Samenvatting van de hoofdstukken 1 tot en met 6 van het boek De bestuurlijke kaart van Nederland (ISBN: 5241) aangevuld met aantekeningen van de colleges van de opleiding IVK - InHolland Rotterdam
BESTUURLIJKE KAART VAN NEDERLAND
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Openbaar bestuur
Hoofdstuk 1 en 2
Juridisch gezien behoren alle organisaties met een publiekrechtelijke grondslag
(wettelijk vastgelegde organisaties) tot het openbaar bestuur
Maatschappelijk middenveld – organisaties in de private sector zonder
winstoogmerk, zij hebben grote invloed op het functioneren van het openbaar
bestuur van Nederland. Deze instellingen verrichten publieke taken en worden
soms zelfs gefinancierd door belastingopbrengsten of premieheffingen bijv.
dienstverlenende instellingen zoals ziekenhuizen en culturele stichtingen.
Kenmerken van het openbaar bestuur die Nederland wél bezit
1. Constitutionele monarchie – de koning als staatshoofd wiens handelen
gebonden is aan de grondwet
2. Rechtsstaat – het overheidshandelen is onderworpen aan de regels van
het recht. Ook wel het legaliteitsbeginsel : de overheid mag alleen
handelen op grond van wettelijke bevoegdheden. Daarnaast beschikken
burgers over grondrechten.
3. Scheiding der machten/Trias politica – de wetgevende, uitvoerende en
rechtsprekende macht zijn onafhankelijk van elkaar en controleren elkaar.
Er is echter sprake van een gedeeltelijke scheiding der machten, geen
strikte scheiding.
4. Scheiding van kerk en staat – er is geen staatskerk in Nederland
5. Parlementair stelsel – de bevolking kiest rechtstreeks het hoogst
besluitvormende orgaan, de Tweede Kamer.
6. Ministeriële verantwoordelijkheid – de Koning is onschendbaar, de
ministers zijn verantwoordelijk
7. Vertrouwensregel – ministers worden geacht af te treden zodra zij het
vertrouwen van de volksvertegenwoordiging verloren hebben
8. Dualisme - de taakverdeling tussen bestuur (de regering) en
volksvertegenwoordigers(Kamerleden/Staten-Generaal/het parlement). De
regering regeert en het parlement controleert. Volksvertegenwoordiging is
onafhankelijk van de regering en de ministers mogen geen deel uit maken
van de Staten-Generaal.
9. Gedecentraliseerde eenheidsstaat – rijk, provincie, gemeente
enerzijds is er sprake van eenheid, de rijksoverheid kan zaken opleggen
aan lagere overheden, anderzijds hebben de lagere overheden eigen taken
en verantwoordelijkheden.
10. Functioneel bestuur – bestuursorganen die over een wettelijk
vastgelegd takenpakket beschikken bijv. waterschap dat belast is met
waterkering en waterbeheersing
11. Evenredige vertegenwoordiging – het aantal zetels van een
partij is in overeenstemming met de aanhang van die partij onder de
bevolking
Kenmerken die Nederland niet bezit
1. Nederland kiest geen bestuurders – de leden van de gemeenteraden
en Provinciale Staten benoemen wethouders en gedeputeerden. De
, regering (Koning en ministers) benoemt de ministers, burgemeesters en
commissarissen van de Koning.
2. Constitutioneel hof – er is geen onafhankelijke rechterlijke instantie die
wetten toetst aan de Grondwet
3. Juryrechtspraak – leken blijven uitgesloten van de rechtspraak, deze is
alleen in handen van onafhankelijke en deskundige rechters
Kenmerken van een staat
1. Grondgebied – territorium
- Grenzen zijn 3D ze kunnen veranderen
- Fysieke grenzen
- EU buitengrenzen/Schengengebied akkoord van Schengen = vrij
vervoer van personen, diensten en kapitaal
- Grenzen en veiligheid
- Klassieke veiligheid
2. Gemeenschap – bevolking
3. Gezag – wettelijke ordening en bestuurlijke organisatie die gezaghebbend
de wet- en regelgeving kan handhaven
- Geweldsmonopolie
- Grondwet
4. Erkenning door andere staten – soevereine staat
- Lidmaatschap van de Verenigde Naties is een teken van erkenning
- Een soevereine staat is een onafhankelijke staat die in het
internationale recht gelijk is aan alle andere staten
De Staat der Nederlanden (Nederlandse overheid) is een rechtspersoon –
de staat is bevoegd om rechtshandelingen te verrichten bijv.
koopovereenkomsten aangaan met burgers, verdragen sluiten met andere staten
of belastingaanslagen opleggen.
Koninkrijk der Nederlanden = Nederland, Aruba, Sint-Maarten en Curaçao, de
grondwet van het Koninkrijk heet het Statuut. In deze drie landen wordt de
Koning vertegenwoordigd door een gouverneur. Bonaire, Saba en Sint Eustatius
zijn ‘gemeenten’ van Nederland.
Parlementair stelsel – de bevolking kiest rechtstreeks het hoogst
besluitvormende orgaan, de Tweede Kamer. Dit stelsel kent twee principes
o Ministeriële verantwoordelijkheid – de koning is onschendbaar en de
ministers zijn verantwoordelijk, zij moeten verantwoording afleggen over
de handelingen en uitingen van de leden van het koningshuis en over het
functioneren van het ambtenarenapparaat dat namens de regering beleid
voorbereidt en uitvoert.
o Vertrouwensregel – het kabinet (ministers en staatssecretarissen) moet
het vertrouwen van de meerderheid in de Tweede Kamer hebben. Verlies
van vertrouwen kan blijken wanneer de Tweede Kamer een motie van
afkeuring, wantrouwen aanneemt.
Rechtsstaat – het overheidshandelen is onderworpen aan de regels van het
recht. Ook wel het legaliteitsbeginsel : de overheid mag alleen handelen op
grond van wettelijke bevoegdheden. Daarnaast beschikken burgers over
grondrechten.
o Verbod van willekeur, verplicht handelen op grond van wettelijke
bevoegdheden
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lizvdhoeven. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,69. Je zit daarna nergens aan vast.
