Uitzonderlijk Geweld College Aantekeningen
Omschrijving
Moord en doodslag betreffen de meest gewelddadige vormen van crimineel gedrag. Het gaat
immers om vormen van geweld met een voor het slachtoffer fatale afloop. Deze cursus gaat
dieper in op (1) de prevalentie van fataal geweld, waarbij ook wordt stilgestaan bij manieren
waarop incidenten van fataal geweld kunnen worden geclassificeerd (bijvoorbeeld op grond
van kenmerken van het incident); (2) (verklaringen voor) maatschappelijke trends in de
prevalentie van fataal geweld, (verklaringen voor) trends in de prevalentie van fataal geweld;
(3) de achtergronden van fataal geweld, waaronder de oorzaken; (4) de strafrechtelijke
aanpak van fataal geweld, waaronder opsporing en strafrechtelijke vervolging na een incident
van fataal geweld; en (5) preventie van fataal geweld, waarbij ook wordt ingegaan op factoren
die de kans op een fatale afloop van een geweldsincident vergroten en strategieën om moord
en doodslag te voorkomen. Gedurende de cursus komen verschillende theoretische
beschouwingen aan bod. Specifieke aandacht zal ten slotte uitgaan naar mediaberichtgeving
over moord- en doodslagzaken.
Doelen
Na afloop van dit vak heeft u de volgende kwalificaties verworven:
• U kunt verschillende typen moord en doodslag en factoren die de kans op een fatale
afloop van een geweldsincident vergroten (op basis van een concrete casus)
identificeren en uitleggen;
• U kunt trends in de prevalentie van moord en doodslag verklaren;
• U kunt het opsporingsproces in moord- en doodslagzaken en opsporingstechnieken
die hierbij worden gebruikt beschrijven;
• U kunt adequate en effectieve preventiestrategieën bij een bepaalde casus
benoemen en uitleggen;
• U kunt mediaberichten over moord en doodslag kritisch analyseren en evalueren;
• U kunt een essay schrijven waarin zowel theoretische als empirische bevindingen
worden toegepast op specifieke vormen van moord en doodslag (aan de hand van
een concrete casus).
Week 1: Prevalentie en soorten uitzonderlijk geweld, trends
Docent: Anouk Bosma
Literatuur:
• Liem, M.C.A. & Wilsem, J.A., van & Smit, P. & Nieuwbeerta, P. (2012). De daling van
moord en doodslag in Nederland. Tijdschrift voor Criminologie, 54 (1), 18-34.
• Eisner, M. (2001). Modernization, Self-Control and Lethal Violence. British Journal of
Criminology, 41, 618-638.
• Spierenburg, P. (2012). ‘Long-Term Historical Trends of Homicide in Europe’ in: Liem,
M. & Pridemore, W.A. (eds.) Handbook of European Homicide Research. New York:
Springer.
1
, • Rogers, M.L. & Pridemore, W.A. (2017). Geographic and temporal variation in cross-
national homicide victimization rates. In F. Brookman, E.R. Maguire, & M. Maguire
(Eds). The handbook of Homicide. Chichester, West Sussex: Wiley. (chapter 2)
• Liem, M. (2017). Homicide in Europe. In F. Brookman, E.R. Maguire, & M. Maguire
(Eds). The handbook of Homicide. Chichester, West Sussex: Wiley. (chapter 17)
Week 2: Achtergronden en verklaringen van uitzonderlijk geweld
Docent: Jennifer Doekhie
Literatuur:
• Daly, M. & Wilson, M. (1988). Evolutionary social psychology and family homicide.
Science, 242, 519-524.
• Kivivuori, J. & Lethi, M. (2012). ‘Theory and Explanation in Contemporary European
Homicide Research’ in: Liem, M. & Pridemore, W.A. (eds.) Handbook of European
Homicide Research. New York: Springer.
• McCall, P.L., Nieuwbeerta, P., Engen, R.L., & Thames, K.M. (2012) ‘Explaining Variation
in Homicide Rates Across Eastern and Western European Cities: The Effects of Social,
Political, and Economic Forces’ in: Liem, M. & Pridemore, W.A. (eds.) Handbook of
European Homicide Research. New York: Springer.
Week 3: Specifieke dadergroepen
Docent: Anouk Bosma
Literatuur:
• Bourget, D., Grace, J., & Whitehurst, L. (2007). Review of Maternal and Paternal
Filicide. Journal of American Academy of Psychiatry and Law, 35, 74-82.
• Liem, M & Haarhuis, S. (2015). De epidemiologie van kinderdoding in Nederland,
2009-2014. Tijdschrift voor Veiligheid, 14, 56-77.
• Diem, C. & Pizarro, J. (2010) Social Structure and Family Homicide. Journal of Family
Violence, 25, 521-532.
• Serran, G. & Firestone, P. (2004) Intimate partner homicide: A review of the male
proprietariness and the self-defense theories. Aggression and Violent Behavior, 9, 1-
15.
• Malmquist, C.P. (2017). Infanticide. In F. Brookman, E.R. Maguire, & M. Maguire
(Eds). The handbook of Homicide. Chichester, West Sussex: Wiley. (chapter 11)
• Levin, J. & Fox, J.A. (2017). Understanding Serial and Mass Murder. In F. Brookman,
E.R. Maguire, & M. Maguire (Eds). The handbook of Homicide. Chichester, West
Sussex: Wiley. (chapter 15)
• Chan, H.C. (2017). Sexual Homicide: A review of Recent Empirical Evidence. In F.
Brookman, E.R. Maguire, & M. Maguire (Eds). The handbook of Homicide.
Chichester, West Sussex: Wiley. (chapter 7)
Week 4: Aanpak en bestraffing, preventie
Docent: Jennifer Doekhie
Literatuur:
• Wingerden, S.G.C., van & Nieuwbeerta, P. (2006). Ontwikkelingen in de lengte van
gevangenisstraffen voor moord en doodslag: een trend naar langere straffen. Trema
Tijdschrift voor de Rechterlijke Macht, 29, 329-337.
2
,• Johnson, B.D. & Wingerden, S.G.C., van & Nieuwbeerta, P. (2010). Sentencing
Homicide Offenders in the Netherlands: Offenders, Victim, and Situational Influences
in Criminal Punishment. Criminology, 48, 981-1017.
• Keel, T.G., Jarvis, J.P., Muirhead, Y.E. (2009). An Exploratory Analysis of Factors
Affecting Homicide Investigations: Examining the Dynamics of Murder Clearance
Rates. Homicide Studies, 13, 50-68.
• Maguire, E. (2017). Preventing Homicide. In F. Brookman, E.R. Maguire, & M.
Maguire (Eds). The handbook of Homicide. Chichester, West Sussex: Wiley. (chapter
38)
Voorbeeldvragen Uitzonderlijk Geweld
1. Beschrijf de verandering in de lange-termijn trend van fataal geweld. Gebruik in je
antwoord de term ‘social disciplining’ (10 pnt).
De moordratio is vanaf 1200 n.Chr. afgenomen van 45 per 100.000 naar 2
1,2 per 100.000.
Dit is te verklaren door de toename van ‘social disciplining’ (zie Eisner 1
(2001; p. 631)): Social disciplining verwijst naar:
A. de oprichting van centrale administratieve en juridische organisaties;
B. de oprichting en uitbreiding van professionele legers; 1
C. een grotere invloed van bureaucratische intrusies in het dagelijks 1
leven (o.a. kleding, religieuze verplichtingen, matiging met alcohol)
en
Door een grotere grip van de overheid op het leven van de burger, wordt 5
die ‘gedisciplineerd’ en is zo minder vrij om conflicten op een fysieke wijze
op te lossen. In plaats daarvan dient de burger toevlucht te zoeken in
juridische / administratieve handelingen. Dit verkleint de kans op fataal
geweld.
Totaal 10
2. Bij verklaringen voor historische veranderingen in fataal geweld wordt vaak
verwezen naar medische ontwikkelingen. Leg uit hoe die verklaring luidt. (3 pnt)
Improvement in medical care → minder snel fatale afloop
- Specialisten (aantal medici) – medische kennis
- Hulpdiensten sneller ter plaatse (ambulance)
- Hygiëne
3
, College 1 22-03-19 Prevalentie en soorten uitzonderlijk geweld, trends
Zuster Ada → Aaltje van der Plaat
Ze is 16 keer neergestoken door Willem: Buik opengesneden om met zijn handen door de
darmen van de vrouwen te roeren
Willem
Gezin werd gezien als tuig, asociaal.
Analfbeet, onbetrouwbaar, eigenzinnig, achterdochtig, kil.
21 augustus 1974
Willem van Eijk (33)
Arm gezin, 6 kinderen
Analfabeet, onbetrouwbaar,
→ eigenzinnig, achterdochtig, kil
Vroeger: “eenden doodschoppen, katten verdrinken, hond in brand steken”
Tijdens het verhoor bekend hij nog een moord → Cora.
Cora
Zij ging stiekem naar Amsterdam, moest liftend naar huis.
Hij heeft haar verkracht, vermoord etc. (ze is seksueel misbruikt, maar onduidelijk hoe en
wat en wanneer). → routine activiteiten theorie.
Cora wordt een dag later gevonden in een sloot vlakbij Uithoorn, de woonplaats van Cora.
Haar naakte lichaam in het water, haar hoofd boven het water uitstekende. Haar kleding
(een zwart truitje, een zwarte broek, zwarte maillot, zwarte BH en slip, en regenjas) worden
los teruggevonden. Haar schoenen ontbreken. Het meisje is met een hulpmiddel gewurgd,
en mogelijk seksueel misbruikt. Ze heeft ongeveer 12 uur in het water gelegen.
Haar ouders geven haar die zondag op als vermist, ze was zonder hen medeweten naar
Amsterdam gegaan, vermoedelijk omdat zij haar Amsterdamse vriendje niet zien zitten.
De eerste veroordeling
Hij is nooit behandeld, want dat wilde hij niet, maar toch 14 jaar later wordt ie vrijgelaten.
Verdacht van moord op Aaltje van der Plaat en Cora Mantel
18 jaar cel en TBR (HB)
1 maart 1976 (Van Mesdagkliniek, Groningen)
Contactadvertentie landelijks dagblad
Adri (gescheiden, vijf kinderen)
Trouwen op 19 oktober 1982 (Van Mesdagkliniek)
Vervroegde vrijlating 8 oktober 1990 (14 jaar)
Psychiater: geen behandeling, geen verbetering
Gaat met Adri en kinderen in Harkstede wonen (Groningen)
Adri en Willem trouwen in de kliniek.
4
