Samenvatting literatuur Ruimte, Conflict en Identiteit 19-5-2021
Week Hoofdstukken Inhoud
1 Proloog
Hoofdstuk 1 Een raamwerk om geopolitiek te begrijpen.
2 Hoofdstuk 4 Geopolitiek in de nationale identiteit.
Hoofdstuk 5 Territoriale geopolitiek.
Hoofdstuk 2 Geopolitieke agency; geopolitieke codes.
Hoofdstuk 3 Rechtvaardigen van de geopolitieke agency; representatie van de
geopolitieke codes.
3 Hoofdstuk 6 Netwerk geopolitiek; sociale beweging en terroristen.
Hoofdstuk 7 Globale geopolitieke structuur; framing agency (agentschap)
Hoofdstuk 8 Milieu geopolitiek; veiligheid en duurzaamheid.
Hoofdstuk 9 Rommelige geopolitiek; agency en meerdere structuren.
Proloog
Geopolitiek is in zekere zin het controleren van en het strijden om grondgebied door de
staten. Het wordt ook vaak gebruikt om de wereld te versimpelen en uit te leggen, dit kan
een verzekerende, voorspellende en controlerende impact hebben op de maatschappij.
Aan de ene kant correct, maar ook incorrect doordat wereld dynamieken te
ingewikkeld zijn om op deze wijze te beschrijven.
Echter is het een handig hulpmiddel
Wel kritisch zijn tegenover (simpele) geopolitieke uiteenzettingen
Sociale geografie; kijken met een ruimtelijk perspectief. Deze blik is erg veranderd over de
eeuwen heen en is momenteel erg divers. In het boek ligt de nadruk op concepten zoals;
place, space, scale, region, territory en network.
Geopolitieke benaderingen
1. Klassiek
De wereld is een ‘interconnected’ geheel, bestaande uit gelabelde en
geclassificeerde delen.
Hele wereld wordt begrepen en kan dus worden gecontroleerd
Politiek wordt als ruimte gezien waarin competitie plaatsvindt tussen landen
Basis voor kolonialisme; onbegrepen regio’s werden gezien als barbaar en
ongeciviliseerd, waardoor de koloniale machten een excuus zagen deze te bezetten.
Ook werd in kaart gebracht waar exploiteerbare plekken waren (zowel grondstoffen
als goedkope arbeid).
Ideeën van geografen worden gebruikt en verbogen ter behoeve van de staat.
Geclaimd objectief te zijn, maar was eigenlijk bedacht door witte elite mannen.
2. Kritisch
Werd in het leven geroepen om de geopolitiek terug te veroveren van de staat (het
was namelijk misbruikt door nazi’s in de 2de WO)
Houdt zich bezig met kritisch bekijken van politieke statements en media, om erachter
te komen wat de onderliggende discourse is.
Discourse= fusie van macht en autoriteit in de inhoud van de taal van uitingen in
(populaire) cultuur. Op deze manier worden vooroordelen en politieke agenda’s
verkend.
Is de praktijk van het identificeren van machtsverhoudingen binnen politieke
verklaringen. De uitdrukkingen die gebruikt worden om de staatspraktijken te
rechtvaardigen, worden kritisch bekeken om te zien hoe ze proberen onze kijk op de
wereld te beperken en een beperkt aantal beleidsmaatregelen bevorderen.
1
,Samenvatting literatuur Ruimte, Conflict en Identiteit 19-5-2021
3. Feministisch
Manier van denken dat simpele classificering, zoals gemaakt in de klassieke
geopolitiek, weerlegt.
Het identificeert de complexe posities van mensen en de verbondenheid tussen
mensen en plaatsen.
Men zou de wereld niet kunnen begrijpen vanuit top-down perspectief (klassiek) of
met alleen kritieken (kritisch); het is essentieel om te begrijpen wat het betekend om
een bepaalde individu te zijn in een bepaalde context, om politieke operaties te
kunnen begrijpen.
Tussen de benaderingen is er sprake van interactie, geen van de drie is ook fout en ze
zijn alle drie nog relevant. Ook al zijn ze niet tegelijkertijd ontstaan.
Historie
Eind 19e eeuw Ontstaan van de klassieke geopolitiek. Conflicten tussen staten werden
besproken, echter werden allen de machtige westerse landen besproken (klassieke
geopolitiek). Het verklaarde hoe uit staten en natiestaten dominante politieke instituties
ontstonden, armere landen werden dus achterwege gelaten.
Belangrijk kenmerk van de klassieke geopolitiek is de classificatie en regionalisering van
de aarde en haar mensen tot een hiërarchie.
Belangrijke historische personen
1. Mackinder en de Heartland-theorie
Hij wilde dat Groot-Brittannië haar macht en dominante positie zou behouden
Hij zag de wereldwijde politiek als een ‘closed system’; acties van verschillende
landen waren altijd onderling verbonden en conflicten ontstonden vooral tussen land-
en zeemacht
Land zou hierin het voordeel zijn, sinds de opkomst van de spoorweg.
Duitsland werkte samen met de Sovjet, hierdoor moest GB samenwerken met de VS.
Intellectuele basis voor de Koude Oorlogsstrategieën
Klassieke geopolitiek want; Eurocentrisch, blanke westerse mannen en invloed.
2. Mahan maakte een historisch onderscheid tussen land- en zeemachten
Dit had invloed op de politieke denkers tijdens de koude oorlog.
Volgens Mahan waren grootmachten landen met; een afgelegen karakter, een
gemakkelijk verdedigbare kust, een veilige basis en een wereldwijd netwerk.
Op basis daarvan konden zeemachten worden ontwikkeld en nationale en mondiale
macht worden bereikt en verbeterd.
Het doel was om de wereldwijde invloed van de VS te laten toenemen en hij pleitte
voor een alliantie met Brittannië (zodat ze niet zouden botsen met zeemachten).
3. Kjellen en Ratzel, beide hoofdindividuen van de Duitse geopolitiek
Vonden beide GB arrogant en vonden dat Duitsland meer verdienden.
Kjellen; propageerde het idee dat staten dynamisch zijn en die op een natuurlijke
wijze sterker en machtiger worden. de motor van deze groei is cultuur volgens hem.
Krachtige culturen moeten zich uitbreidden naar gebieden met zwakkere culturen.
Ratzel; idee van Lebensraum; superieure culturen hebben recht op een groter
territorium, wanneer ze het land op een betere manier zouden gebruiken.
Het doel van deze ideeën was het justificeren van de vergrotende macht van
Duitsland
Klassieke geopolitiek; aarde en mensen worden geclassificeerd in een hiërarchi die
vervolgens het ‘gerechtig’ maakt om bepaalde politieke acties te ondernemen.
4. Haushofer
Klassieke geopolitiek
2
, Samenvatting literatuur Ruimte, Conflict en Identiteit 19-5-2021
Twee kampen; de grootgrondbezitters die het Duitse territorium wilden uitbreiden en
eigenaren van nieuwe industrie die pleitte voor de uitbreiding van Duitse koloniën.
Ideeën kwamen samen in de panregio definitie; grote regio’s werden gedomineerd
door één kernmacht. Duitsland over Eurazië, VS over Amerika en GB over Afrika.
Kan gezien worden als Nazi geopolitiek; ze rechtvaardigen nazi acties of hebben
geleid en ook soms meegelift op Hitler’s succes. Deze ideeën worden als vijandelijk
gezien.
Klassieke geopolitiek werd geassocieerd met Nazi’s, waardoor het na de 2 de wereldoorlog
vrijwel verdween. Echter werd de VS gezien als naoorlogse wereldmacht en toen werden er
toch geopolitieke strategieën ontwikkeld die de acties van de VS rechtvaardigen.
- Door de relatieve afwezigheid van academische betrokkenheid, werden geopolitieke
theorieën binnen beleidskringen gebouwd, waardoor het al snel weer subjectief werd.
5. Bowman en Spykman
De macht was eeuwenlang in handen geweest van Europa
Spykman; theorie van Oude en Nieuwe wereld; Oude wereld (Eurazië, Afrika en
Australië) kon nieuwe wereld (de Amerika’s) aan als zij zouden samenwerken.
6. Seversky
Beter voor de VS om meer geïsoleerd en defensief te handelen.
Volgens hem zou de poolregio (Antarctica)7=-- een nieuwe zone van conflicten
worden, door de geografische ligging tussen de VS en de Sovject en het nieuwe
belang van luchtmacht.
Geopolitiek is niet langer state-centric.
- Er is aandacht gekomen voor de sterke politieke context waarbinnen de theorieën
werden ontwikkeld en de paradigma’s waarin het vast zat.
- Meer ruimte voor kritische analyses
- Studie van geopolitiek is ook niet meer uitsluitend gekleurd door Westerse politiek
- Kritische geografische analyse heeft als doel de acties van bepaalde landen of staten
contextualiseren binnen de historische en geografische context.
- Kritische geopolitiek pakt de macht van de staat in geopolitiek uit, door te laten zien dat
het onmogelijk is om ‘binnenlands’ en ‘buitenlands’ los van elkaar te zien.
Hoofdstuk 1; een raamwerk om geopolitiek te begrijpen
Contestation; plaatsen, regio’s en territoria zijn altijd politiek geladen en in sommige
gevallen is de politiek gewelddadig.
Context; politieke acties vinden altijd plaats binnen een context van verschillende
geografische en historische aspecten. Deze contexten bepalen gedeeltelijk wat er gebeurt en
dus ook welke mogelijkheden er bestaan voor vrede en resolutie.
Sociale geografie; bestudeert factoren die plaatsen uniek maken en welke connecties en
interacties er tussen verschillende plaatsen zijn. Plaatsen kunnen alleen begrepen worden
door te kijken naar wat er binnen die plaats gebeurt (fysieke, sociale, economische en
politieke zaken) en in welke context (relatie van een plaats met de rest van de wereld) dit
gebeurt.
- Kan ook gezien worden als het onderzoek van ruimtelijke organisatie van de sociale
activiteiten. Hierbij ligt de nadruk op ruimte (abstracter begrip dan plaats)
- Er is sprake van onderbewuste geografische verbeelding, doordat de relaties
(economische, politieke en sociale) zo zijn ingebed in onze samenleving.
3
