Pedagogisch Handelen tentamen
Week 1: Hoofdstuk 1 en 2
Het onderwijs gaat niet alleen om cognitief leren en het verwerven van kennis en
vaardigheden, maar ook om persoonlijke, culturele, sociale en ethische ontwikkeling.
Waardestimulering = de leraar neemt en voorbeeldfunctie in: hij laat in zijn spreken en
handelen zien wat hij belangrijk vindt en waar hij warm voor loopt. Zo beïnvloed hij de
competentie- en identiteitsontwikkeling van zijn leerlingen.
Functioneel-cognitief leren = leren gericht op kennisverwerving. Bijvoorbeeld disciplinaire
kennis (vakken) of competentieontwikkeling voor het opleidingsberoep.
Pedagogische driehoek = kind – school – ouders
Pedagogisch handelen = het ondersteunen van leerlingen en adolescenten bij hun
persoonlijke, sociale en maatschappelijke ontwikkeling tot volwassenen.
Pedagogisch klimaat zie les 2.
Pedagogische opdracht
Het handelen waarbij de leraar doelbewust werkt aan maatschappelijke, persoonsvormende
en ontwikkelingsgerichte leerdoelen, gericht op vorming, beroepsverantwoordelijkheid,
burgerschap en sociale integratie. De pedagogische opdracht van het onderwijs kent
verschillende aandachtspunten (ten Dam et al., 2004):
Het verwerven van kennis en vaardigheden om zelfstandig te kunnen oordelen en
handelen in sociale, per definitie waardegebonden, situaties;
Het ontwikkelen van sociale betrokkenheid van leerlingen en het sociaal kunnen en
willen handelen;
Zowel het bevorderen van gelijkheid als het respecteren van verschillen tussen
(toekomstige) burgers.
Het communiceren over waarden en normen en het stimulern van waardeontwikkeling zijn
onderdeel van pedagogisch handelen (Veugelers, 2003).
Pedagogische relatie
M.J. Langeveld:
‘de omgang tussen volwassenen en kinderen waarbij de volwassene invloed uitoefent op
het kind tenminste als dit alles gedragen wordt door wederzijds vertrouwen en liefde.
Voorbeelden:
Oma – kind, Moeder – kind, Mowgli – apenmoeder
Leraar – leerling, Tv – kind, Psycholoog – kind
NIET: 2 broers, 2 collega’s, docent & volwassen cursisten
Pedagogische bekwaamheid
De leraar biedt de leerlingen in een veilige werkomgeving houvast en structuur om zich
sociaal-emotioneel en moreel te kunnen ontwikkelen. Hij neemt de pedagogische
verantwoordelijkheid voor leerlingen en de consequenties daarvan voor zijn handelen vanuit
een goed besef van verschillende culturele, sociale en maatschappelijke contexten. Hij
beschikt daartoe over een effectief en wendbaar pedagogisch handelingsrepertoire en heeft
een visie op onderwijs die bijdraagt aan de onderwijsvisie van de school.
,Pedagogische opdracht
1. De bijdrage van het onderwijs aan de persoonlijke, morele en sociale ontwikkeling van
jongeren en daarmee de opvoeding van toekomstige burgers (Onderwijsraad, 2003).
2. Het bevorderen van de identiteitsontwikkeling of persoonsvorming van leerlingen, mede
met het oog op hun (toekomstige) participatie in ene democratische, multiculturele
samenleving (Ten Dam, Veugelers, Wardekker & Miedema, 2004).
Taak van het onderwijs is burgerschapsvorming:
Leren oordelen en handelen in sociale waardegebonden situaties
Sociale betrokkenheid & verantwoordelijkheid
Bevorderen gelijkheid en respecteren verschillen
Oftewel: je begeleidt als docent jongeren op hun weg tot zelfstandige, verantwoordelijke,
samenwerkende, positief kritische, mondige, betrokken volwassenen.
Smalle visie op pedagogische opdracht van het onderwijs: het accent ligt op het stellen van
regels en het oplossen van conflicten en gedragsproblemen binnen de school zelf. Het gaat
hierbij om het besef van regels en de ontwikkeling van normen en waarden.
Dit gaat vaak via het verborgen leerplan: Daarbij gaat het om de onopzettelijke invloeden
die leerlingen en leraren op elkaar uitoefenen, die geen deel uitmaken van het officiële
leerplan of de doelstellingen van de school en die nauwelijks opgemerkt worden door
leraren en leerlingen. Tot die invloeden behoort vooral wat leerlingen impliciet leren maar
leraren niet expliciet onderwijzen. Het gaat om dingen die onbewust geleerd worden,
bijvoorbeeld: op je stoel blijven zitten en luisteren. Dit is geen expliciet leerdoel.
Nog een voorbeeld: leerlingen van lagere niveaus meer herhaalvragen stellen (letterlijk
navragen wat de leraar zojuist heeft gezegd kennis is reproduceren) en leerlingen van
hoger niveaus meer doorvragen stellen (aansporen tot actief mee-en doordenken op kennis
kennis is een constructieproces waarin je zelf een rol mag spelen).
Brede visie op pedagogische opdracht van het onderwijs: zowel de persoonlijkheidsvorming
als de sociale, maatschappelijke en beroepsontwikkeling van de leerling.
De voorbereiding van de leerlingen op het leven in de democratische samenleving,
De relatie tussen onderwijs en levensbeschouwing
De verhouding binnen scholen.
Moreel denken
Piaget: Kinderen hebben een aangeboren gevoel voor rechtvaardigheid.
Kohlberg: 3 niveaus van moreel denken:
1. Preconventionele moraliteit: het naleven van regels berust geheel op externe
factoren: je houdt je aan egels om straf te vermijden.
2. Conventionele moraliteit: het besef bestaat dat het naleven van regels en wetten
sociale waardering oplevert. Ook dat regels en wetten nodig zijn om en sociaal
system te kunnen laten functioneren.
3. Postconventionele moraliteit: moraliteit is gebaseerd op persoonlijke keuzes die men
veelal met anderen gemeen heeft, bijvoorbeeld: ‘de rechten en de waarde van de
mens dienen altijd voorop te staan.
, Sociaalecologisch model van Bronfenbrenner
cultuur, economie,
politiek
media , religie , werk van
ouders, gezondheidszorg
vrije tijd activiteiten,
ouderraad/mr, kerk, familie,
buurtvereniging
Macrosysteem
Exosysteem
gezin, school,
mesosysteem
speelzaal/ dagopvang
microsysteem
kind
Waarden = ideeën over hoe iemand zich verhoudt – zou moeten verhouden – tot zijn
omgeving.
Normen = in regels vastgelegde waarden.
Bijzondere scholen = scholen die vanuit een bepaalde richting, een godsdienstige of
levensbeschouwelijke overtuiging lesgeven (christelijk, hindoe, islamitisch, etc.)
Algemeen bijzondere scholen = lesgeven vanuit een bepaalde onderwijskundige grondslag
(Montessori-, dalton- en jenaplanscholen).
Actieve pluriformiteit = alle leerlingen zijn welkom (openbare school)
Culturalisering van burgerschap = minder nadruk op sociaaleconomische en politiek-
juridische kwesties, meer op cultuur, normen, waarden, gewoonten en traditities.
Leerlingenparticipatie = leerlingen betrekken bij de besluitvorming rond de activiteiten in de
school, zoals de leerlingenraad, schoolkrantredactie of feestcommissie. 2 manieren:
Democratische zeggenschap over het onderwijs;
Actieve participatie in veiligheid en de school als leeromgeving.
Week 2: 1.2.2 + 3.0 t/m 3.3
1.2.2: pedagogisch klimaat (figuur Stevens)
Goed pedagogisch klimaat = voorwaarde voor leren en ontwikkelen
Van Eijkeren = 3 aspecten van het handelingsrepertoire van de leraar die relevant zijn voor
het daadwerkelijk helpen van leerlingen bij het ontwikkelen van hun zelfvertrouwen en hun
sociale competenties:
Interactie en communicatie: het opbouwen van contact en uitwisseling tussen leraar
en leerlingen en tussen leerlingen onderling;
Les- en klassenorganisatie: de organisatie van het verloop van een les, de dag in de
klas of de gekozen samenwerkingsvormen;
Didactiek: de wijze van lesgeven, verschillende vormen van instructie, de
verwerkingsvormen waarbij motivatie en betrokkenheid van de leerlingen centraal
staan.
