Inhoud
Week 1...................................................................................................................................................2
Hoorcollege 1: Algemene inleiding; de diagnostische cyclus.............................................................2
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 1.....................................................................................................9
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 2...................................................................................................10
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 3...................................................................................................10
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 4...................................................................................................12
Werkgroep........................................................................................................................................16
Kennisclip ‘Klachtanalyse’...............................................................................................................18
Week 2.................................................................................................................................................19
Hoorcollege 2: Intelligentieonderzoek..............................................................................................19
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 5...................................................................................................26
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 6...................................................................................................32
Uitwerking Tak intelligentiebegrip, intelligentietesten.....................................................................33
Kennisclip ‘Probleemanalyse’..........................................................................................................37
Week 3.................................................................................................................................................40
Hoorcollege 3: Neuropsychologisch onderzoek................................................................................40
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 7...................................................................................................51
Kennisclip ‘Verklaringsanalyse’.......................................................................................................55
Week 4.................................................................................................................................................56
Hoorcollege 4: Diagnostiek bij motorische problemen.....................................................................56
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 8...................................................................................................63
Artikel Einspieler & Prechtl (2005)..................................................................................................68
Kennisclip ‘Integratief beeld’...........................................................................................................70
Week 5.................................................................................................................................................71
Hoorcollege 5: Vroegkinderlijke diagnostiek...................................................................................71
Artikel Carter et al. (2004)................................................................................................................79
Werkgroep........................................................................................................................................82
Kennisclip ‘Indicatieanalyse en Advies’...........................................................................................82
Week 6.................................................................................................................................................83
Hoorcollege 6: Diagnostiek bij verstandelijke beperking.................................................................83
Hoorcollege 7: Diagnostiek van psychosociale problemen...............................................................89
Week 7.................................................................................................................................................97
Hoorcollege 8: Diagnostiek van onderwijsleerproblemen................................................................97
Week 8...............................................................................................................................................108
Hoorcollege 9: Gezinsdiagnostiek..................................................................................................108
, De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 9.................................................................................................113
De Bruyn et al., 2003: hoofdstuk 10...............................................................................................115
Week 1
Hoorcollege 1: Algemene inleiding; de diagnostische cyclus
Wat is diagnostiek?
De kunst van het ‘doorkennen’ (dia-gnostiek) van de mechanismen, die bij een bepaald individu,
gegeven zijn/haar omgeving en aanleg, onder de huidige omstandigheden, leiden tot klachten of
disfunctioneren
Nu: Het hele proces van het onderzoeken van een probleem of situatie met het oog op het verkrijgen
van een uniek, gedetailleerd en voldoende compleet klinisch beeld, teneinde de problemen van de
hulpvrager en zijn/haar/hun situatie te begrijpen en verklaren met het oog.
We zien diagnostiek als het gehele proces van informatieverwerving en verwerking ten behoeve van
de hulpverlening bij gedrags- of leerproblemen. Meestal na aanleiding van klachten, of in geval van
risicofactoren of eerdere problemen om het ontwikkelingsverloop te volgen: ook nodig bij
wetenschappelijk onderzoek. Screening, assessment en classificatie met betrekking tot ontwikkeling,
gedrag en functioneren worden geïntegreerd tot een (klinisch) beeld om: (1) de problemen te
begrijpen. Hiermee bedoelen we het onderkennen en verklaren. (2) Een advies geven met betrekking
tot verdere begeleiding of behandeling (3) of om de ontwikkeling te volgen.
Orthopedagogische diagnostiek
We zien het kind als opvoedeling: het kind of jeugdige in relatie tot zijn opvoeders. Het systeem van
een pedagogische relatie of werksetting kan een rol spelen. Bij aanmelding van het kind is de context
(ouders en leerkracht) en de wederzijdse beïnvloeding (relatie) tussen kind en context vaak onderwerp
van onderzoek (transactioneel uitgangspunt): een systeemperspectief. Een ontwikkelingsperspectief is
daarbij van groot belang: in welke ontwikkelingsfase is het kind?
Doel van diagnostiek
Het doel is de bijdrage tot het verminderen van een probleem of het oplossen van een probleem.
Hierbij wordt niet alleen gelet op de risico-factoren, maar ook op de protectieve factoren (wat gaat
goed, hierop aansluiten en versterken). Ook empowerment (mogelijkheden om om te gaan met
problemen) van cliënt systeem bijv. het gezin) vergroten.
Hoe voeren we diagnostiek uit?
1. Op basis van onze theoretische kennis over de factoren die van belang zijn voor opvoeding en
ontwikkeling
,2. Mbv een systematische aanpak: door gebruik van het hypothese toetsend model en de Diagnostische
Cyclus
3. Diagnoses worden gesteld aan de hand van Classificatie systemen, zoals het DSM
Diagnose
Een diagnose is een gedetailleerd en omvattend beeld met een verklaring voor de problemen van de
cliënt en zijn/haar situatie, uitmondend in een advies. Meestal aan de hand van een classificatie zoals
bijvoorbeeld Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disoders (DSM) of International
Classification of Diseases (ICD). Niet altijd is classificatie mogelijk. Dan hand handelingsgerichte
diagnostiek toch aanknopingspunten geven
Belangrijkste DSM-5 classificatie categrorieën voor kinderen
Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
- Verstandelijke beperking
- Autismespectrum stoornissen
- Communicatie / Taalstoornissen
- ADHD
- Motorische stoornissen, TICs
- Leerstoornissen: Dyslexie, Dyscalculie
- Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsproblemen, zoals: Conduct Disorder
(ernstige gedragsproblemen) en ODD (oppositioneel gedrag)
- Angststoornissen
- Depressie
- Psychotrauma en stressor gerelateerd zoals PTSS en reactieve hechtingsstoornis
- Voedings- en eetstoornissen
- Stoornissen in de zindelijkheid
- Slaap waakstoornissen
- Andere problemen (V codes) zoals: relatie problemen, opvoedingsproblemen, mishandeling,
problemen met onderwijs, werk, economische omstandigheden, huisvesting en acculturatie
Voor- en nadelen van diagnoses en classificaties
Voordelen: Betere communicatie met professionals en ouders; systematisch onderzoek naar aard,
voorkomen, oorzaak en gevolg; duidelijke koppeling met prognoses; en met
behandelingsmogelijkheden
Nadelen: Stigmatiserend; te simplificerend, gaat voorbij aan omstandigheden en relaties die van
belang zijn bij de ontwikkeling van psychopathologie; zet aan tot onjuist gebruik
Is het betrouwbaar? De meeste diagnoses van nu worden al lange tijd gebruikt. Daarvan weten we
behoorlijk goed wat we ermee bedoelen. Houd er wel rekening mee dat het ontwikkeld is door
wetenschappelijk onderzoek, maar ook door meningen van experts.
Systematische aanpak 5 vragen
, Vragen Waarmee hou ik rekening? Diagnostische cyclus
1. Over wie gaat het? Verschillende doelgroepen (gezin, Aanmelding
individu, leeftijd, chronische
aandoening, setting)
2. Wat is er aan de hand? (Wat Onderkenning: verschillende Klachtanalyse
zijn de klachten en problemen) probleemgebieden Probleemanalyse
3. Waardoor komt dat? Verklaring: biologisch-, cognitief- Verklaringsanalyse
affectief-, gedragsniveau
4. Wat is er aan te doen? Verschillende behandelingen Indicatieanalyse
5. Wat is mijn advies? Advies, afhankelijk van Advisering
behandelmogelijkheden en wensen rapportage
van hulpvragers
De diagnostische cyclus is gebaseerd op:
De empirische cyclus van De Groot: wetenschappelijk onderzoek. Stelde dat hypothesen moeten
worden getoetst aan de hand van empirische gegevensverzameling
De regulatieve cyclus van Van Strien: praktijk verlening. Het zorgverleningsproces is systematisch en
in fases ingedeeld: sommige fases worden herhaald indien nodig
Theoretische achtergrond: Empirische cyclus van De Groot
1. Observatie/oriëntatie op een theorie
2. Hypothese/predictie vanuit de theorie
3. Hypothese toetsing
4. Conclusie geldigheid van de theorie
Essentie is: toetsing van de juistheid van beschrijvingen van de werkelijkheid
Regulatieve cyclus van Van Strien
1. Probleem herkenning
2. Probleem definiëring/ diagnose
3. Kiezen van een behandeling
4. Plannen van de behandeling
5. Uitvoeren van de behandeling
6. Evaluatie
Essentie is: evaluatie van het effect van geboden hulp
De regulatieve cyclus vertaald naar de praktijk
• fase van aanmelding en intake = het eerste contact
• teamoverleg met fase van voorlopige indicatiestelling(voorlopig denkschema, oriënterend beeld)
• fase van gericht onderzoek
• Integratiefase
