Hoofdstuk 10
10.1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de besturing van organisaties. Hieronder wordt verstaan het
leiden van een organisatie naar de gestelde doelen. Deze doelen worden gehaald door
bedrijfsprocessen, dus menselijke activiteiten, die op een effectieve en efficiënte wijze worden
uitgevoerd. Onder een bedrijfsproces wordt een geordende bundeling van menselijke activiteiten
verstaan in relatie tot de productie van goederen/diensten. Dit is voor profit en non-profit
organisaties. Bedrijfsprocessen kunnen onderverdeeld worden in sub processen. Voorbeelden van
bedrijfsprocessen: inkoopprocessen, productieprocessen en verkoopprocessen.
De activiteit procesbeheersing is dat het bedrijfsbestuur de bedrijfsprocessen in hand moeten nemen
om de organisatiedoelstelling te bereiken. Procesbeheersing kan worden gedefinieerd als het
doelgericht laten verlopen van bedrijfsprocessen door middel van planning, coördinatie en bijsturing.
Het is namelijk een taak van de bestuurders van een organisatie, de leidinggevenden of managers.
10.2 Bedrijfsprocessen
Transformatieproces
In figuur 10.1 staat de in- en uitvoer van het transformeren van productiefactoren.
De in- en uitvoer bestaat uit de productiefactoren:
• Arbeid: Mensen.
• Natuur: Grond- en hulpstoffen, energie, halffabricaten etc.
• Kapitaal: Geld, productiemiddelen, zoals machines.
• Informatie: Over concurrenten, maatschappelijke informatie.
Productiefactoren moeten worden ingekocht door organisaties, waardoor er markten ontstaan, zoals
arbeidsmarkt of kapitaalmarkt. De producten/diensten van de uitvoer worden verkocht en geleverd
aan afnemers, dit betekent dat de uitvoerkant ook markten hebben.
1
,In figuur 10.2 staan voorbeelden:
Ook worden bedrijven op kwaliteit van de uitvoer beoordeeld. Dit kan door:
• Arbeid: Uitredende mensen: ontslag, WAO, pensionering.
• Natuur: Afval- en uitvalstoffen. Vrijgekomen warmte, lawaai. Vervuiling, stank.
• Kapitaal: Rendement, afgeschreven productiemiddelen.
• Informatie: Verantwoording en verslaggeving, public relations, reclame-uitingen.
Een organisatie is aan twee kanten verbonden met haar omgeving: ze ontvangt van de omgeving en
na transformatie van producten/diensten levert ze aan de omgeving. Het voortbestaan van
organisaties hangt af van de continuïteit van de invoer transformatie- en uitvoerproccessen. Dit
hangt af van de vraag naar producten/diensten en hoe de organisatie de relatie onderhoudt met de
omgeving.
Type bedrijfsprocessen
Je hebt drie typen bedrijfsprocessen:
1. Primaire processen: Alle activiteiten die rechtstreeks een bijdrage leveren aan het tot stand
komen van een product/dienst (inkopen, produceren, verkopen en leveren).
2. Secundaire of ondersteunende processen: Alle activiteiten die worden uitgevoerd om
bepaalde productiefactoren tot stand te houden (personeels- en financieel beheer en beheer
van informatiesystemen).
3. Bestuurlijke processen: Alle activiteiten die voor een belangrijk deel richting geven aan de
primaire en secundaire processen, en de organisatie richten op de organisatiedoelen. (top)
De relatie tussen primaire, secundaire en bestuurlijke proces staat in figuur 10.3.
2
, Je hebt verschillende activiteiten die tot de bestuurlijke taken binnen bestuurlijke processen worden
gerekend, namelijk:
• Strategievorming: In dit proces wordt het toekomstbeeld vastgesteld en een strategie
gekozen. Organisaties willen namelijk diensten/producten leveren waarnaar de afnemer
vraagt (behoefte). Door snelle veranderingen moet een organisatie flexibel zijn.
• Planning: Het afstemmen van primaire en secundaire processen, zodat de doelen worden
behaald. Dit heeft betrekking op de inzet van mensen, middelen en de benutting van tijd.
Door goede planning kun je processen beter beheersen.
• Structurering: Dit is het ontwikkelen van een raamwerk waarbinnen mensen en middelen in
een organisatie worden ingezet.
• Procesbeheersing: Dit is doelgericht en doelmatig laten verlopen van bedrijfsprocessen door
middel van plannen, meten, vergelijken en bijsturen. Hoe zorg ik dat de secundaire en
primaire processen goed lopen.
In figuur 10.4 staat de samenhang tussen verschillende de bedrijfsprocessen en bestuurlijke taken.
Beheersing van bedrijfsprocessen
Als de bedrijfsprocessen niet worden beheerst, dan kunnen de doelstellingen niet behaald worden.
Er zijn drie voorwaarden voor het kunnen beheersen van bedrijfsprocessen, namelijk:
1. Er moet sprake zijn van eenduidige doelstellingen: kwantitatieve vorm geformuleerd zijn.
2. De gestelde doelstellingen moeten uitvoerbaar zijn.
3. Er moeten mogelijkheden zijn om op een of andere manier het bedrijfsproces te
beïnvloeden.
Vaak wordt er gekozen voor een structurele en cyclische aanpak om bedrijfsprocessen te beheersen.
De PDCA-cirkel is een bekende aanpak. Dit is ontwikkeld door Walter A. Stewhart en William E.
Deming heeft het de naam gegeven. PDCA staan voor: Plan: Plannen, Do: Meten, Check: Vergelijken
en Act: Bijsturen.
3