
komt er een celrijke zone, met veel bindweefsel cellen.
Als je het hebt over ‘pulpa’ zoals op plaatjes is
aangeschreven, is dit te weinig. Een deel van het
pulpale weefsel bevindt zich in het dentine, dit zijn
de uitlopers van odontoblasten. Met het
endodontium hebben we het over odontoblasten
en uitlopers van odontoblasten van pulpa →
pulpodentinaal complex.
‘gezonde pulpa’
Bij een gezonde pulpa ligt de pulpa hoorn van
molaren de mesiale pulpahoorn hoger dan de distale (met boren kun je mesiaal dus sneller de pulpa
raken dan distaal). Het dak van de pulpaholte ligt op of boven de glazuurcementgrens, de bodem
apicaal van deze grens. → bij een element met 1 wortel is er geen pulpabodem!
- De mesiale wortel van de 46 heeft in bijna 90% van de gevallen 2 kanalen met meestal elk
een eigen foramen. Er zijn veel verbindingen tussen de kanalen, dit noemen we
anastomosen.
Wortelkanaalstelsel
Het wortelkanaalstelsel is complex met veel vertakkingen en hoofdkanalen. Bijkanalen hebben geen
eigen foramen, accesorische kanalen hebben wel een
eigen foramen. Het is dus nog niet gemakkelijk om een
goede endodontische behandeling uit te voeren.
Apicale constrictie, foramen apicale en apex
Apicale delta heet ook wel regio ramifactoria
De apicale constrictie ligt gemiddeld 1-1,5 mm van het
centrum foramen.
De anatomische apex valt meestal NIET samen met het
foramen apciale. De anatomische apex ligt vaak lager,
dan het foramen apicale (uitgang van het
wortelkanaal)
Foramen apicale minor = apicale constrictie
en
Foramen apicale major = foramen apicale.
1
,De horizontale doorsnede van een wortelkanaal is vrijwel altijd ovaal! Een ovaal kanaal heeft de
grootste diameter vestibolinguaal, m.u.v. I1 sup en pal kanaal bovenmolaar, daar mesiodistaal.
- I1sup is soms ook rond
Cellen in de pulpa
- Odontoblast
- Fibroblasten
- Ongedifferentieerde cellen
- Immunocompetente cellen.
Vasculair systeem: bloed en lymfe
Functies:
- Voedingsstoffen
- Bouwstoffen + hormonen
- Afvoer van afvalstoffen (lymfe)
- Rol bij afweer
Regulatiemechanismen:
- Lokaal: calcitonin gene related peptide
(CGRP), Substance P (SP), en NO
(stikstofmonoxide, vasodilatatie)
- Remote (op afstand) autonoom
2
,Zenuwvezels
Aδ en C vezels, nociceptoren
De vrije zenuwuiteinden (nociceptoren) zijn
gevoelig voor prikkels van mechanische,
thermische en chemische aard en worden
daarom polymodaal genoemd.
Uitscheiding neuropeptides door geprikkelde Aδ
en C vezels, hierdoor verwijding bloedvaten,
uittreding plasma (met daarin voedingsstoffen
en plasma proteïnen.) waardoor de
vloeistofdruk in pulpa stijgt.
Nociceptoren vertonen geen adaptatie: zolang de prikkel duurt, treden nociceptieve reacties op.
Nociceptoren kennen een hoge drempelwaarde, waardoor alleen potentieel schadelijke prikkels
worden waargenomen.
Dentine
Dentine lijkt op een zeef
- Primair dentine: gevormd
gedurende tandontwikkeling
- Secundair dentine: fysiologisch,
nadat wortel volledig is gevormd
(verouderingsdentine)
- Tertiair dentine: gevormd o.i.v.
pathologische stimuli (reactief en of
reparatief)
Tertiaire dentine vorming
Dentine bestaat uit primair (vanaf ontwikkeling) en secundair (later) dentine. Voorafgaand aan de
vorming van tertiair dentine wordt eerst predentine gevormd door de odontoblast voordat tertiair
dentine verschijnt.
Tertiar dentine wordt gevormd als gevolg van een pathologische prikkeling van odontoblasten.
Bedreigingen voor de pulpa
- Erfelijke ziekten (sikkelcelanemie)
- Verworven ziekten (diabetes mellitus)
- Leeftijdseffecten
- Niet-iatrogeen trauma
- Iatrogeen trauma (prepareren en restaureren)
- Abnormale grote pulpaholte (taurodontie)
- Vernauwing en obliteratie pulpaholte (dentinogenesis imperfecta, nierinsufficiëntie, leeftijd,
etc.)
- Degeneratieve veranderingen (erfelijke ziekten, verworven ziekten, leeftijd, cariës etc.)
Primaire pulpabescherming
- Pijnreflexmechanismen (op basis van hydrodynamische pijnimpuls)
- Neurovasculaire reacties (vaatverwijding zorgt voor grote bloedperfusie)
- Vorming peritubulair dentine (sclerose)
- Vorming tertiair dentine
3
, Pulpitis en pulpanecrose
Bij aanwezigheid van micro-organismen en ontsteking is er altijd sprake van aanval en afweer. Een
gezonde pulpa is steriel!
Pulpitis: onderscheidt tussen steriel en geïnfecteerd. Bij een steriele pulpa kan er pulpitis ontstaan
door mechanische trauma.
Wanneer er irreversibele pulpitis is en de pulpa is geïnfecteerd wordt dit gevolgd door
pulpanecrose, parodontitis apicalis (X-foto te zien als apicale zwarting).
- Bij pulpitis is er geen afwijking te zien op röntgenfoto’s
Therapie voor pulpitis
Wortelkanaalbehandeling → reiniging van pulpaholte en kanalen.
Na een wortelkanaal behandeling kan er lang een litteken
achterblijven
Pulpasteen
Pulpapoliep
Evaginatus: dens evaginatus = talonscup
Invaginatus: dens invaginatus = dens in dente
Wortelresorptie
- Interne wortelresorptie: Bijv door trauma, therapie: zsm wortelkaanaalbehandeling!
- Externe apicale wortelresorptie?= ontstekingsresorptie, vervangingsresorptie etc
Waarschijnlijk verlies element, maar soms helpt wortelkanaalbehandeling
4
