Inleiding pedagogische en onderwijswetenschappen
1A Hoorcollege 1
Kennismaken met onderwerpen en discussies binnen de pedagogiek.
Pedagogiek is (volgens Google) een tak van de wetenschap die de opvoeding en onderwijs van
kinderen bestudeert en onderzoekt welke effecten specifieke opvoedkundige handelingen hebben.
En: de wetenschap van de ontwikkeling van een kind tot aan zijn volwassenheid.
Pedagogiek was oorspronkelijk (ook) een filosofie. (Is dus niet uitsluitend wetenschap).
De eerste pedagogische boeken:
John Locke: Some thoughts concerning education.
Rousseau: Emile, ou de l’éducation.
Pedagogiek richt zich op:
- Het opvoeden: opvoeders, begeleiders, leerkrachten, leidsters enz.
- Het opgroeien: kinderen, adolescenten, (jong-) volwassenen.
Pedagogiek als wetenschap
Pedagogiek als wetenschap: beschrijven van gedrag → verklaren van gedrag → handelen.
Bandura: Sociale Leertheorie (wat je om je heen ziet, is wat je doet).
- Observationeel leren
- Observationele bekrachtiging.
Bij het handelen zijn er twee strategieën:
- Restrictieve strategieën (voorbeeld: kijkwijzer)
- Actieve strategieën (voorbeeld: afkeurend commentaar geven, empathie benadrukken)
Nature – nurture debat
Nurture:
- Tabula Rasa → kind komt als onbeschreven blad ter wereld (Aristoteles, John Locke).
Opvoeding vormt wat kinderen worden.
- Watson: de mens is maakbaar (nurture). Als je het maar op de goede manier doet, kan ieder
mens gevormd worden zoals je wilt.
Nature:
- Francis Galton: grondlegger gedragsgenetica. Onderzocht reputatie (intelligentie).
Conclusie uit zijn onderzoek: erfelijkheid is belangrijker dan omgeving waarin je opgroeit.
o Kritiek: genen en omgeving zijn moeilijk te scheiden in biologisch gezin.
Judith R. Harris, 1995. The Nurture assumption: (GEEN officiële wetenschapper!)
- Meer invloed van peers/peer-group (vrienden zijn degenen die de meeste invloed hebben op
kinderen en hun vormen, niet hun ouders)
- Ouderlijke genetische invloed lasting te scheiden van ouderlijke opvoeding.
Nature én nurture?
Nature en nurture: differentiële ontvankelijkheid. Niet ieder kind is even ontvankelijk voor wat er van
buiten naar binnen komt. Bij sommige kinderen heeft een bepaalde opvoeding groter effect, en bij
anderen heeft dat nauwelijks effect.
,Omgeving als nurture is erg ingewikkeld, er zijn veel factoren van invloed op een kind. Zo hebben
dingen die effect hebben op de ouder, zo ook weer effect op de manier waarop ze met hun kind
omgaan. Alle ringen van de nurture hebben dus invloed op elkaar.
Omgeving als nurture: opvoeding is plaats-, tijd-, en soortgebonden. Zo zien opvoedingen in
verschillende culturen er totaal verschillend uit. Vroeger zag opvoeding er ook heel anders uit. We
kunnen onze opvoeding niet vergelijken met een andere soort, maar af en toe kunnen we hier wel van
leren.
Hoeveel opvoeding is nodig voor een gezonde ontwikkeling?
Opvoedingsstijlen of opvoedingsdimensies (Baumrind)
Warmte:
Ouder/verzorger die betrokken, begripvol en accepterend is. Hierbij is er een veilige
gehechtheidsrelatie met ouder/verzorger als ‘’secure base’’.
Regels/structuur: hoe handhaaf je ze?
Controlerend en gezaghebbend, maar
- niet disciplineren met behulp van fysieke dwang,
o Leidt tot boosheid bij het kind → escalatie
o Coersive cycle (Patterson): ouder vraagt iets, kind weigert, ouder reageert boos, kind
doet nog steeds niet wat gevraagd wordt.
- niet onthouden van aandacht, liefde
o Beangstigend: daarom gehoorzamen. Is niet de ‘juiste manier’ van gehoorzamen.
- wel positief disciplineren, (inductieve discipline, Hoffman).
o Inductieve discipline (induction) → uitleg, beroep op empathie en cognitieve
vaardigheden kind.
Autoritatief: Voldoende/veel warmte, maar ook voldoende/veel regels/structuur.
- Is type opvoeding waarbij kind zich het meest positief ontwikkeld (blijkt steeds weer uit
onderzoek).
Autoritair: weinig tot 0 warmte, maar veel regels.
- Kind dient te gehoorzamen
- Niet sensitief (sensitief = je ziet en begrijpt wat een kind nodig heeft)
- Negatieve disciplinering
Permissief: veel warmte, maar weinig regels.
- Anti-autoritair
- Overgenomen van opvoedingsexperiment uit West-Berlijn: vrij en zonder dwang opgroeien
(gedeeltelijk naweeën uit WOII).
- ‘’De kinderen kunnen niet ongehoorzaam zijn, aangezien niemand gehoorzaamheid van hen
eist.’’
Verwaarlozend: zowel geen warmte, als regels.
- ‘Gebrek aan opvoeding’/afwijzend
- Hersenontwikkeling verloopt hierbij niet ‘normaal’.
,Kun je ook teveel opvoeden?
Te véél nadruk op opvoeden (volgens sommige schrijvers). Terugkerende thema’s:
- Ouders weinig zelfvertrouwen
- Ouders vullen leven van kinderen met activiteiten
- Ouders belemmeren hun kinderen door bezorgdheid
- Het gecreëerde wantrouwen ten opzichte van iedereen (media!) slecht voor samenleving. →
kinderen zullen daardoor sneller bang zijn voor vreemden en minder snel dingen zelfstandig
durven doen.
Opvoeding van vandaag: kinderen worden als ‘speciaal’ gezien, terwijl kinderen vroeger er gewoon
bijhoorden.
‘’Good enough parents’’ Sandra scarr, 1992:
- Good enough: normale ontwikkeling, er komt uit wat er in zit (nature)
- Slechter dan good-enough: achterstanden (bij kinderen)
- Beter dan good enough: normale ontwikkeling, er komt niet meer uit dan er in zit.
o ‘’Good enough, ordinary parents probably have the same effects on their children’s
development as culturally defined super parents’’.
Donald Winnicott (1953):
‘’Good enough mother’’ vs ‘’perfect mother’’ → good enough: hoe meer het kind zelf kan, hoe meer
moeder ook afstand gaat nemen zodat kind zich zelf verder kan ontwikkeling. Zet een stap terug en
geeft die vrijheid. Perfect zit er telkens bovenop. Volgens Donald Winnicott is good enough mother
‘beter’ dan de perfect mother.
, 1A Hoorcollege 2 - Pedagogische stromingen en de gehechtheidstheorie
Verschillende theorieën opvoeding
Voor de gehechtheidstheorieën waren er al andere theorieën. Elke nieuwe theorie komt voort uit de
theorieën die er al zijn.
19e eeuw: verbetering volksgezondheid – hygiënisten, medische kennis. Zuigelingensterfte (maar ook
kindersterfte) was in deze tijd erg hoog, en men wilde steeds meer weten hoe ze hun kinderen in leven
moesten houden.
Er komt een toename in interesse voor de ontwikkeling van kinderen. Moeder was verantwoordelijk
voor de uitkomst hoe kinderen zich mentaal ontwikkelen.
1880: Child study movement.
- G. Stanley Hall
o Amerikaans psycholoog
o Geïnteresseerd in kinderen, adolescenten en onderwijs
- Vragenlijsten voor ouders en leraren (hoe zij in opvoeding stonden)
- Congressen voor moeders (voor het eerst werd kennis gedeeld)
- Vanuit hier ontstond de hele Child study movement
Einde 19e eeuw: Psychoanalyse – Freud
- Driftenleer
o Mens streeft primair naar bevrediging van lusten, zoals eten en voortplanten
- Verdringing van emotionele ervaringen naar onderbewuste
o Energie zoekt uitweg
- Retrospectief: gebaseerd op herinneringen eigen kinderjaren, en verhalen van patiënten
- Taak ouders: kind helpen driften/impulsen te beheersen.
Mental hygiene movement (begin 20e eeuw)
- Kwam voort uit kennis hygiënisten
- Algemene interesse voor mentale gezondheid
- Medische klacht misschien andere oorzaak
- ‘’Mental Hygiene’’ begint bij vroege jeugd
- Liever voorkomen: hierom aandacht voor de ontwikkeling van kinderen
Jaren ’30: Behaviorisme: De mens is maakbaar (Nurture, John Watson).
- Hij zei: we moeten de ketens versterken → stimulus-respons
- Leren door associatie
- Grote (!) taak voor ouders: gedrag aanleren of modificeren, train het kind!
Behaviorisme komt voort uit conditioneren en klassieke conditionering (Pavlov), en operante
conditionering (Skinner).
John Watson probeerde klassiek conditioneren met Little Albert.
Operante conditionering: werken met belonen en straffen.
Behaviorisme nu: aanleren van goed gedrag. Kinderen en baby’s conditioneren dus nog steeds.
Ethologie (jaren ’50):
- Lorenz, Tinbergen
- Observatie in de natuurlijke omgeving, alles in detail opschrijven en daarvan leren.
- Zij zagen o.a. dat er aangeboren gedragspersonen zijn
o Imprinting
- Taak ouders: in kritische/sensitieve periode het kind iets aanleren
Sociale leertheorie (Bandura, jaren ’60):
- De mens is een cognitief wezen en wordt beïnvloedt door de denkprocessen en verwachtingen
- Nadruk op leer processen in gedrag
o Observatie (observational learning)
o Imitatie
