Jeugdrecht
Samenvatti ng
Inhoudsopgave
HC1: Grondslagen en geschiedenis van het jeugdrecht..........................................................................1
H2: Geschiedenis van het jeugdstrafrecht..........................................................................................5
H3: Grondslagen van jeugdstrafrecht.................................................................................................6
KC1: Rechten van het kind......................................................................................................................8
H7: 7.1-7.3........................................................................................................................................10
HC2: Familierecht.................................................................................................................................12
Schrama 10.1-10.9: Het afstammingsrecht......................................................................................15
H5: Gezag en minderjarigheid..........................................................................................................18
HC3: Jeugdhulp en jeugdbescherming..................................................................................................21
EHRM 21 september 2006, nr. 12643/02 (Moser/Oostenrijk)..........................................................24
H4: De samenhang tussen het jeugdstrafrecht en het civiele jeugdrecht........................................25
H6: Jeugdhulp en jeugdbescherming................................................................................................27
KC2: IVRK/EVRM en jeugdhulp en jeugdbescherming..........................................................................31
HC4: Jeugdstraf(proces)recht...............................................................................................................33
HC4.1 Introductie.............................................................................................................................33
HC4.2 Het materiële jeugdstrafrecht - deel 1...................................................................................33
HC4.3 Het materiële jeugdstrafrecht - deel 2...................................................................................34
HC4.4 Het materiële jeugdstrafrecht – deel 3..................................................................................34
HC4.5: Het formele jeugdstrafrecht – Deel 1....................................................................................37
HC4.6: Het formele jeugdstrafrecht – Deel 2....................................................................................40
HC4.7: Het formele jeugdstrafrecht – Deel 3....................................................................................43
H8: Straffen en maatregelen voor jongeren.....................................................................................48
H10: De leeftijdsgrenzen..................................................................................................................52
H12: De politie en het Openbaar Ministerie in jeugdstrafzaken.......................................................54
H14: Raad voor de Kinderbescherming, NIFP en jeugdreclassering.................................................56
H15: Rechter-commissaris, kinderrechter en meervoudige kamer..................................................59
General Comment no. 24: Een weerspiegeling van een decennium aan ontwikkelingen................62
KC3: IVRK/EVRM en jeugdstrafrecht.....................................................................................................63
H7: 7.4 – 7.8......................................................................................................................................64
,HC1: Grondslagen en geschiedenis van het jeugdrecht
2 gebieden: Civiele jeugdrecht (kinderbeschermingsrecht) en het jeugdstrafrecht als onderdeel van
bredere systeem van strafrecht in Nederland. Er is ook overlap tussen deze gebieden.
Grondslagen en geschiedenis Jeugdstrafrecht
19e eeuw: heropvoeding
Zorg om scholing en verpaupering/tekortschieten ouders/ roep om overheidsingrijpen. Voor het
eerst het idee dat de overheid in kan grijpen in opvoeding als het niet goed gaat met minderjarige.
Maakbaarheidsgedachte lag hieraan ten grondslag: kinderen waarbij het niet goed gaat, moeten
heropgevoed worden. Verschuiving van absolute macht van de vader, naar dat de overheid op
bepaalde gebieden ook een rol speelt. Overheid als noodouder/vangnet.
Deze gedachte leidt tot veranderingen in bepaalde wetten:
- Onderwijs: 1901 – leerplichtwet voor kinderen tussen de 5 en 12 jaar.
- Heropvoeding: oprichting particulieren internaten om kinderen weg te halen uit
‘ziekmakende’ gezinnen. Vaak langdurig.
19e eeuw: modernisering strafrecht
Klassieke Richting: Individuele verantwoordelijkheid en persoonlijke schuld. Straf naar mate van
schuld. Vergelding.
vs
Moderne richting: Degeneratie en verwaarlozing. Invloed menswetenschappen > accent op
bescherming kind, ook tegen verwaarlozende ouders. Gezin/omgeving is het
probleem, kind moet geholpen worden door heropvoeding.
1901: Kinderwetten – In 1905 in werking getreden.
Voor het eerst dat op alle terreinen van regelgeving ten aanzien van jeugdigen een eigen deel
wetgeving speciaal voor jeugdigen was zowel aan civiele/burgerlijke kant als aan de kant van het
jeugdstrafrecht.
Burgerlijke kinderwet: Overheid kan ingrijpen als ouders verantwoordelijkheid van verzorging en
opvoeding niet waar maakten. Ouderlijke macht ontnemen in situaties waarin het kind ernstige
ontwikkelingsschade opliep en ouders niet deden wat ze moesten doen t.a.v. verzorging en
opvoeding. Alles of niets: of je greep niet in, of je zette ouders uit de ouderlijke macht.
Strafrechtelijke kinderwet: Eigen wet t.a.v. sancties en procedures speciaal op kinderen gericht deel.
- Aparte sancties (rechter): teruggave kind aan ouders zonder straf, berisping, geldboete,
tuchtschool, dwangopvoeding
- Aparte regels zitten rechtbank: gesloten deuren, recht op bijstand advocaat, ouders worden
uitgenodigd voor zitting, onderzoek persoon & levensomstandigheden.
- Geen ondergrens (er werd namelijk niet uitgegaan van individuele verantwoordelijkheid,
maar vanuit het idee van heropvoeding); bovengrens 18 jaar
- Overdracht naar commune strafrecht mogelijk
Aantal dingen is nog steeds zo: gesloten deuren, recht bijstand advocaat, ouders uitgenodigd en nu
zelfs aanwezigheidsplicht, onderzoek persoon & levensomstandigheden, overdracht commune
strafrecht mogelijk.
Kinderbeginselenwet
1920: Psychologisering
1
,Kritiek op rechterlijke macht: gebrek aan pedagogische kennis bij rechters die over kinderen moesten
beslissing Wet tot invoering van de kinderrechter in 1921.
Kritiek op behandeling: Commissie Overwater 1955, Rapport commissie Koekebakker 1959. Uitte zich
in detentiesfeer: uniformen, kaalscheren, geen eigen ruimte. Idee ontstond dat dit geen goede
manier was en dit werd aangepast. Meer aandacht voor het kind en de ontwikkeling, op een
kindvriendelijke manier ingrijpen.
1965: juridisering
Erkenning dat kinderen geen product zijn van falende ouders, maar het zijn zelfstandige mensen die
wel in ontwikkeling zijn en daardoor kwetsbaar, maar het zijn wel individuele personen met zowel
rechten als plichten. Idee van individuele verantwoordelijkheid kwam langzaam weer terug.
Dit leidde ertoe dat in de Nieuwe Kinderbeginselenwet (1965) er weer een ondergrens van 12 jaar
werd ingevoerd. Vanuit het idee dat vanaf een bepaalde leeftijd ook kinderen deels verantwoordelijk
kunnen worden gehouden voor hun gedrag.
In de zaak Kent en Gault (1966; 1967) is te zien dat kinderen strafrechtelijk vervolgd worden zonder
de rechten die volwassenen zouden hebben. Uitkomst van hooggerechtshof was dat minderjarige
eenzelfde mate van rechtsbescherming verdienen als volwassenen.
Commissie Anneveldt (1982): idee dat we meer moeten uitgaan van de persoonlijke
verantwoordelijkheid en de toegenomen mondigheid van kinderen. Kind is niet alleen object.
Wet op de jeugdhulpverlening
Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen (2001): de rechten van gedetineerde jeugdigen zeer
precies geregeld juridisering: rechten en plichten verantwoordelijkheden geïntegreerd in
jeugdrechtwetgeving.
1995: verharding
Commissie Anneveldt (1979-82)
- Waar mogelijk uniformiteit met commune strafrecht: minderjarigen moeten waar mogelijk
verantwoordelijk gehouden worden.
- Efficiëntie: vereenvoudiging van het systeem
- Pedagogisch perspectief: dus minderjarigen niet net zo zwaar straffen als volwassenen.
1995 – Vernieuwingen jeugdstrafrecht: verharding
- Hogere strafmaxima: 12-15: 1 jaar. 16, 17-jarigen: 2 jaar.
- Makkelijker overdracht commune strafrecht
Sindsdien toename sanctionering: meer en zwaardere straffen
2014: ? lastig om hier 1 stempel op te plakken omdat er verschillende richtingen zijn.
Wet Adolescentenstrafrecht aangenomen.
Beeld t.a.v. de wet en de situatie daarna is niet eenduidig.
Pedagogisch perspectief ten grondslag aan deze wet:
- Basis van deze wet ligt de gedachte dat de onvoltooide emotionele, sociale en morele
ontwikkeling loopt veel langer door dan gedacht en ook langer dan waar de wet rekening
mee houdt.
- Adolescentie kenmerkt zich door een gebrek aan inhibitie, lange-termijn denken en
empathisch vermogen
- Hierom uitbreiding toepassingsbereik jeugdstrafrecht.
Maar duidelijk punitieve elementen: voorstel om straffen te verzwaren. En omzetting van PIJ (jeugd
TBS) in TBS.
Grondslagen van jeugdstrafrecht
2
, - Belang van het kind
- Jeugdstrafrecht is strafrecht
Jeugdstrafrecht is strafrecht, dit betekent dat belangrijke uitgangspunten en principes die gelden
voor het reguliere strafrecht ook voor het jeugdstrafrecht gelden. Het is geen beschermingsrecht.
Regels van het jeugdstrafrecht zijn opgenomen in het Wetboek van Strafrecht, dus er is geen apart
wetboek. Het delict staat centraal, wel met oog voor de dader. Delict is uitgangspunt voor wat
proportionele straf of maatregel is. Dus straf naar mate van schuld/individuele verantwoordelijkheid.
- Beperkte verantwoordelijkheid minderjarige (pedagogisch perspectief)
Pedagogische grondslag van het jeugdstrafrecht: strafrechtelijke handelingen gericht op ontwikkeling
en hem (al dan niet m.b.v. een strafrechtelijke reactie te stimuleren) (her)opvoeden, resocialiseren,
op een betere toekomst voor te bereiden en te weerhouden van een verdere criminele carrière.
Erkenning van jeugdige dader als (gedeeltelijk) verantwoordelijk, maar kwetsbaar persoon heeft
gevolgen voor de vraag wanneer je strafrechtelijk aansprakelijk bent, de strafmaat en de procedure.
Grondslagen en geschiedenis Jeugdbeschermingsrecht
Jeugdbeschermingsrecht: Systeem binnen het civiele recht van maatregelen om d.m.v. gedwongen
overheidsingrijpen kinderen te beschermen tegen schadelijke invloeden.
2 hoofdthema’s:
Historische ontwikkelingen jeugdbescherming
1901: De Burgerlijke Kinderwet
Einde aan de absolute vaderlijke macht. 2 kinderbeschermingsmaatregelen die leiden tot beëindiging
van het gezag:
Ontheffing uit het gezag: ouder is ongeschikt of onmachtig niet per se verwijt naar ouders toe.
Ontzetting uit het gezag: grove verwaarlozing of slecht levensgedrag. wel verwijt naar ouders toe.
Ontzetting uit het gezag betekende ook dat het kiesrecht werd ontnomen.
1921: Introductie van ondertoezichtstelling en de kinderrechter
- OTS
Rigide, alles-of-niets systeem. Kinderen werden weggehaald wij ouders (definitief). Er was behoefte
aan een minder ingrijpende maatregel gericht op preventie, opbouwend werk in het gezin
Ondertoezichtstelling (OTS).
Ondertoezichtstelling is gezagsbeperkend. Dit betekent dat ouders gehouden zijn om te luisteren
naar de aanwijzingen van een gezinsvoogd. Op papier hebben de ouders nog steeds het gezag.
De wettelijke vereisten zijn zeer ruim: bedreiging met de zedelijke of lichamelijke ondergang. De OTS
groeit uit tot de kern van het maatregelenpakket en wordt veel vaker toegepast dan beoogd (o.a. in
combinatie met uithuisplaatsing). Dit komt deels door de ruime vereisten.
- Introductie van het ambt kinderrechter
Zowel voor jeugdbeschermingszaken als jeugdstrafzaken. Kinderrechter werd gezien als actieve
rechter. Weinig terughoudendheid wat betreft het opleggen van maatregelen. En ook een actieve rol
bij de uitvoering hiervan.
1956: Uithuisplaatsing krijgt een zelfstandige plek in de wet
OTS is gericht op versterken gezinsband, verbeteren van de thuissituatie. Maar OTS werd vaak
gecombineerd met uithuisplaatsing. Ook gingen gezinsvoogden vaak zelf over op uithuisplaatsing.
1956: Wettelijke vereisten voor uithuisplaatsing in de wet. Daardoor moest bevoegd jurist dit
beoordelen. Een eigen wettelijke grond maakt de kinderrechter verantwoordelijk: indien
noodzakelijk in het belang van de opvoeding en verzorging. Ook hier zijn de vereisten erg ruim
geformuleerd en deze vereisten zijn sindsdien niet meer veranderd en zijn nu nog precies hetzelfde.
3
