Samenvatting Psychiatrie en Recht
Inhoudsopgave
Week 1: psychische stoornis en diagnostiek..........................................................................................3
Hoofdstuk 1: Psychiatrische stoornis en diagnostiek..........................................................................3
Hoorcollege 1: introductie psychische stoornis en diagnostiek..........................................................8
Week 2: psychische stoornissen diagnostiek en behandelingen..........................................................14
Hoofdstuk 7: somatische-symptoomstoornis en verwante stoornissen...........................................14
Hoofdstuk 8: anorexia nervosa.........................................................................................................15
Hoofdstuk 10: parafiele stoornissen.................................................................................................17
Hoofdstuk 11: gedragsstoornissen...................................................................................................20
Hoofdstuk 12: suïcidaal gedrag.........................................................................................................26
Hoofdstuk 13: persoonlijkheidsstoornissen......................................................................................28
Hoofdstuk 14: autismespectrumstoornis..........................................................................................35
Hoofdstuk 15: aandacht deficiëntie-/hyperactiviteit stoornis (ADHD).............................................38
Hoofdstuk 16: verstandelijke beperking...........................................................................................40
Hoorcollege 2: psychische stoornissen diagnostiek en behandeling................................................43
Week 3: psychiatrische stoornissen......................................................................................................52
Hoofdstuk 3: Neurocognitieve stoornissen......................................................................................52
Hoofdstuk 4: psychotische stoornissen............................................................................................55
Hoofdstuk 5: stemmingsstoornissen................................................................................................59
Hoofdstuk 6: posttraumatische-stressstoornis en dissociatieve stoornissen...................................62
Hoofdstuk 17: simulatie en delict-amnesie......................................................................................64
Hoorcollege 3: psychiatrische stoornissen........................................................................................65
Week 4: middelen en criminaliteit.......................................................................................................76
Hoofdstuk 9: verslavingsstoornissen................................................................................................76
Hoorcollege 4: Middelen en criminaliteit.........................................................................................82
Week 5: forensische diagnostiek – toerekeningsvatbaarheid en gevaarsinschatting...........................86
Hoofdstuk 19: toerekeningsvatbaarheid en toerekenen..................................................................86
Hoofdstuk 20: risicotaxatie...............................................................................................................90
Hoorcollege 5: toerekeningsvatbaarheid en gevaarinschatting........................................................99
Week 6: Gedragskundige rapportage.................................................................................................107
Hoofdstuk 18: het gedragsdeskundig onderzoek pro Justitia.........................................................107
Hoofdstuk 22: zorg in strafrechtelijk kader.....................................................................................114
Kaders opgelegd bij berechting..................................................................................................116
Kaders tijdens tenuitvoerlegging................................................................................................118
Hoorcollege 6: Gedragskundige rapportage...................................................................................120
1
, Samenvatting Psychiatrie en Recht
Week 7: behandelinterventies...........................................................................................................128
Hoofdstuk 2: Behandelmethoden...................................................................................................128
Hoofdstuk 24: forensische behandelsettingen voor volwassenen..................................................133
Hoofdstuk 25: forensische behandelkaders voor jeugdigen...........................................................138
Hoofdstuk 26: forensische zorg en interventies.............................................................................142
Hoofdstuk 27: behandeling van personen met agressief gedrag....................................................147
Hoofdstuk 28: behandeling van zedendelinquenten......................................................................151
Hoofdstuk 29: stalking en brandstichting – delict typologieën en behandeling.............................155
Hoorcollege 7.................................................................................................................................157
Responsiecollege................................................................................................................................162
2
, Samenvatting Psychiatrie en Recht
Week 1: psychische stoornis en diagnostiek
Hoofdstuk 1: Psychiatrische stoornis en diagnostiek
Psychiatrische ziekte = een stoornis in de cognitieve, affectieve en/of conatieve functies (ziekte met
psychische klachten en/of verschijnselen) die gepaard gaat met significante lijdensdruk of
beperkingen in het sociaal functioneren
- Waardeaspect: of psychische klachten en verschijnselen beschouwd kunnen worden als
tekenen van psychiatrische ziekten wordt bepaald door sociale en culturele normen
o De samenleving bepaalt mede hoe de psychische klachten en verschijnselen worden
gedefinieerd
o De cultuur en de persoonlijke opvattingen bepalen mede of sprake is van lijden en/of
maatschappelijk disfunctioneren
- Onderscheid neurologische en psychische functies
o Psychische functies 3 hoofdgroepen
Cognitieve functies denken = opnemen, verwerken en reproduceren van
informatie
Affectieve functies voelen = gevoelsleven
Conatieve functies willen = motivatie en gedrag
Cognitieve functies
- Bewustzijn = toestand van besef van zichzelf en van de omgeving
o Klachten en verschijnselen: is geconcentreerd op een bepaalde ervaring en is
afgesloten voor pikkels van buitenaf
Symptomen: vernauwd bewustzijn
- Aandacht = het vermogen om zich te richten of om gericht te blijven op een ervaring of
activiteit waarmee men bezig is of wil zijn
o Klachten en verschijnselen: is overmatig oplettend, reageert snel op nieuwe prikkels
Symptomen: hypervigiliteit
- Oriëntatie = het vermogen zichzelf te situeren in de tijd, in de ruimte, tegenover andere
personen en de eigen persoon
o Klachten en verschijnselen: weet niet wat voor dag het is, waar hij is en wie ander
zijn
Symptomen: desoriëntatie in tijd, plaats en persoon
- Geheugen = het vermogen om nieuwe informatie kort vast te houden en te reproduceren,
om nieuwe informatie op te slaan en om oude informatie te reproduceren
o Klachten en verschijnselen: vergeet recente gebeurtenissen, naam onderzoeker
Symptomen: stoornis in kortetermijngeheugen
o Klachten en verschijnselen: heeft geen herinneringen aan gebeurtenissen gedurende
een bepaalde periode na een acute, kortdurende hersenaandoening
Symptomen: anterograde amnesie
o Klachten en verschijnselen: kan zich gebeurtenissen van een bepaalde periode voor
een acute hersenaandoening niet herinneren
Symptomen: retrograde amnesie
o Klachten en verschijnselen: verzint, zonder dit zelf te beseffen, feiten over
gebeurtenissen die hij zich niet kan herinneren
Symptomen: confabulaties
- Oordeelsvermogen = het vermogen om eigen mogelijkheden en beperkingen in te schatten,
besef van de normen te hebben, de sociale situatie correct te beoordelen en passende
doelen te kiezen met daarbij geschikte en sociaal aanvaardbare middelen om deze doelen te
bereiken
3
, Samenvatting Psychiatrie en Recht
o Klachten en verschijnselen: toont zelfoverschatting en gebrek aan zelfkritiek
Symptomen: oordeels- en kritiekstoornissen
o Klachten en verschijnselen: houdt zich niet aan de sociale gedragsregels die
gebruikelijk zijn voor de situatie en voor hemzelf
Symptomen: decorumverlies
- Realiteitsbesef = het vermogen om onderscheid te maken tussen de externe werkelijkheid
en de eigen denkbeelden en fantasieën
o Klachten en verschijnselen: maakt geen onderscheid tussen de werkelijkheid en de
eigen denkbeelden en fantasieën
Symptomen: gestoord realiteitsbesef
- Ziektebesef en ziekte-inzicht = respectievelijk de mate waarin de betrokkene besef heeft van
de psychiatrische stoornis, en van de aard en de oorzaken van de psychiatrische stoornis en
van de noodzaak om hiervoor professionele hulp te aanvaarden
- Intelligentie = het vermogen om vergaarde kennis en ervaring op een rationele manier te
gebruiken voor het hanteren van nieuwe situaties
- Waarneming = het door middel van zintuigen verkrijgen van informatie uit de omgeving en
uit het eigen lichaam, waarbij materiële informatie wordt omgezet in psychische informatie
o Klachten en verschijnselen: ziet, hoort, voelt dingen die er niet zijn
Symptomen: visuele, auditieve of somatische hallucinaties
o Klachten en verschijnselen: hoort stem van iemand, die er in werkelijkheid niet is,
opdrachten geven
Symptomen: bevelshallucinatie
o Klachten en verschijnselen: neemt kortdurend, meestal onder invloed van emotie,
een werkelijk extern objectief foutief waar
Symptomen: illusoire vervalsing
o Klachten en verschijnselen: heeft een gevoel alsof de omgeving niet echt is
Symptomen: derealisatie
- Denken = een doelgerichte, logische geordende reeks voorstellingen, ideeën, symbolen,
metaforen en associaties, op gang gebracht door een probleem of een taak en leidend tot
een op de werkelijkheid gerichte conclusie
o Denken: vorm
Klachten en verschijnselen: spreekt traag, heeft het gevoel dat gedachten
vrijwel stilstaan
Symptomen: bradyfrenie, geremd denken
Klachten en verschijnselen: spreekt snel, heeft voortdurende nieuwe
gedachten
Symptomen: tachyfrenie, gejaagd denken
Klachten en verschijnselen: gebruikt zelfbedachte woorden met een eigen
betekenis
Symptomen: neologismen
Klachten en verschijnselen: antwoordt langs de vragen heen
Symptomen: tangentialiteit
Klachten en verschijnselen: springt snel van de ene op de andere gedachte,
maar is nog wel te volgen
Symptomen: gedachtevlucht, verhoogd associatief denken
Klachten en verschijnselen: geeft een zeer letterlijke betekenis aan een
abstract denkbeeld
Symptomen: concretisme
o Denken: inhoud
Klachten en verschijnselen: heeft oncorrigeerbare foutieve overtuigingen
Symptomen: waan
4
