Huwelijksvermogensrecht
Indeling van de stof
Week 1
Inleiding en geschiedenis
Onderhoudsverplichtingen
Geregistreerd partnerschap
Week 2
Gezinsbeschermende bepalingen
Week 3
Bestuur
Bijzondere bepalingen voor rechtsbetrekkingen tussen echtgenoten
Week 4
Wettelijke gemeenschap van goederen: inhoud en omvang
Schulden van de gemeenschap
Week 5
Bestuur over de gemeenschap, ontbinding en verdeling van de gemeenschap
Afstand van de gemeenschap
Week 6
De nieuwe wettelijke gemeenschap van goederen (vanaf 2018)
Week 7
Begrip en rechtskarakter huwelijkse voorwaarden
Totstandkoming en openbaarmaking huwelijkse voorwaarden
Week 8
Huwelijkse voorwaarden: openbaarmaking (vervolg), enkele inhoudelijke bepalingen
en koude uitsluiting
Week 9
Verrekenbedingen
Week 10
Verrekenbedingen: vervolg alsmede faillissement van de echtgenoten
Week 11
Pensioen
Verblijvingsbeding
Samenleven buiten huwelijk en geregistreerd partnerschap (I)
Week 12
Samenleven buiten huwelijk en geregistreerd partnerschap (II)
Overzicht
Week 1 t/m 6: het wettelijk systeem (Cornelissen)
Rechten en verplichtingen van echtgenoten jegens elkaar
De wettelijke gemeenschap van goederen
Bestuur over goederen
Week 7 t/m 12: wat partners kunnen en mogen afspreken (Huijgen)
Huwelijkse voorwaarden
Verrekenbedingen
Samenlevers
1
,Huwelijksvermogensrecht hoorcollege 1
Inleiding; rechten en verplichtingen van echtgenoten
Huwelijksvermogensrecht
Onderdeel van het personen- en familierecht (Boek 1)
Regels betreffende:
o De vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten (intern)
Wat is van wie? Is een goed privé of gemeenschappelijk?
Zijn echtgenoten elkaar iets verschuldigd? (draag- en fourneerplicht,
vergoedingsrechten, verrekenplichten)
o De verhouding van echtgenoten jegens derden (extern)
Wie mag rechtshandelingen verrichten ten aanzien van goederen? (bestuurs-
en handelingsbevoegdheid)
Wie is aansprakelijk voor schulden?
Op welke goederen mag een derde zich verhalen?
Huwelijksvermogensrecht – bronnen
Kern:
o Titel 1.6 Rechten en verplichtingen van echtgenoten
o Titel 1.7 De wettelijke gemeenschap van goederen
o Titel 1.8 Huwelijkse voorwaarden
Maar ook:
o Titel 1.9 (alimentatie, pensioenverevening)
o Titel 3.7 Gemeenschap (dit gaat over de gewone/eenvoudige gemeenschap, dit
speelt ook tussen echtgenoten)
o Elders in het BW (bijv. art. 7:266 BW)
o En daarbuiten (bijv. art. 61 en 63 FW & Wet verevening pensioenrechten bij
scheiding (Wvp))
En: Titel 1.5A Geregistreerd partnerschap
Geregistreerd partnerschap titel 1.5A
Sinds 1 januari 1998 (ingevoerd omdat NL nog niet klaar was voor homohuwelijk)
Sinds 1 april 2001 huwelijk personen gelijk geslacht mogelijk
Huwelijksvermogensrecht van overeenkomstige toepassing op het GP
Art. 1:80b BW
M.u.v. bepaalde omtrent scheiding van tafel en bed (je blijft getrouwd maar gaat uit
elkaar, reden; religieuze redenen, mensen kunnen de echtscheiding niet
verantwoorden tegenover hun gemeenschap). Het GP kent geen vorm van scheiding
van tafel en bed.
Bij tentamenvraag over GP: schakelbepaling art. 1:80b BW noemen!!
Einde GP: Art. 1:80c BW lid 1 sub c: met wederzijds goedvinden (mits kinderloos)
NB: vgl. art. 1:99 lid 1 sub e BW
NB: echtscheiding heet bij GP ‘ontbinding’
Diverse echtscheidingsbepalingen van overeenkomstige toepassing art. 1:80d lid 2 en art.
1:80e lid 1
Omzetting GP in huwelijk
Art. 1:80g BW
Omgekeerde (‘flitsscheiding) niet meer mogelijk (dus geen omzetting huwelijk in GP)
Huwelijksvermogensrecht – Vraag 1
Is er een gemeenschap van goederen (GvG) tussen echtgenoten?
Zoja, ogv wet of huwelijkse voorwaarden?
Wet (‘wettelijke GvG’) --> Wat valt er in en wat valt er buiten? (vanaf week 4)
Vóór 2018: Algehele GvG; bijna alles van de echtgenoten viel in de GvG
Na 2018: Beperkte GvG; hier valt niet alles in, beperkt.
Huwelijkse voorwaarden (hvw): wat valt er in?
Zo nee, wat is er dan geregeld? (week 7 e.v.)
2
, Uitsluiting elke gemeenschap; wel verrekenbeding
Uitsluiting elke gemeenschap; geen verrekenbeding: ‘koude uitsluiting’
Combi GvG naar eigen inzicht en verrekenbeding uiteraard ook mogelijk
Verrekenbeding: we doen alsof het inkomen in de gemeenschap valt (terwijl er eigenlijk geen
gemeenschap is)
Drie basisvormen
Algehele huwelijksgemeenschap
Beperkte huwelijksgemeenschap (meer privé, minder algemeen)
Geen huwelijksgemeenschap (alles is privé & titel 3.7 eenvoudige gemeenschap; iedereen die
samen iets aanschaft (bijv. tafel) wordt mede-eigenaar en dit geldt ook voor echtgenoten)
Historische achtergrond – GvG
Romeins recht: gescheiden, geen GvG
Germaans recht: eerste voorbeelden van de idee van gezamenlijke gerechtigheid
Ius commune (vanaf Middeleeuwen): Duitse Hanzesteden hebben vormen van algehele
gemeenschap
Oud vaderlands recht: steden van Holland kenden de algehele gemeenschap van goederen
Frankrijk voor de Code civil (1804)
Zuid: Romeins recht: geen gemeenschap
Noord: Beperkte gemeenschap
Wetboek Napoleon ingericht voor het Koninkrijk Holland (1809): algehele gemeenschap
Oud BW (1838): algehele gemeenschap
Nieuw BW (1992): algehele gemeenschap, let op sinds 1 januari 2018: beperkte
gemeenschap
Invoering GP (1998) startpunt herziening huwelijksvermogensrecht
o Advies Commissie: pas het huwelijksvermogensrecht in 3 etappes/tranches aan
(denk eens aan beperkte gemeenschap)
Gevolgde wetswijzigingen:
o Eerste tranche (2001): wijzigingen titel 1.6 en 1.8
Bijv. samenwoonplicht voor gehuwden werd afgeschaft
o Tweede tranche (2002): wijzigingen titel 1.8
Bijv. Verrekenbedingen in de wet gezet (=codificatie van rechtspraak)
o Derde tranche (2012): Wet aanpassing gemeenschap van goederen
5 voor 12 is dit wetsvoorstel afgeschoten dus het bleef de algehele gemeenschap van
goederen
o Vierde tranche (2018): Wet beperking gemeenschap van goederen
Wettelijk kader in enge zin
Titel 1.6 Rechten en verplichtingen van echtgenoten (art. 1:81-92a BW, deze regels zijn van
dwingend recht dus je kan er niet van afwijken; dit geldt voor alle echtgenoten, muv de
mensen die zijn gescheiden van tafel en bed)
Titel 1.7 De wettelijke gemeenschap van goederen
Titel 1.8 Huwelijkse voorwaarden; dit is alles wat je overeenkomt vermogensrechtelijk, wat
afwijkt van het wettelijk stelsel.
Titel 1.5 Het huwelijk
Art. 1:33 BW er is slechts één type huwelijk geaccepteerd, namelijk het huwelijk met één
echtgenoot. De monogamie staat voorop. Met meerdere mensen trouwen is niet toegestaan.
Art. 1:41 BW: absoluut verbod om te trouwen met vader, moeder of kinderen.
Art. 1:68 BW: je mag pas een godsdienstige plechtigheid organiseren, als je gehuwd bent.
In art. 1:67 BW staat dat als je verklaard hebt dat je elkaar aanneemt tot echtgenoot, dan
verklaar je ook dat je getrouw alle plichten zult vervullen die door de wet aan de huwelijkse
staat zijn verbonden. In titel 1.6 BW staan dus de specifieke rechten en verplichtingen.
Geschiedenis van het huwelijksvermogensrecht
3
, 1957: Lex van Oven; handelingsonbekwaamheid vrouw en maritale macht opgeheven.
Vroeger kon de man namelijk de rechtshandelingen van de vrouw aantasten.
1970: Boek 1 BW / opheffing “man is hoofd der echtvereniging”
1985: opheffing verschillende ongelijkheden man en vrouw (plaats samenwoning, beslissende
stem ouderlijke macht)
1992: invoering nieuw BW, aanpassing Boek 3,5,6,7, begrip bestuur
1998: geregistreerd partnerschap (art. 1:80a BW) Hiervoor gingen mensen ongehuwd
samenwonen met een samenlevingscontract. Dit is niet hetzelfde als het geregistreerd
partnerschap. Dit is ingevoerd om een alternatief te hebben voor het huwelijk, aanvankelijk
voor mensen van gelijk geslacht. In zijn gevolgen lijkt het geregistreerd partnerschap heel erg
op het huwelijk.
1 april 2001: homohuwelijk ingevoerd in NL: huwelijk tussen partners gelijk geslacht
(art. 1:30 BW)
22 april 2001 (eerste tranche): wijzigingen in titel 6 en 8
1 januari 2012 (derde tranche): Wet aanpassing wettelijke gemeenschap van goederen:
wijziging van de titels 6,7 en 8.
5 december 2015: Wet tegengaan huwelijksdwang: o.a. minimumleeftijd van 18 jaar, tevens
maakt wet zogenaamde neef/nicht-huwelijken moeilijker.
1 januari 2018 (vierde tranche): beperking wettelijke gemeenschap en goederen.
In dit tijdschema kunnen we ook zien dat er een aantal wijzigingen zijn geweest. Er zijn vier
tranches. In de afgelopen 20 jaar zijn er dus veel wijzigingen doorgevoerd in het
huwelijksvermogensrecht. Bijvoorbeeld in de eerste tranche, in 2001, speelden verschillende
zaken, waaronder het huwelijk openstellen voor mensen van gelijk geslacht. Een andere grote
wijziging was in 2012. In 2012 heeft men geprobeerd om de algehele gemeenschap van
goederen op te heffen en over te gaan naar een beperkte gemeenschap. Wat bijvoorbeeld
één heel belangrijk punt was, was dat als je bijvoorbeeld iets erfde van je ouders, dan viel dat
in de gemeenschap. Bij een scheiding moest je dit wat je geërfd had ook delen met je ex-
partner. Veel mensen vonden dit onrechtvaardig. Een speerpunt was dus dat giften buiten de
gemeenschap gehouden moest worden. Op het allerlaatste moment kwam er echter in de
tweede kamer een amendement wat werd aangenomen. Alsnog kwamen giften in de
gemeenschap, met het argument dat het dan een stuk eenvoudiger is om de gemeenschap af
te handelen bij een scheiding + dat mensen hele slechte boekhouders zijn. Er zijn dus wel wat
aanpassingen geweest in 2012, maar de hoofdaanpassing kwam er niet door. Met ingang
van 2018 kennen wij echter alsnog de beperkte wettelijke gemeenschap van goederen.
Geregistreerd partnerschap
Huwelijksvermogensrecht van overeenkomstige toepassing, art. 1:80b BW
Het eindigen van een geregistreerd partnerschap gaat anders dan bij een huwelijk. Voor het
einde van een GP, zie art. 1:80c en art. 1:80d BW. Handtekening van advocaat of notaris
vereist.
Diverse echtscheidingsbepalingen van overeenkomstige toepassing, art. 1:80d & e BW.
Omzetting GP naar huwelijk is mogelijk, art. 1:80g BW.
Omzetting van een huwelijk naar GP is echter niet mogelijk. ‘Flitsscheiding’ afgeschaft, art.
1:77a BW vervallen. Huwelijk omzetten naar GP en vervolgens zonder rechter snel scheiden
is dus niet meer mogelijk.
Huwelijksvermogensrecht; waar geregeld?
Het huwelijksvermogensrecht in enge zin is geregeld in titel 1.6, 1.7, 1.8 (rechten en
verplichtingen van echtgenoten (art. 81-92a) – wettelijke gemeenschap van goederen –
huwelijkse voorwaarden (art. 114-148))
Het huwelijksvermogensrecht in ruime zin is geregeld in titel 3.7, titel 1.9 en 1.10, 7:226, art.
61 en 63 Fw, Wet verevening pensioenrechten (Wvp), GP titel 1.5A. Gehuwden vallen in
principe niet in titel 3.7, tenzij de huwelijksgemeenschap is ontbonden, bijvoorbeeld in het
zicht van de echtscheiding. Bij de actieve gemeenschap zit je in boek 1, bij de ontbonden
gemeenschap spring je naar boek 3.
4