Handboek diagnostiek in de
leerlingenbegeleiding: kind en
context
Hoofdstuk 7 – Aandachtsprocessen
Zonder aandacht neem je niets op. Om je kennis te benutten moet er natuurlijk
sprake zijn van een voldoende uitgebreid en gevarieerd aanbod van stimulatie,
van leerkansen uit de omgeving. Daarbij is het anderzijds heel belangrijk dat je
hier ook daadwerkelijk aandacht aan schenkt, de informatie opmerkt en alert
blijft totdat het wordt opgeslagen in je geheugen. Aandacht bij leren is de basis.
Paragraaf 1
Automatische aandacht = reeks mentale processen die niet of nauwelijks een
beroep doen op mentale bronnen en zonder bewuste beslissingen of intentie snel
plaatsvinden. Dit is te testen met de stroop task. VB: als je het woord groen
leest, vorm je meteen een beeld hierbij en zul je wellicht aan gras denken. Dit is
automatisch, het gebeurt zonder dat je er moeite voor doet.
Automatische aandacht wordt van binnenuit gestuurd door informatie van
interne of externe prikkels. Het is onmogelijk om alle inkomende informatie te
verwerken. Hiervoor hebben we een filter. Deze bepaalt welke informatie onder
bewuste aandacht zal komen en welke wordt genegeerd. Iets is geautomatiseerd
wanneer het nog nauwelijks mentale bronnen belast. Je kunt dit nu dus
combineren met andere processen. VB: fietsen en een gesprek voeren of lezen
en sommen maken (probleem bij dyslexie).
Gecontroleerde aandacht = mentale processen die het resultaat zijn van
bewuste keuze en dus gebruik maken van mentale bronnen. Gecontroleerde
aandacht is slechts beperkt combineerbaar.
Functies van aandachtsprocessen
- Selectieve aandacht: de intensiteit waarmee je je aandacht richt op een
bepaalde stimulus is zo hoog dat het bewustzijn van alle andere stimuli
wegvalt.
- Gefocuste aandacht: functionele vorm van selectieve aandacht, je filtert
gecontroleerd en doelbewust bepaalde prikkels uit om een taak te kunnen
doen.
- Verdeelde aandacht: wanneer prikkels interfereren en je twee taken tegelijk
wil doen. Omdat het aantal beschikbare bronnen voor tijdelijke
informatieopslag beperkt is, neemt de kwaliteit van beide taken af.
- Volgehouden aandacht: gedurende langere tijd de aandacht richten op een
taak (bewaking).
Aandachtsprocessen worden in veel situaties stiekem gemanipuleerd:
Door het inlassen van rustpauzes voor ons aandachtssysteem
, Door het aanbrengen van opvallende verschijnselen (vb: gevaaretiketten op
flessen vergif)
Door de motivatie bij een bepaalde opdracht (vb: kinderen hebben veel meer
aandacht voor een opdracht waar een beloning tegenover staat)
Geven van feedback. Het verlenen van feedback zorgt voor meer aandacht,
waardoor mensen vaak weer langer aan de taak kunnen werken
Aandachtstheorieën
De bekendste theorie is die van Petersen en Posner. Zij delen het
aandachtsconcept in op drie gerelateerde functies. Voor een uitstekend
aandachtsvermogen moeten alle drie de functies werken.
1. Alerting Network reguleert het vermogen tot alertheid/hersenactivatie
tijdens de verwerking van relevante prikkels.
2. Orienting Network of het Posterior Atentional System (PAS) heef als
belangrijkste functie het prioriteren van specifieke input die belangrijk is.
Ze selecteert dus de info die belangrijk is en waar aandacht aan
geschonken moet worden.
3. Executive Network of Anterior Atentional System (AAS) heef als functie
executieve controle van de informatie. Ze moet planmatig en doelgericht
informatie verwerken met in je achterhoofd een doel.
Fasische alertheid = van korte duur = voorafgaand aan een belangrijke
gebeurtenis wordt een waarschuwingssignaal gegeven (tikken op bord). Hierdoor
worden je hersenen alert en bereiden ze zich voor op een zekere actie.
Tonische alertheid = continu = je bent voor lange(re) tijd alert (vb: een
treinmachinist van lange afstanden moet zich continu focussen op het spoor. Om
de machinist alert te houden moet hij om de zoveel tijd reageren op
waarschuwingstonen. Deze tonen noemen we ook wel CPT: Continuous
Performance Task.) Vooral bij kinderen met ADHD gaat deze task steeds minder
goed met verloop van tijd, zij hebben een verminderde activatietoestand door
gebrek aan stimulatie. Daardoor kan het stil lezen van een boek ook weer
problemen geven. Het hyperactieve gedrag is een poging om de interne
stimulatie en alertheid te verhogen.
Aandacht en informatieverwerking
Informatieverwerking:
1. Gewaarwording van prikkels en de stimulatie van zintuigen
2. Informatie wordt gefilterd aandacht voor datgene wat belangrijk is
3. Alle informatie wordt samengebracht in het werkgeheugen
4. De stimuli waar aandacht voor was, wordt in het geheugen opgeslagen
5. Betekenisverlening wat betekent deze informatie nou voor ons?
6. Beslissingsprocessen wat doen we nu met de informatie?
Aandacht moet zich ontwikkelen. Dit is pas volledig ontwikkeld als iemand
jongvolwassen is:
1. 8 jaar: (Motorische) impulscontrole kind kan goede werkhouding
aannemen
2. 11 – 13 jaar: Focus + volhouden van aandacht
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SophieLem. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.