Inhoud
Hoofstuk 1 De werking van een bedrijf .............................................................................................. 5
H1.1 Het bedrijf als technisch systeem........................................................................................... 5
H1.2 Het bedrijf als financieel-economisch systeem....................................................................... 6
H1.3 Het bedrijf als sociaal-politiek systeem .................................................................................. 6
H1.4 Het bedrijf als een open systeem ........................................................................................... 7
H1.5 Het bedrijf en zijn omgeving .................................................................................................. 7
H1.6 Besturen................................................................................................................................ 8
H1.7 Ondersteunen ....................................................................................................................... 8
H1.8 Samenhang tussen verschillende invalshoeken ...................................................................... 8
Hoofdstuk 2 Besturing en besturingsvraagstukken............................................................................. 9
H2.1 Niveaus van besturing ........................................................................................................... 9
H2.1.1 Besturing op strategisch niveau ...................................................................................... 9
H2.1.2 Besturing op tactisch niveau ........................................................................................... 9
H2.1.3 Besturing op operationeel niveau ................................................................................. 10
H2.1.4 Relatie tussen de verschillende besturingsniveaus ........................................................ 10
H2.2 Doelen van besturing........................................................................................................... 11
H2.3 Besturing van de goederenstroom ....................................................................................... 11
H2.3.1 Benutting van de productiemiddelen ............................................................................ 11
H2.3.2 De inzet van productiemiddelen ................................................................................... 12
H2.4 Besturing van mensen ......................................................................................................... 12
H2.5 Besturing van de geldstroom ............................................................................................... 12
H2.6 Besturingsinstrumenten ...................................................................................................... 13
Hoofstuk 3 Besturing en informatiestromen .................................................................................... 13
H3.1 Besturing en informatie ....................................................................................................... 13
H3.2 Informatiedeelgebieden ...................................................................................................... 14
H3.2.1 Strategische besturing en informatie ............................................................................ 14
H3.2.2 Tactische besturing en informatie ................................................................................. 14
H3.2.3 Operationele besturing en informatie ........................................................................... 14
H3.2.4 Samenhang tussen gebieden van informatie ................................................................. 15
H3.4 Registratiecriteria ................................................................................................................ 15
H3.5 Informatie en kwaliteitsbepaling ......................................................................................... 16
Hoofstuk 4 Strategisch management ............................................................................................... 17
H4.1 De omgeving van organisaties ............................................................................................. 17
H4.2 De noodzaak van strategisch management .......................................................................... 17
1
, H4.3 De strategische doelen van de organisatie ........................................................................... 17
H4.4 Hoofdvormen van strategische keuzen ................................................................................ 17
H4.5 Strategiebepaling: algemene opzet ...................................................................................... 18
H4.5.1 Strategische situatieanalyse .......................................................................................... 18
H4.5.2 Strategieontwikkeling ................................................................................................... 18
H4.5.3 Strategie-implementatie ............................................................................................... 18
H4.5.3 Van situatieanalyse naar implementatie ....................................................................... 18
H4.6 Het omgevingsonderzoek: kansen en bedreigingen ............................................................. 19
H4.6.1 De concurrentiepositie van de organisatie ........................................................................ 19
H4.6.2 De strategische groepen ............................................................................................... 20
H4.6.3 De contextuele omgeving ............................................................................................. 20
H4.7 Het interne onderzoek: sterke en zwakke kanten van de organisatie ................................... 21
H4.7.1 Vergelijking van de eigen interne situatie met meet- en ijkpunten ................................ 21
H4.7.2 Analyse van de waardeketen (value chain) ....................................................................... 21
H4.7.3 Disruptieve innovatie .................................................................................................... 22
H4.8 De SWOT-analyse: een voorbeeld ........................................................................................ 23
H4.9 Uitwerken van strategische alternatieven ............................................................................ 23
H4.9.1 Uitgangspunten voor een strategie ............................................................................... 23
H4.9.2 Richting van een strategie ............................................................................................. 24
H4.9.3 Methoden voor het uitvoeren van een strategie ........................................................... 24
H4.10 Selectie uit strategische alternatieven ............................................................................... 24
H4.10.1 Evaluatie van de geschiktheid ..................................................................................... 24
H4.10.2 Haalbaarheid van alternatieven .................................................................................. 24
H4.10.3 Aanvaardbaarheid van alternatieven .......................................................................... 25
H4.11 De keuze voor een strategie .............................................................................................. 25
Hoofdstuk 5 Marketing .................................................................................................................... 26
H5.1 De aard van de concurrentie................................................................................................ 26
H5.2 De aard van de markt .......................................................................................................... 26
H5.3 Marketingstrategie .............................................................................................................. 26
H5.4 De eerste p: productbeleid .................................................................................................. 26
H5.5 De algemene product/markt/technologiestrategie .............................................................. 27
H5.5.1 Marktpenetratie ........................................................................................................... 27
H5.5.2 Marktontwikkeling........................................................................................................ 28
H5.5.3 Productontwikkeling ..................................................................................................... 28
H5.5.4 Diversificatie ................................................................................................................. 28
H5.5.5 Consolidatie .................................................................................................................. 28
2
, H5.6 De levenscyclus van een product ......................................................................................... 29
H5.7 Producttactiek ..................................................................................................................... 29
H5.7.1 Het assortiment ............................................................................................................ 29
H5.7.2 Productkenmerken ....................................................................................................... 30
H5.8 De tweede p: prijsbeleid ...................................................................................................... 31
H5.8.1 Prijsbepaling ................................................................................................................. 31
H5.8.2 De praktijk van de prijsstelling ...................................................................................... 31
H5.9 De derde p: distributiebeleid (plaats)................................................................................... 33
H5.9.1 De kanaalkeuze............................................................................................................. 33
H5.9.2 Distributie-intensiteit: de verkooppuntselectie ............................................................. 33
H5.10 De vierde p: promotiebeleid .............................................................................................. 34
H5.10.1 De communicatiemix .................................................................................................. 34
Hoofdstuk 6 Logistiek management................................................................................................. 35
H6.1 Deelgebieden van logistiek besturing................................................................................... 35
H6.2 Logistieke doelen................................................................................................................. 36
H6.3 De logistieke grondvorm...................................................................................................... 36
H6.3.2 Het klantenorderontkoppelpunt (KOOP) ....................................................................... 37
H6.2 Factoren die van invloed zijn op de logistieke grondvorm .................................................... 37
H6.4.1 De voorspelbaarheid van de vraag ................................................................................ 37
H6.4.2 De aard en de omvang van de productie ....................................................................... 38
H6.4.3 De lay-out van het productieproces .............................................................................. 38
H6.4.4 Conclusie ...................................................................................................................... 38
H6.5 Niveaus van material management...................................................................................... 39
H6.5.1 Planning en besturing op lange en middellange termijn ................................................ 39
H6.5.2 Planning en besturing op korte termijn ......................................................................... 39
H6.5.3 Voorraadbeheer ........................................................................................................... 40
H6.6 Systemen voor material management ................................................................................. 40
H6.6.1 MRP-I ........................................................................................................................... 40
H6.6.2 Productiebesturing met het just-in-time-principe of Kanban-systeem ........................... 40
H6.7 Physical distribution management ....................................................................................... 41
H6.7.1 Inrichting van de physical distribution ........................................................................... 41
H6.7.2 Verbeteren van de fysieke distributie............................................................................ 41
H6.7.3 Integrale besturing van de goederenstroom ................................................................. 42
H6.8 Het informatiesysteem ........................................................................................................ 42
Hoofstuk 7 Kwaliteitsmanagement .................................................................................................. 42
H7.1 Kwaliteitsverbetering .......................................................................................................... 42
3
, H7.2 Kwaliteitsbeheersing ........................................................................................................... 42
H7.2.1 De regelkring ................................................................................................................ 43
H7.2.2. Gebieden van beheersing ............................................................................................ 43
H7.3 Kwaliteitszorg ...................................................................................................................... 44
H7.3.1 Kwaliteitszorg en doelstellingen .................................................................................... 44
H7.3.2 Totale kwaliteitszorg ..................................................................................................... 45
H7.4 Methoden voor kwaliteitsverbetering.................................................................................. 45
H7.4.1 Kwaliteitskringen .......................................................................................................... 45
H4.7.2 Statische analyse .......................................................................................................... 45
H7.5 Kosten van kwaliteitszorg .................................................................................................... 46
Hoofstuk 9 Personeelsmanagement ................................................................................................ 47
H9.1 Activiteiten van personeelsmanagement ............................................................................. 47
H9.1.1 Operationeel personeelsmanagement .......................................................................... 47
H9.1.2 Strategisch personeelsmanagement ............................................................................. 47
H9.1.3 Organisatorisch personeelsmanagement ...................................................................... 47
H9.2 De positie van personeelsmanagement ............................................................................... 47
H9.3 De kernactiviteiten van personeelsmanagement ................................................................. 47
H9.4 Werving van personeel ........................................................................................................ 48
H9.4.1 Functie-eisen en functiebeschrijving ............................................................................. 48
H9.4.2 Methoden van werving ................................................................................................. 48
H9.6 Loopbaan planning .............................................................................................................. 48
H9.7 Functioneringsgesprekken ................................................................................................... 49
H9.8 Uitstroom van personeel ..................................................................................................... 49
H9.8.1 Stimuleren van uitstroom ............................................................................................. 49
H9.8.2 Remmen van de uitstroom............................................................................................ 50
4
,Hoofstuk 1 De werking van een bedrijf
H1.1 Het bedrijf als technisch systeem
De openingscasus laat zien dat het restaurant te beschrijven is al een technisch systeem, waarin de
volgende drie stromen zichtbaar zijn:
1. Informatiestromen
2. Goederenstromen en transformatieprocessen
3. Geldstromen
Informatiestromen, zijn nodig om goederen of diensten te kunne produceren en op de markt te
brengen.
Verkooporder, de order die door een klant van het restaurant aan de over is gegeven is een
verkooporder.
Productieorder, in het restaurant zet die informatie de barman en in de keuken de koks aan
het werk. Die informatie is dan een productie order.
Inkooporder, om te kunnen zorgen dat die goederen er zijn, moet er worden ingekocht en is
een inkooporder nodig.
De goederenstromen bestaan uit alles wat getransformeerd wordt tot een product of dienst.
Bij de goederenstromen die nodig zijn om producten of diensten te leveren, kunnen twee trajecten
worden onderscheiden:
1. Materials management. Dit is de stroom van goederen van leverancier tot en met de opslag
van de gerede producten in het bedrijf.
2. Fysieke distributie. Dit is het traject dat de gerede producten afleggen naar de klant.
Tijdens het transformatieproces worden goederen en informatie verwerkt tot producten en/of
diensten. Te denken valt aan het berieden van maaltijden, het maken van kozijnen, het opstellen van
testamenten en het bouwen van huizen.
Als de klant geeft afgerekend, krijg de restauranthouder geld binnen in ruil voor zijn diensten, het
geld waar hij zijn personeelsleden, leveranciers, energiebedrijf, de bank en de belasting mee betaald
heet operationele geldstroom.
Om het bedrijf ook te kunne laten functioneren als er tijdelijk tekorten zijn die met leningen op de
vermogensmarkt aangevuld worden heet financiële geldstroom.
Geld is ook een rekenmiddel, zoals de prijzen voor drankjes en gerechten, als er meer wordt
verdiend van die drankjes en het geld wordt opzijgezet, dan is geld een oppotmiddel.
5
,H1.2 Het bedrijf als financieel-economisch systeem
Een bedrijf kan als verlengstuk van de eigenaar worden benaderd. De eigenaar of eigenaren trachten
met het bedrijf een inkomen te verwerven. In deze situatie is er sprake van het bezitsmodel.
In financiële zin bestaat het eigendom van een bedrijf uit twee elementen:
1. De bezittingen (zoals grond, gebouwen, machines en voorraden).
2. De schulden (zoals bankleningen en leverancierskrediet).
Het saldo van deze twee elementen is het eigen vermogen van het bedrijf.
Toename (of afname) blijkt uit vergelijking van het eigen vermogen op tijdstip 1 enerzijds en het
eigen vermogen op tijdstop 2 anderzijds. Indien de eigenaar in de tussenliggende periode geen privé
stortingen of -onttrekkingen heeft verricht, is deze toename van het eigen vermogen te beschouwen
als het economisch resultaat.
H1.3 Het bedrijf als sociaal-politiek systeem
De organisatie heeft belang bij goede en betrouwbare medewerkers en wil daarvoor iets geven. Er is
in dit opzicht sprake van een ruilrelatie en van wederzijdse afhankelijkheid.
Aantrekkelijke opbrengsten kunne zowel materieel aspect hebben in termen van salaris, als een
immaterieel aspect in termen van goed contacten, werkzekerheid, zelfstandigheid, status en
waardering.
Mensen willen hun werksituatie het liefst zo veel mogelijk naar hun hand zetten, om de kosten-
batenverhouding zo gunstig mogelijk te maken.
Het bedrijf is te beschouwen al een conglomeraat van partijen die deel verschillende en deels
dezelfde belangen hebben. Vanuit dit standpunt gezien, is een organisatie op te vatten als een
sociaal-politiek systeem.
Omdat een partij in haar eentje meestal onvoldoende macht heeft, moet zijn coalities aangaan met
andere groepen om invloed te kunne uitoefenen.
6
, H1.4 Het bedrijf als een open systeem
Een systeem bestaat uit een verzameling elementen en hun onderlinge relaties.
Systemen functioneren niet in een vacuüm, maar in een omgeving. Is een afdeling een systeem, dan
vormen de andere afdelingen in de organisatie de omgeving.
De omgeving van een systeem bestaat uit alles wat zich buiten het systeem bevindt, maar waar het
systeem wel mee verbonden is. De scheiding tussen het systeem en de omgeving noemen we de
systeemgrens.
Er bestaan open systemen en gesloten systemen. Bij een gesloten systeem kan het functioneren van
het systeem verklaard worden uit alles wat er zich binnen het systeem afspeelt, zonder invloed van
buitenaf.
Bij een open systeem is het gedrag van dit systeem alleen te begrijpen als de invloed van de
omgeving in beschouwing wordt meegenomen. Bij mensen, afdelingen en organisaties als systemen
is dat het geval. Bedrijven zijn open systemen. Immers, ze onderhouden relaties met hun omgeving,
zoals met leveranciers, klanten en kapitaalverschaffers.
Om te kunnen produceren heeft een systeem invoer nodig van bijvoorbeeld informatie en
materialen. Die informatie en materialen worden vervolgens getransformeerd tot producten of
diensten en daarna uitgevoerd naar de afnemers.
Bij open systemen is er sprake van feedback, ook wel terugkoppeling genoemd. De uitvoer van het
systeem en de reacties die dat oplevert, geen informatie over de werking van het systeem.
Zijn de inkomsten voldoende, dan is er sprake van positieve feedback.
Als de klant niet meer terug komt is er sprake van negatieve feedback.
H1.5 Het bedrijf en zijn omgeving
De omgeving van organisaties kan ruwweg verdeeld worden in twee categorieën
1. Transactionele omgeving, deze wordt gevormd door partijen met wie het bedrijf regelmatig
contact heeft, waardoor het bedrijf op een directe manier beïnvloed wordt.
2. Contextuele omgeving, deze bestaat uit ontwikkelingen in de omgeving die wel val invloed
zijn op het bedrijf, maar waarop het zelf meestal geen invloed kan uitoefenen.
De positief van een bedrijf in zijn omgeving bepaalt de mate van afhankelijkheid van de markt. In dit
opzicht zijn organisaties te typeren op de dimensie proforganisaties versus non-profitorganisaties.
Proforganisaties zijn voor hun inkomsten direct afhankelijk van de afnemers, omdat die producten of
diensten betalen.
Non-profitorganisaties zijn niet afhankelijk van hun afnemers omdat deze vaak niet direct betalen
voor de product of dienst (Politie).
7
