Week 1 - 15/10
Hoofdstuk 1. Een eerste kennismaking met presentie.
Begrippen week 1:
* Presentie (definitie): Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en
toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij de ander op het spel staat
-van verlangens tot angst- en die in aansluiting daarbij gaat begrijpen wat er in
de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie hij/zij daarbij voor de
ander kan zijn. Wat gedaan kan worden, wordt dan ook gedaan. Een manier van doen
die slecht verwezenlijkt kan worden met een gevoel voor subtiliteit, vakmanschap,
met praktische wijsheid en liefdevolle trouw.
* Aandachtig: met belangstelling, interesse
* Toegewijd:met veel aandacht en zorg
* Goede zorg: iemand die concreet tijd en aandacht voor je heeft, zich op je
betrekt en zich jouw lot aantrekt, die iets begrijpt van je leven en je sores en
die het goede voor je wil
* Bekommernis: bezorgdheid
* 8 Kenmerken van Presentie:
1. Je werkt vanuit de relatie.
2. Je kijkt zo open en onbevangen mogelijk naar de ander.
3. Je sluit aan bij en stemt af op wat de ander aandraagt en wat hem/haar bezig
blijkt te houden.
4. Je past je tempo aan dat van de ander aan.
5. Je werkt niet uitsluitend op je routine (‘zo doe ik het altijd’).
6. Je bent niet ‘verkokerd’.
7. Je neemt geen afstand van het onverbeterlijke bij de ander.
8. Je verlaat de ander niet.
. Kwetsbaarheid:
. Wat levert Presentie op:
,1.1 Presentie: een werkdefinitie
In een korte definitie omschrijven we presentie als:
Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander
betrekt, zo leert zien wat er bij de ander op het spel staat -van verlangens tot
angst- en die in aansluiting daarbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende
situatie gedaan zou kunnen worden en wie hij/zij daarbij voor de ander kan zijn.
Wat gedaan kan worden, wordt dan ook gedaan. Een manier van doen die slecht
verwezenlijkt kan worden met een gevoel voor subtiliteit, vakmanschap, met
praktische wijsheid en liefdevolle trouw.
Het begint met de aandachtige en toegewijde betrekking op de ander. Je start dus
niet vanuit je eigen interesses, de doelen van je vak of dat wat in de mode is.
Want pas in de betrekking kun je als zorggever begrijpen waar je moet zijn met je
zorg. ‘Wat er voor de ander op het spel staat’. Als je daar zicht op hebt, kun je
ook gaan begrijpen wat er in iemands leven past. En wat bijdraagt aan zijn of haar
welbevinden. Dat vraagt er wel om dat je niet beperkt wordt in bijv. een verplichte
methodiek, politieke eisen of financiële overwegingen. Het gaat erom dat je naar
iemands hele leven kunt kijken en niet alleen naar wat er mis of kapot is. Dat
staat niet van tevoren vast maar vormt zich gaandeweg. Presentie draait niet alleen
om ‘in relatie staan’, maar ook om doen wat er gedaan kan worden. Er staat dus niet
wat er gedaan ‘moet’ worden. Je zorg moet passend zijn in het leven van de ander en
zinvol.
Als laatste vermeldt de definitie een aantal (professionele) kwaliteiten die je
voor presentie nodig hebt.
* gevoel voor subtiliteit: het komt aan op details en kleine dingen.
* vakmanschap: presentie komt niet in plaats van je vak.
* praktische wijsheid: die maakt dat je in concrete situaties verstandige
beslissingen kunt nemen.
* liefdevolle trouw: het gaat om dat wat de ander deugd zal doen.
Presentie draait om de radicale toewending naar de ander.
1.2 Presentie gaat over goede zorg.
Bij Presentie staat de vraag ‘Wat is goede zorg en wat doet een goede zorgverlener
eigenlijk?’ centraal. Cliënten en patiënten worden het meest gewaardeerd als je
niet strikt doet wat in de boeken staat of in de opleidingen wordt geleerd.
Mensen vinden het volgende een goede zorgverlener: Iemand die jou kent, voor wie je
geen nummer bent, die je geregeld ziet of tegenkomt, die je aan de mouw kunt
trekken, die je kunt opbellen en dan ook opneemt. Voor zo’n hulp- of zorgverlener
,is het belangrijk hoe het met je gaat, en of hij/zij snapt dat het soms helemaal
niet gaat. Dit staat in de eerste regel van de voorgaande definitie: Iemand die
concreet tijd en aandacht voor je heeft , zich op je betrekt en zich jouw lot
aantrekt, die iets begrijpt van je leven en je sores en die het goede voor je wil.
Binnen presentie omschrijving van zorg in algemene zin: iets wat uit zichzelf zou
vergaan, voort laten bestaan. Hiermee scharen we ons achter de Amerikaanse
politicologe Joan C. Hij omschrijft zorg als:
‘Een specifieke activiteit die alles omvat wat wij doen om onze ‘wereld’ zo in
stand te houden, te continueren en te herstellen dat we daarin zo goed mogelijk
kunnen leven. Die wereld omvat onze lichamen, ons persoon zijn ('ourselves') en
onze omgeving die we trachten samen te weven tot een complex, 'het leven
ondersteunend web’.
Concreter: In je huiselijke omgeving zorg je bijv. planten, huisdieren,meubels en
kleding. Zonder jouw zorg zouden ze verpieteren, verhongeren of uit elkaar vallen.
Dit wil je niet omdat het waarde heeft. Zorg geven is niet alleen wat door
professionals wordt gedaan, maar een basisactiviteit van het leven.
Professionele zorg draait om het in stand houden van iets wat zonder die zorg zou
vergaan. Daarom is er zorg voor jongeren, (verstandelijke) gehandicapten, zieken,
ouderen, ouderen, mensen met een verslaving of psychische aandoening, gevangenen,
daklozen en gezinnen met problemen. Bij politie, onderwijs, speeltuin en
wooncorporatie gaat het ook over zorg: ook zij houden mensen overeind. Goede zorg
is zorg die dicht bij de leefwereld van mensen komt en daar dichtbij blijft; die
afgestemd is op hun behoeften, verlangen en appèl; die professioneel, vakkundig,
competent en met liefde wordt gegeven. Wie presentie beoefent, is erop uit om de
zorg te geven die passend is, waar de ander baat bij heeft en die door hem als goed
wordt ervaren. Pas als de zorgontvanger zegt dat dat zo is, spreken we van (goede)
zorg.
1.3 Taal
Bij deze manier van denken hoort ook een bepaalde taal. De presentiebenadering
spreekt van bijvoorbeeld:
* aansluiten
* afstemmen
* relationeel werken
* finaliseren
* bekommernis.
Begrippen die gekozen zijn om uit te kunnen leggen hoe we tegen zorg aankijken en
wat we daarin belangrijk vinden.
Over deze begrippen is goed nagedacht. Als je gewend bent aan ‘begeleiden’ en
‘verzorgen’ dan klinkt ‘bekommernis’ misschien vreemd in de oren. Toch wordt dit
gebruikt binnen de presentiebenadering, daarmee willen we iets zeggen over ‘hoe je
wilt verzorgen of begeleiden’. ‘Bekommernis’ drukt veel meer dingen uit. Dat ‘meer’
, willen we juist én goed verhelderen én in de praktijk brengen. Daar heb je een taal
voor nodig.
1.4 Waar komt presentie vandaan?
Presentie bestond al in de praktijk voordat het zo genoemd werd. Goede
professionals deden en doen het al. Pas toen het onderzocht werd en werd uitgewerkt
in een theorie ging deze manier van werken ‘de presentiebenadering’ heten en konden
anderen het ook leren. Presentie is niet achter een bureau bedacht, maar opgediept
uit de praktijk. Ze heeft ook wortels in de academische tradities, verpleegkundige
theorieën (over nursing) waarin wordt nagedacht over onderwerpen die binnen
presentie eveneens aan de orde zijn:
* menselijke kwetsbaarheid
* relaties
* nabijheid
* afstemming
Ook in de theoretische zin is presentie dus niet nieuw, maar ontwikkeld met behulp
van gangbare en gerenommeerde stromingen.
Presentie is niet de enige benadering die over kwetsbaarheid, de menselijke maat
houden, werken vanuit relaties en dergelijke. Een deel maakt deel uit van een
bredere beweging. Zo hebben bijv. kwartiermaken in sociaal werk, belevingsgerichte
zorg in de verpleegkunde en rehabilitatie en herstel in de psychiatrie een gelijke
zoekrichting, al leggen ze andere accenten.
1.5 Waar is presentie aan te herkennen?
Je kunt niet aan losse handelingen zien of iemand presentie beoefent. Je kunt niet
zeggen: presentie betekent per definitie dat je dag en nacht bereikbaar bent voor
je cliënt. Het ligt eraan wie het is, wat de omstandigheden zijn, wat de aard van
jullie relatie is en wat er voor de cliënt op dat moment op het spel staat. Een
ander vb.: Soms past het binnen de presentiebenadering om met je cliënt te ruziën
‘En nu even ophouden’. Of dat passend is kun je enkel weten als je begrijpt wat het
grotere geheel is waarin dat ruziën staat.
Met andere woorden: om te weten of het om presentie gaat, moet je kijken naar het
geheel van de professionele praktijk. We gebruiken dat woord hier in een andere
betekenis dan die van ‘dat wat je in de praktijk doet’. Met ‘praktijk’ bedoelen we
hier het samenhangende geheel van (minstens) drie componenten:
* Een praktijk is allereerst gericht op degene die zorg ontvangt. Het gaat erom dat
die persoon passende, zinvolle zorg krijgt waar hij baat bij heeft.
* De professionele praktijk is breder dan ‘ik en mijn cliënt', het gaat over de
naasten van de cliënt: gezin, familie, vrienden etc. Zij zijn op allerlei manieren
bij het leven en de zorg voor de cliënt betrokken en oefenen daar invloed op uit.
* Zorg geven gebeurt in een bredere, organisatorische en politieke context. Daarin