Diagnostiek
Hoorcollege 1a: Diagnostiek bij pedagogische vraagstellingen
Functie en belang van de module:
Diagnostiek is één van de kerntaken van de orthopedagoog. Je moet bijv.
kunnen beoordelen of een rapportage van een kind goed geschreven is en
of de conclusies kloppen. Of wanneer je selectiecriteria moet opstellen, moet
je weten wat de waardes betekenen.
Deze module gaat vooral over de kennis van diagnostiek. Het praktische
gedeelte komt in de master.
Dit vak is een vereiste voor de master (forensisch) orthopedagogiek. En loopt
door tot de master.
De volgende thema’s worden behandeld:
● Diagnostisch redeneer- en onderzoeksproces en wetenschappelijke
fundering.
● Onderzoeksmethoden, domeinen en doelgroepen.
● Specifieke kenmerken van (ortho)pedagogische diagnostiek
○ Lijkt op de taken van een psycholoog. Maar een
orthopedagoog kijkt naar de context waarin het kind zich
bevindt en probeert daar oplossingen voor te zoeken. Terwijl de
psycholoog meer naar kindkenmerken kijkt om daarop advies te
geven.
Casussen:
Casus Jan is ter oefening, zodat je wat je geleerd hebt kan toepassen tijdens
casus Anouk. Hierdoor kan je, je voorbereiden op het tentamen waarin ook
een casus is opgenomen.
De opdrachten voor Anouk komen iedere vrijdag online te staan en voor
maandag 24.00uur moet je ze inleveren op canvas.
Thema 1: diagnostisch proces en de wetenschappelijke fundering
Leerdoelen:
● Kennis en begrip van:
1
, ○ De basisbegrippen:
■ (Psycho)diagnostiek, assessment
■ Diagnose, diagnosticeren, diagnosticus
■ Componenten van diagnostiek
○ Typen diagnostische vragen en typen diagnostiek
○ Verschillende doelstellingen en functies van diagnostiek
Basisbegrippen:
Wat is diagnostiek?
Je wint allerlei informatie in, gericht op probleemoplossing.
De leer (theorie) en toepassing van het stellen van een diagnose.
Psychodiagnostiek: dit duidt voornamelijk op kindkenmerken, terwijl
orthopedagogen zich meer richten op de invloed van de context en hoe
kan je die aanpakken?
Assessment: taxatie, screening, inschatten van de situatie.
Diagnosticus: Degene die de conclusies trekt en de informatie kan vertalen
naar een advies. En uitspraken doet over wat er gedaan moet worden.
Definities van diagnostiek door de jaren heen
De Zeeuw (1983)
De psychodiagnostiek heeft als onderzoekstaak de individuele verschillen
tussen mensen vaste te stellen en deze kennis toe te passen op het enkele
individu, de persoon, ten dienste van zijn of haar belang in persoonlijk of
maatschappelijk opzicht.
Rispens (1990)
Het proces van informatie inwinning en oordeelsvorming (beschrijven en
analyseren), uitmondend in een uitspraak die ook implicaties heeft naar
verdere aanpak.
Tak e.a. hfd. 1 (2014), blz. 19
Psychodiagnostiek voor de hulpverlening:
2
,Al het verwerven en verwerken van informatie ter onderbouwing van
besluiten die in het hulpverleningsproces genomen dienen te worden, hetzij
in de vorm van screening, gericht onderzoek, monitoring of evaluatie. Het
gaat om het verkrijgen van een (voor dat moment) voldoende compleet,
uniek en gedetailleerd beeld van de problematiek van de hulpvrager(s) en
zijn/hun situatie met oog op gefundeerde advisering en probleemoplossing.
Diagnostiek is een fase binnen het hulpverleningsproces.
Diagnose
Diagnosis = uit elkaar halen en kennis hebben van de verschillende
onderdelen.
Diagnostiek in de praktijk noem je ook wel klinische diagnostiek. En daarnaast
heb je de leer ervan oftewel de theoretische onderbouwing.
Componenten van psychodiagnostiek
1. Testleer c.q. psychometrie
Dit gaat over de statistische procedures om zo betrouwbare, valide
instrumenten te maken die genormeerd zijn.
2. Concepten en theorieën
Dit is alles wat betrekking heeft over de psychologische theorieën. Dit gaat
over de individuen, omgeving (opvoeding) en de ontwikkeling. Dit is wat je
nodig hebt om uiteindelijk een goed instrument te ontwikkelen.
Kernconcepten hypothesen (kindgedrag, psychologische kindfactoren,
contextfactoren) + relaties daartussen.
3. Meetinstrumenten
Zonder testleer en kennis over de theorieën kan men geen goede
meetinstrumenten ontwikkelen.
Het ontwerpen van items, vragen, observatiecategorieën + afname, scoring
en interpretatie.
3
, Keuze van tests, vragenlijsten, observatie maten, etc. Die goede
operationalisatie vormen van de hypothesen.
Vooral component 2 en 3 komen aanbod bij casus Jan en Anouk.
Het ABC-schema is een voorbeeld van een observatie instrument binnen de
psychodiagnostiek. Het geeft niet alleen een indicatie van de aard en ernst
van probleemgedrag, maar het biedt ook inzicht in de functie van het
probleemgedrag in zijn context.
A: Antecedenten van het gedrag = de situatie die aan het gedrag vooraf
gaat.
B: Behavior = gedrag: het gedrag van het kind.
C: Consequenties: wat zijn de consequenties van het gedrag? Hierin wordt
onderscheid gemaakt tussen twee soorten consequenties: die het gedrag
versterken en die het gedrag verzwakken.
4. Diagnostisch proces
Normatieve procedures: handelingsgerichte diagnostiek, nvo richtlijnen, etc.
Hieronder hangen de bovenstaande drie componenten.
COTAN
De COTAN is een commissie die gaat over de kwaliteitsbewaking. Die kijkt
naar de betrouwbaarheid, validiteit en de normering. Die geven een oordeel
over de instrumenten. COTAN is een onderdeel van de NIP.
Hiervoor kan men gebruik maken van de NVO richtlijnen.
Doelstelling en diagnose
A.d.h.v. een doelstelling zijn er verschillende type diagnoses. Ook hangt de
doelstelling erg nauw samen met de typen vraagstelling.
Functie staat voor gebruik en het doel voor wat wil je er mee bereiken. Beide
hangen erg sterk samen met de typen vraagstelling.
Veel voorkomende soorten (typen) vragen in de praktijk
★ Onderkennende diagnostiek:
4
