Samenvatting BMPS inleiding
Artikel 1 Smart Hybridity
Hybride: hybride regelingen die niet de intentie hebben uitgebreide hervormingen te bewerkstelligen,
maar nieuwe, innovatieve en maatwerk bestuurs “practices” die proberen om te gaan met complexiteiten
binnen de bestaande context door het combineren van en een brug te slaan tussen al bestaande
instrumenten en logica.
Smart: het combineren van diverse logica en manieren van coördinatie. De nieuwe bestuurlijke
“practices” zijn slim omdat ze hybride zijn.
Smart Hybridity: heeft de ambitie om effectieve, efficiënte en legitieme overheidsoplossingen te
realiseren die om kunnen gaan met de complexiteiten en dynamieken van de huidige samenleving. Het
streeft ernaar oplossingen te realiseren die duurzaam en het vertrouwen institutioneel verbeterd evenals
de veerkracht van zowel de overheidsstructuur als de maatschappij als geheel.
1.1 introductie
“Wicked” problems: maatschappelijke uitdagingen die niet opgelost kunnen worden met traditionele
bestuurlijke methodes. Ze zijn lastig op te lossen en hebben een permanente positie op de politieke
agenda’s. Ze zijn complex doordat ze technisch lastig zijn, waardoor ze om specifieke kennis vragen, en ze
op sociaal niveau lastig zijn (door onenigheid over onderliggende waarden). Daarnaast zijn ze ingewikkeld
omdat deze issues vaak haaks staan op de rolverdeling tussen de verschillende overheidsdiensten en op
die van de centrale overheid en andere administratieve lagen. Deze problemen vereisen integrale en
interdisciplinaire oplossingen, maar de realiteit wordt vaak in de weg gezeten door fragmentatie. Ook is er
spraken van onzekerheid.
De context waar we nu in leven veranderd drastisch. Wanneer de uitdagingen die onze maatschappij
tegenkomst groter worden, neemt sociale cohesie en het vertrouwen in de traditionele instituten af. Dit
bedreigt de veerkracht van onze maatschappij.
1.2 beperkingen van de bestaande organisatorische en bestuurlijke regelingen
Traditionele bestuurskunde, gekarakteriseerd door een combinatie van hiërarchische, rationele
bureaucratische manieren van organiseren en representatieve democratie. Echter, over tijd resulteerde
dit model in grote regering, inefficiënties, betaalbaarheidsproblemen en beleidssilo’s. Dit kan niet
samengaan met de grensoverschrijdende en de horizontale natuur van veel beleidsuitdagingen en de
complexe publieke diensten die vandaag de dag nodig zijn. De marktinstrumenten overgenomen in 1980
leidde tot hyper fragmentatie, dominantie van efficiëntieoverwegingen boven andere politieke waarden,
opportunistisch gedrag en vervreemde onder politieke professionals en klanten.
De afgelopen decennia vindt er een verschuiving naar New Public Governance plaats, duidelijk geworden
vanuit de opkomst van netwerkbeheer en verschillende vormen van samenwerkend bestuur. Dit
netwerkbeheer heeft voor en nadelen, te zien in het model hieronder.
Samenvatting BMPS inleiding 1
,1.3 Nieuwe bestuurlijke regelingen: Hybrid en Smart
Het succes van de verschillende nieuwe bestuurlijke instrumenten ligt in de hun hybriditeit, wat ze een
slimme manier maakt om om te gaan met de maatschappelijke “wicked” problemen. Ze zijn hybride
omdat ze de grenzen van de traditionele sectoren (staat, markt netwerken en maatschappij) overstijgen,
zowel beleidsdomeinen als jurisdictie (rechtsgebied) niveaus. Ze combineren verschillende en nauwe
verbonden tegenstrijdigheden bestuurlijke mechanisme (staat, markt netwerken en zelforganisatie) in
nieuwe en innovatieve manieren en bevorderen coproductie tussen verschillende maatschappelijke
spelers. Ze zijn smart omdat ze nauwelijks de introductie van nieuwe fundamentele organisatiestructuren
en methoden of kosten erbij betrekken, grote schaal hervormingen. In plaats daarvan betrekken ze
wijzigingen van bestaande organisatorische en bestuurlijke regelingen, de introductie van innovatie op
een kleine schaal, of de slimme combinatie van bestaande methodes door middel van “bricolage
(knutselwerk)”.
De nieuwe en slimme bestuurlijke regelingen beschreven in dit boekdeel zijn hybride omdat ze een
horizontale natuur hebben, maar ze sluiten de aanwezigheid van hiërarchie of markten niet uit. Ze
combineren verschillende bestuurlijke methoden en zijn vaak omgeven in een meer uitgebreid
institutionele praktijken. Ze zijn vaak niet beperkt tot lokaal bestuur, ondanks dat ze vaak een prominente
rol spelen bij lokale spelers en burgers. Ze worden liever gezien bij verschillende lagen van bestuur en
omvatten vaak vormen van Multi level besturing in de zin dat ze beïnvloedt worden door spelers, beleid
en instituten op een lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau.
Dit betekent onder andere dat hybride, en daarom slim bestuur, ook de juiste groepen mensen bij elkaar
brengen op het juiste moment en stimuleren dat hun collectieve probleemoplossende capaciteit evenals
het vinden van nieuwe bestuurlijke regelingen in een plaats die bestaat tussen bestuur, markt en
maatschappij omvangt. Dit zijn vaak hybride vormen van bestuur gebaseerd op slimme combinaties van
bestaande organisatorische en bestuurlijke methodes.
Samenvatting BMPS inleiding 2
,Howlett en Rayner (2006) identificeren voorbeelden van beleidsinstrumenten en programma’s gestapeld
bovenop elkaar in een proces van beleidslagen “dat vereist ‘smart’ of ‘gecoördineerde’ bestuurlijke
regelingen”. Slimme besturing gaat in deze vorm over het coördineren van verschillende vormen van
besturing, aankomen bij intelligente hybride combinaties van beleidsinstrumenten en bestuurlijke
modellen.
Idealiter combineren deze nieuwe hybride bestuurlijke regelingen hun sterkten en compenseren of
minimaliseren ze hun zwakten. Echter, door hun fundamenteel andere oorsprongen zullen hybride
regelingen altijd spanningen veroorzaken. Deze spanningen kunnen productief zijn wanneer ze
samenwerkingen creëren waar alle partijen voordeel van hebben en leiden tot innovatie, maar ze kunnen
ook destructief en daarmee contraproductief (nutteloos) worden. De vraag is hiermee niet of hybriditeit
in bestuurlijke regelingen slim is, maar eerder hoe we om kunnen gaan met de effecten en daarvoor een
situatie kunnen creëren die we kunnen omschrijven als slimme hybriditeit.
Niettemin, sommige scepsis over het gebruik van deze nieuwe bestuurlijke regelingen om om te gaan met
complexe maatschappelijke problemen is gerechtvaardigd. Ze richten zich op grote uitdagingen en
betrekken hoge ambities, terwijl ze tegelijkertijd vaak niet grootschalige hervormingen of radicaal
verschillende vormen van organiseren of management met zich meebrengen. Aan de andere kant, kan
slim bestuur gezien worden als een broedplaats voor nieuwe organisatorische en bestuurlijke regelingen?
Fundamentele hervormingen of radicale interventies resulteren niet perse in transformatieve
veranderingen. Transformatieve veranderingen zijn vaak het resultaat van geleidelijke en incrementele (in
aantal of kwaliteit toenemende) veranderingen en de effecten van een leerproces over een langere
periode. Ze hebben de neiging om klein te beginnen en vallen op door geleidelijke verbreding,
opschalingen en normalisering.
Samenvatting BMPS inleiding 3
, Artikel 2 Staat van de bestuurskunde
De bestuurskunde heeft in Nederland een volwassen leeftijd bereikt.
Bestuurskunde als eerstelijnswetenschap
Bestuurskunde is een generalistisch vak, je moet van alle terreinen kennis hebben. Zo heeft
bestuurskunde 5 steundisciplines: sociologie, politicologie, recht, economie en management. Dit zorgt
ervoor dat je op een pragmatische manier inzichten en methoden kan combineren en met elkaar in
verband kan brengen om situaties goed in te kunnen schatten. Bestuurskunde kan vormgeven aan
complexe vraagstukken door inzichten vanuit verschillende disciplines samen te brengen (integratief
vermogen).
De bestuurskunde staat steeds op het punt om een zelfstandige discipline te worden, zonder dat dat punt
echt bereikt wordt. De steundisciplines waar bestuurskunde uit put zijn vanaf de jaren 90 toegenomen.
De 5 klassieke zijn wel nog steeds belangrijk. Hierbij kan je denken aan communicatiewetenschappen,
psychologie die verkend zijn, maar ook taalwetenschappers, geografen, data-analiste, filantropen en
milieukundigen zijn aan bod gekomen. Dit zorgt voor het ontstaan van nieuwe niches waarin
andersoortige vraagstukken met andersoortige combinaties van methoden worden onderzocht. Ook
binnen het opleidingsaanbod zijn verschillen in manieren van benaderen te vinden.
Op de voorgrond: spanning tussen rigueur en relevantie
Bestuurskunde wil zowel praktisch en bestuurlijk relevant zijn als dat het wetenschappelijke ambities
heeft. Dit levert spanningen op tijdens debatten, interviews, persoonlijke essays en survey naar voren
komen.
Zo is er spanning tussen rigueur en relevantie. Om maatschappelijk relevant te zijn zal antwoord gegeven
moeten worden op vragen die vanuit de maatschappij komen en in het bestuur leven. Toch lijkt dit
moeilijker te worden door de eisen die vanuit de wetenschappelijke rigueur (stiptheid, onverbiddelijke
logica) gesteld worden. Hierdoor wordt het zicht op het grote geheel verloren.
Van der Steen zegt dat bestuurskundigen meer oog moeten hebben voor de maatschappelijke relevantie
van hun werk. Zij zouden dichter bij de praktijk moeten opereren maar tegelijkertijd kritisch blijven
reflecteren, om zo te zorgen voor scherpte in beleidsprocessen en bestuurlijke actoren gevraagd en
ongevraagd tegen te kunne spreken. Van der Wal zegt dat het belangrijk is als overheidsprofessional met
toekomstige partners in andere sectoren door middel van netwerken.
De academisering van de bestuurskunde heeft gezorgd voor een sterke internationalisering. Dit heeft
geleid tot internationale uitwisseling en versterking van ideeën in krachtige internationale sub-
gemeenschappen van onderzoekers. Daarnaast heeft het geleid tot meer internationaal vergelijkende
projecten. Ook de strengere peer review (geven van een stempel van goedkeuring) een belangrijk
winstpunt van de internationalisering. Als laatste zijn het methodologische onderwijs en
-gereedschapskist in de afgelopen jaren breder en sterker geworden. Het nadeel hiervan is dat de
relevantie hierdoor bedreigt wordt, maar het betekent wel een sterkere rigueur.
Op de achtergrond: waar zijn de kritisch en publieke bestuurskunde?
De academiseringsdiscussie speelt ook in de politicologie en sociologie. De zorg binnen de bestuurskunde
dat de rigueur de relevantie ondermijnt, vervaagd als je het vergelijkt met de stand van zaken binnen de
politicologie en sociologie. Bestuurskunde is in vergelijking hiermee een heel braaf wetenschapsgebied
wat zich, zowel in academische als in beleidsgerichte vorm, vaak weinig kritisch en reflectief is.
Samenvatting BMPS inleiding 4
