Week 5: Altered states of consciousness (ASC)
Altered states of consciousness (ASC): Andere staten van bewustzijn. Het is lastig dit te
onderzoeken, omdat het beschrijven van deze staten lastig is. Je zou dit op 2 manieren kunnen doen:
- Objectieve definitie (objectief meten): Dit kan op verschillende manieren
Inducing stimuli: ASC definiëren in termen van hoe ze veroorzaakt worden. Zelfde
stimulus (bijv. drugs, meditatie, hypnose) aan iedereen aanbieden en dan kijken wat
er gebeurd. Probleem: Mensen reageren verschillend op stimuli (o.a. doordat ze een
verschillend niveau in neurotransmitters hebben). Dus objectieve input geeft niet
noodzakelijk precies dezelfde uitkomst.
Psychologische- en gedragseffecten: Door te kijken wat het middel met het lichaam
doet (hartslag, expressie, emotie, recht lopen, breinscan maken).
Problemen: 1. (Zoals we al van emoties weten) er is geen 1-1 relatie tussen
fysiologische toestand en belevenis Kleine fysiologische veranderingen kunnen
leiden tot grote verandering in subjectieve staten en andersom 2. niet voor iedere
bewustzijnstoestand is 1 specifiek patroon.
Enige wat we kunnen doen is proberen te begrijpen wat het middel doet (impact/werken) en
bedenken wat mogelijk theorieën/mechanismen zijn die hiervoor zorgen. Als we deze
mechanismen snappen, dan zouden we mogelijk kunnen snappen hoe individuele verschillen
tot stand komen.
- Subjectieve definitie (subjectief (ervaring) meten):
Beschrijvingen van de staten: Probleem: mensen verschillen enorm in de taal zie
ze (kunnen) gebruiken om toestanden te omschrijven. De vraag is dus hoe
vergelijkbaar dan het resultaat van iemand die dit wel goed kan, is met iemand die dit
niet goed kan verschil in belevenis of taalvaardigheid?
Afwijking relateren aan de normaaltoestand (hoeveel wijkt het af): Probleem:
verondersteld dat we weten wat de normale toestand is. Hier is geen objectieve
definitie van. + is dit voor iedereen hetzelfde (mensen hebben verschillende
ervaringen/verwachtingen etc. van wat normaal is).
- Andere mensen hebben geprobeerd om tot een combi van objectieve en subjectieve metingen
te komen Subjectieve schalen (zie ‘what is altered in ASC’).
Wat is altered in ASC?
Bij een ASC kunnen alle mentale functies van het lichaam betrokken zijn. Sommige ASC's hebben
betrekking op veranderingen in al deze functies, terwijl andere vooral betrekking hebben op slechts
één of twee van deze functies. Hierdoor kan je ASC's niet volledig begrijpen zonder veranderingen in
het hele systeem te begrijpen. 3 erg belangrijke variabele/functies zijn:
- Aandacht: kan veranderen langs 3 dimensies:
Richting: naar binnen (bijv. dagdromen) of buiten richten. Veel methoden die ASC
veroorzaken, manipuleren deze dimensie door verminderde zintuiglijke input (bijv.
meditatie).
Focus: breed of smal (bijv. iemand aan marihuana kan een patroon op een tapijt heel
nauwkeurig bestuderen).
- Geheugen: bijv. veel bewustzijnsveranderende medicatie vermindert het
kortetermijngeheugen. Kan o.a. zorgen voor meer aandacht voor het hier-nu en bevrijdend
werken, kan tijd doen vernsellen/vertraggen/veranderen.
- Arousal: Kan verlaagd worden (bij bijv. meditatie lage opwinding en diepe ontspanning) of
verhoogd (bijv. cocaïne).
Deze drie variabelen kunnen samengebracht worden in een soort driedimensionale ruimte waarin
verschillende states of consciousness (SOC’s) gepositioneerd kunnen worden. Dit kan mogelijk leiden
tot meer begrip van hoe de staten zich tot elkaar verhouden, hoe ze geïndiceerd worden en hoe ze
zich van de één naar de ander kunnen verplaatsen. Hier zijn veel pogingen voor gedaan, het is echter
niet eenvoudig. Een aantal van deze subjectieve schalen zijn:
- Tart (1975) kwam met een schaal die slaaptoestanden categoriseert op 2 dimensies
irrationaliteit en vermogen om te hallucineren. Dit leidt tot 3 clusters: dromen, lucide dromen,
gewoon bewustzijn. Tart zei dat alle andere posities in de ruimte instabiel zijn (mag dus wel
zweven tussen waken en dromen, maar gaat altijd uiteindelijk naar eén van de twee.
, - Laureys (2005) schaal die normaal en pathologische toestanden onderscheid
d.m.v. 2 dimensies: inhoud van bewustzijn (awareness: dat je weet wat je
waarneemt) en level of consciousness (meer met (fysiologische) activiteit te
maken). Voor de meeste mentale toestanden zijn niveau en inhoud positief
gecorreleerd moet wakker zijn om bewust te zijn. Uitzonderingen: REM slaap,
vegetatieve staat, slaapwandelen etc. wel waakzaam, maar niet bewust. wel wel waakzaam, maar niet bewust. waakzaam, wel waakzaam, maar niet bewust. maar wel waakzaam, maar niet bewust. niet wel waakzaam, maar niet bewust. bewust. wel waakzaam, maar niet bewust.
- Hobson’s (2009) Schaal om slaaptoestanden in 3 dimensies in te delen (AIM-model):
Activation energy (vergelijkbaar met opwinding/arousal)
Mode: gaat over neurotransmitters wel waakzaam, maar niet bewust. verhouding wel waakzaam, maar niet bewust. tussen wel waakzaam, maar niet bewust. collinerge en aminerge
bronnen. Tijdens ontwaken overheerst o.a. de amine neurotransmitter essentieel
voor rationeel denken, sturen aandacht etc.
Information source: of je externe info verwerkt (vooral wakker) of interne info (tijdens
REM vooral, dingen uit geheugen ophalen).
Hobson brengt deze dimensies samen in ‘brain-mind space’. In tegenstelling tot Tart's model,
kan elke toestand van de hersenen-geest daarin gepositioneerd worden.
Geen van deze manieren om dit te categoriseren is standaard, omdat het allemaal verschillende
doeleinden heeft. Het blijft daarom lastig precies te definiëren wat een ASC is.
ASC 1: Drugs-induces States
Drugs kunnen verschillende taken/gebieden aantasten (afwijkende prestaties). Hoe kan dit? De
meeste drugs werken via neurotransmitters. Dit zijn vloeistoffen die (niet over de inhoud maar over) de
werkwijze van het brein gaan beïnvloedt hoe je dingen verwerkt drugs kunnen:
- Effect van een neurotransmitter vergroten door deze na te bootsen, de afgifte ervan
stimuleren, de heropname ervan blokkeren om effecten langer te laten duren, effecten
verminderen door afgiste ervan te remmen of ontvangt ervan te blokkeren.
Er zijn bepaalde gebieden in het brein waar neurotransmitters vooral werken, maar toch qua effect
bereiken ze een grote omvang van het brein (1 neurotransmitter kan in veel verschillende regio’s van
het brein actief zijn) waardoor de bewustzijns veranderende effecten groot kunnen zijn.
Neurotransmitters werken Door te kijken wat drug beïnvloed zouden we moeten kunnen begrijpen
waarom elk medicijn hef fect heeft dat het heeft.
Hoe de drug precies werkt hangt van de drug ook.
Op korte termijn:
- Pyschostimulanten: hebben invloed op dopamine (Amfetamine, cocaïne), of dopamine &
serotonine (ectasy, MDMA). Voorbeelden:
Dopamine helpt om informatie van één neuron naar een ander te transporteren.
Cocaïne verstopt receptoren die de info opnemen (hierdoor niet meer in staat om
informatie op te nemen). Hierdoor krijg je meer dopamine tussen de 2 neuronen (dit
geeft het positieve gevoel wat veel mensen omschrijven).
MDMA remt heropname van serotonine en het indiceren van vrijkomen van
serotonine.
- Verdovingsmiddelen (anaesthetics): Meeste produceren geen interessante ASC. Sommige
kunnen echter wel ASC’s opwekken (bijv. lachgas, Ketamine).
- Psychodelica (Cannabis, mescaline, LSD): directe effecten op acetylcholine, indrecte
effecten op norepinephrine, dopamine en serotonine.
Effecten bestuderen kan lastig zijn want sommige effecten zijn indirect bijv. cocaïne zorgt niet voor
het produceren van dopamine maar blokt te blokker van dopamine waardoor er meer vrijkomt. Ook
omdat we niet direct kunnen meten deze neurotransmitters. Alleen via Pet trasers radioactief materiaal
niet heel gezond, kan niet vaak.
Op lange termijn:
- Motivationele effecten (verslaving): o.a. constant met drugs bezig, andere dingen
verwaarlozen.
- Structurele effecten (receptoren): Hersenen aangetast bijv. bij cocaïne onderreactie van
het brein verwerking/reactietijd langzamer. Na paar jaar abstinentie kan dit terugkomen.
ASC 2: Meditatie
