Forensische Psychopathologie RGBUSTR010 V.Smits
College 1: Inleiding in de Forensische Psychopathologie
Iets kan geclassificeerd worden als een psychiatrische stoornis als het in de DSM-5 staat.
Belangrijkste kenmerken van een stoornis → significante symptomen op het gebied van cognitieve
functies, emotieregulatie of het gedrag van een persoon → dit is een uiting van een disfunctie in de
psychologische, biologische of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag ligt aan het psychisch
functioneren. Valt samen met een lijdensdruk bij het individu.
College 2: Inleiding juridische kaders + literatuur
Schorsing vervolging wegens stoornis
Artikel 16 Sv
Procesonbekwaamheid: Indien de verdachte aan een zodanige psychische stoornis, psychogeriatrische
aandoening of verstandelijke handicap lijdt, dat hij niet in staat is de strekking van de tegen hem ingestelde
vervolging te begrijpen, schorst de rechter de vervolging, in welke stand zij zich dan ook bevindt. Zodra
herstel van de verdachte is gebleken, wordt de schorsing opgeheven. Het kan zijn dat er geen herstel
mogelijk is, dan wordt het niet vervolgd → hersenletsel.
Nemo-tenetur beginsel
Een verdachte is niet verplicht mee te werken aan PJ-onderzoek → ‘’Niemand is gehouden bewijs te leveren
tegen zichzelf en niemand kan gedwongen worden aan zijn eigen veroordeling mee te werken,’’
Ontoerekenbaarheid wegens stoornis
Artikel 39 Sr
Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens de psychische stoornis, psychogeriatrische
aandoening of verstandelijke handicap niet kan worden toegerekend.
Criteria
- Stoornis vereiste → ‘’psychische stoornis, psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap,’’
- Causaal verband tussen stoornis en verweten gedragingen;
- Zodanig dat het de toerekening van het feit aan de dader in de weg staat → ‘’als gevolg van die
stoornis niet kon begrijpen dat het feit wederrechtelijk was of niet in staat was in overeenstemming te
handelen met zijn begrip van de wederrechtelijkheid van dat feit,’’
De rechter is degene die de stoornis vast mag stellen. Dit met behulp van gedragsdeskundigen. Het advies
hoeft alleen niet te worden opgevolgd. Bij verdachten die ontkennen is het leggen van een relatie tussen
stoornis en delict bijna niet mogelijk.
Strafuitsluitingsgronden
Ontoerekenbaarheid is een schulduitsluitingsgrond → iemand heeft een strafbaar feit gepleegd zonder dat
hij daarvoor in strafrechtelijke zin schuld draagt → gaat om mate van verwijtbaarheid van de verdachte.
Rechtvaardigheidsgrond → niet opgelegd krijgen van een straf doordat het te rechtvaardigen is hoe de
persoon heeft gehandeld → gaat om de strafbaarheid van het gepleegde feit;
- Ontoerekenbaarheid → stoornis;
- Psychische overmacht → persoon wordt gedwongen een bepaalde keuze te maken;
- Noodweerexces → zelfverdediging;
- Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel → militair
OVAR → ontslag van alle rechtsvervolging.
De wet vereist bij misdrijven dat ook opzet en de schuld (culpa) bewezen worden. Opzet is cognitief ingevuld
→ willen en weten, bewustheid van handelen. Het ontbreken van opzet is aan de orde als er bij een
verdachte sprake is van een zodanig ernstige geestelijke afwijking → maar een verdachte kan wel heel
bewust iets gedaan hebben vanuit een waan. Hij is dan wel ontoerekeningsvatbaar voor het tll, maar dat
betekent niet automatisch dat hij geen opzet had.
,Forensische Psychopathologie RGBUSTR010 V.Smits
Terbeschikkingstelling vanwege stoornis (TBS)
Artikel 37a Sr
Indien de veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen dat eist, kan de
rechter gelasten dat de verdachte ter beschikking wordt gesteld indien hij tot het oordeel komt dat bij de
verdachte tijdens het begaan van het feit gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de
geestvermogens bestond en gelijktijdigheidsverband.
TBS dangverpleging is een ulimum remedium
- Misdrijven van vier jaren of meer;
- Aanwezigheid stoornis is vereist;
- Er is een gevaar op herhaling in de toekomst
- Geldt voor maximaal twee jaar en kan maximaal nog verlengd worden met twee jaar. Nieuw misdrijf,
mag weer opnieuw opgelegd worden voor een maximum aan negen jaar.
Het Europees Hof zegt dat iedereen een tweede kans moet krijgen na een celstraf. Een levenslange celstraf
mag dus ook niet. Hier zit een loophole in door eerst een lange celstraf te geven en dan nog TBS. Het is altijd
zo dat eerst de celstraf gedaan moet worden, dan pas de TBS.
Plaatsing in de GGZ wegens stoornis
Artikel 37 Sr [vervallen] → tot 1 januari 2020 van toepassing.
De rechter kan gelasten dat degene aan wie een strafbaar feit wegens de gebrekkige ontwikkeling of
ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens niet kan worden toegerekend, in een psychiatrisch ziekenhuis zal
worden geplaatst voor een termijn van één jaar, doch indien hij gevaarlijk is voor zelf of anderen.
Artikel 2.3 Wet forensische zorg
Indien de rechter van oordeel is, dat voldaan is aan de criteria voor het afgeven van een zorgmachtiging
krachtens de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg kan hij ambtshalve of na een verzoek van de officier
van justitie, met toepassing van die wet een zorgmachtiging afgeweven → wvggz.
Artikel 3:3 Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (wvggz)
Indien het gedrag van een persoon als gevolg van zijn psychische stoornis leidt tot ernstig nadeel kan als
uiterste middel verplichte zorg als bedoeld in artikel 3:1 worden verleend, indien:
a. Er geen mogelijkheden zijn voor zorg op basis van vrijwilligheid;
b. Er voor betrokkene geen minder bezwarende alternatieven zijn met het beoogde effect;
c. Het verlenen van verplichte zorg, gelet op het beoogde doel van verplichte zorg evenredig is;
d. Redelijkerwijs te verwachten is dat het verlenen van verplichte zorg effectief is.
Artikel 3:4 WVGGZ
Verplichte zorg kan verleend worden om:
a. Ernstig nadeel af te wenden;
b. De geestelijke gezondheid van betrokkene te stabiliseren;
c. De geestelijke gezondheid te herstellen zodat hij zijn autonomie herwint;
d. Het stabiliseren of herstellen van de fysieke gezondheid van betrokkene.
Delicten toerekenen
Toerekenen → er is geen psychische stoornis die van invloed geweest is op het tll;
Niet toerekenen → er is een psychische stoornis die het tll heeft veroorzaakt;
Gedeeltelijk niet toerekenen → er is sprake van een stoornis die invloed uitoefende op het tll, maar daar niet
als enige factor toe heeft geleidt
, Forensische Psychopathologie RGBUSTR010 V.Smits
College 4: Intelligentie
Intelligentie → verzameling van (cognitieve) eigenschappen die ervoor zorgen dat iemand de wereld kan
begrijpen en zich kan aanpassen aan hetgeen wat de maatschappij van hem/haar vraagt.
Crystallized intelligence → feiten, opgeslagen kennis en ervaringen zoals woordenschat en culturele kennis.
Fluid intelligence → probleemoplossend vermogen. Denken in complexe patronen onafhankelijk van eerder
geleerde informatie.
Waarom wordt IQ gemeten?
1. Zicht krijgen op intelligentieprofiel;
2. Zicht krijgen op afwijkingen in capaciteiten;
3. Vergelijken met eerder onderzoek;
4. Inschatten of ander testmateriaal kan
worden afgenomen.
IQ onderzoek
Voordat je begint, moet je zicht krijgen op:
- Psychopathologie die kan interfereren;
- Leerstoornissen die kunnen interfereren;
- Medicatie’
- Testhouding;
- Taalbegrip en culturele achtergrond;
- Omstandigheden → het blijft een momentopname.
Het is aan te raden om bij een vermoeden van een beperking meerdere tests af te nemen. WAIS-IV: 4
indexscores → verbaal begrip, perceptueel beredenen, werkgeheugen, verwerkingssnelheid.
Disharmonisch profiel → scoort op het ene onderdeel heel goed en op de andere heel slecht. De totale
score van de test geeft dan geen goede indicatie van het functioneren.
Met de resultaten van intelligentieonderzoek probeer je iemand en zijn/haar gedrag zo goed mogelijk te
begrijpen. Op juridisch gebied beschrijf je intelligentie als het niveau van functioneren op de verschillende
domeinen en kijk je of dat een rol gespeeld heeft in het tll.
College 9: Verslaving in het strafrecht
Van drugsgebruik naar verslaving:
Je natuurlijke dopamine systeem wordt afgestompt, dus heb je kunstmatige middelen nodig om dopamine
te krijgen. Het kan bij langdurig drugsgebruik wel tot twee jaar duren voordat de dopamine huishouding weer
normaal is. Dit zorgt voor structurele veranderingen binnen de prefrontale cortex (pfc) → beperkingen in
inhibitie, prioritering middelengebruik ondanks de negatieve effecten en saillantie (meer bezig met het
middel). Conditionering speelt ook een rol. Je krijgt een beloningsgevoel van drugs →daar blijven cravings
voor → zucht voor de middelen. Niet iedereen raakt verslaafd en dat is ook forensisch relevant. Het starten
met middelenmisbruik is vaak vanwege omgevingsfactoren, maar het ontwikkelen van een verslaving is meer
toe te wijzen aan genetische factoren.
Fysiologische afhankelijkheid → als gevolg van regelmatig gebruik van een psychoactieve stof is het
lichaam afhankelijk geworden van een toevoer. Psychologische afhankelijkheid → dwangmatig gebruik →
afhankelijk om met stress om te kunnen gaan. Je kan psychologisch afhankelijk zijn zonder fysiologisch
afhankelijk te zijn. Verslaving kan omschreven worden als een sterke neiging om plezier te verhogen en/of
pijnverminderend gedrag uit te voeren. Het gaat om het terugkerend falen om het gedrag te controleren, een
continuering van het gedrag en het hebben van cravings. De ernst van de verslaving is toe te wijzen aan het
aantal symptomen: mild (2-3), moderate (4-5) en severe (6+).
