Kwestie 2: Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld?
Hoofdstuk 4: Metaforen voor de mens
§4.1 Lichamelijke metaforen
Volgens de filosofen Lakoff en Johnson zit onze dagelijkse taal vol metaforen die
verbeelden hoe ons lichaam op de wereld gericht is. Zij noemen dit de
oriëntatiemetaforen.
Zo zijn metaforen met ‘op’ vaak blij, zoals het woord opgewekt.
Metaforen met ‘neer’ zijn vaak verdrietig, zoals ergens op neer kijken.
Behalve onze lichamelijke gerichtheid op de wereld gebruiken wij onze ervaring van het
omgaan met fysieke objecten om mentale begrippen uit te drukken. Zoals de
uitdrukking ‘een vol hoofd hebben’. Dit noemen Lakoff en Johnson ontologische
metaforen.
§4.2 Technische metaforen
Psychologen Piet Vroon en Douwe Draaisma onderzoeken de culturele basis van de
beelden die wij gebruiken om te beschrijven wat er in onze geest omgaat en
benadrukken daarmee de historische contingentie van metaforen. Ze tonen aan hoe
deze zijn ontleend aan technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen. Een
voorbeeld hiervan is iets ‘opslaan’ in je hoofd.
De computermetafoor zorgt ervoor dat we het menselijke denken gaan begrijpen als
een algoritme, en andersom dat we de werking van de computer gaan opvatten als een
vorm van intelligentie.
De Franse arts La Mettrie beargumenteerde dat intellectuele processen eveneens
voorkomen uit materie. Als machines kunnen rekenen en de tijd kunnen aangeven, dan
bewijst dat toch dat materie kan denken, zo stelde hij.
Onder invloed van de veranderende technologie verandert het mensbeeld. Het nieuwe
aan de metafoor van de computer is volgens Vroon en Draaisma dat de beeldvorming
twee kanten op werkt: de computer geeft ons begrippen om onszelf te begrijpen en wij
proberen computers te ontwerpen die typisch menselijke taken kunnen uitvoeren.
Neurowetenschappers reduceren de vraag naar de mens eerst tot de vraag naar de
werking van onze hersenen: wij zijn ons brein.
, Hoofdstuk 5: Mens - brein - computer
§5.1 Wij zijn ons brein
Door niet op het biologische materiaal van de hersenen te focussen, maar op de
functies van het brein, wordt het mogelijk om de functies los te koppelen van het
lichaam. Terwijl Descartes de mens nog in termen van materie of substanties beschreef
- een combinatie van res cogitans en res extensa - ontstaat er nu een beschrijving van
de mens in termen van functies. Dit wordt ook wel functionalisme genoemd.
Bij de functies van het brein spreken we vaak over cognitie. Processen zoals
herinneren, plannen fantaseren of waarnemen.
Hersenwetenschapper Dick Swaab stelt dat de interacties van zenuwcellen in de
hersenen onze ‘geest’ produceren. Onder geest vallen zaken als bewustzijn, stemming,
emoties, waarnemingen, moraliteit, religie en vrije wil. Allemaal zijn ze terug te brengen
tot hersenactiviteiten.
Met de opkomst van computers is het zogeheten cognitivisme een belangrijk
paradigma in de psychologie en cognitiewetenschappen geworden. Cognitivistisch
geïnspireerde wetenschappers stellen dat onze geest of ons brein net als een computer
informatie bewerkt of manipuleert, om te bepalen hoe we het best kunnen handelen -
wat ook wel ‘nadenken’ wordt genoemd.
Oftewel input → verwerking → output
Het cognitivisme biedt dus een functionalistische benadering van de mens als denkend
wezen en vat de functie van dit denken op als informatieverwerking.
De computer heeft een dubbele functie: hij helpt ons om de menselijke psyche figuurlijk
te beschrijven aan de hand van metaforen, maar dient ook letterlijk als instrument om
deze psyche te onderzoeken.
Dit bekrachtigt dat wij als mens ons brein zijn, en daarmee dat wij computer zijn.
§5.2 Het brein als informatieverwerker en computer
Het cognitivisme vat denken op als informatieverwerking. Het herkennen van een
paard kan je als volgt beschrijven: wanneer je een paard ziet, ontvang je visuele
prikkels. Deze prikkels kun je zien als informatie die je brein vervolgens gaat verwerken.
Tijdens deze verwerking wordt eerder opgeslagen informatie geactiveerd, daarom
herken je het dier als een paard.
Volgens deze theorie wordt informatie in het brein voortdurend aangevuld of geüpdatet.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurablom2. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.