Let op: dit is slechts de samenvatting voor Arbeidsrecht. Wil je alle drie de vakken van Recht en Bedrijf, dan kan je een bundel kopen tegen een lager tarief!
Een uitgebreide samenvatting met alles verwerkt: literatuur, werkcolleges, hoorcolleges, arresten en webcasts. Een volledige voorbereidin...
Arbeidsrecht – Week 1: Aard van de rechtsverhouding
Hoofdstuk 1
Groen/Schoevers
X/Gemeente Amsterdam
Hoofdstuk 1: De arbeidsverhouding
Boek 7 Burgerlijk Wetboek is voor bijzondere overeenkomsten. Waarom is de
arbeidsovereenkomst zo bijzonder? Daar zijn drie redenen voor die ook de
grondslag vormen van het arbeidsrecht:
1) De ongelijkheidscompensatie: de dubbele kwetsbaarheid van de
werknemer zorgt voor een bijzondere overeenkomst tussen werkgever en
werknemer. De dubbele kwetsbaarheid bestaat uit de juridische
ondergeschiktheid en de economische afhankelijkheid. De artikelen in het
arbeidsrecht zijn geschreven vanuit dit beginsel: gericht op het creëren van
een beter evenwicht tussen de contractspartijen en bescherming voor de
werknemer.
2) De rol van collectiviteiten: collectiviteiten zoals vakbonden en
ondernemingsraden spelen een belangrijke rol. Cao’s en besluiten van
ondernemingsraden kunnen doorwerken in individuele
arbeidsovereenkomsten en is daarom bijzonder.
3) Het institutionele karakter van het arbeidsrecht: de arbeidsorganisatie als
geheel en de voortgang daarvan spelen een rol bij wat een individuele
werknemer van de werkgever mag verwachten. Dit botst soms met de
ongelijkheidscompensatie, maar is dan gerechtvaardigd. Het collectief gaat
voor het individu.
4) De ordeningsfunctie van het arbeidsrecht: doordat elke werkgever zich aan
de bijzondere regels moeten houden, worden werknemers beschermd. Ze
kunnen niet concurreren op bijvoorbeeld minimumloon o.i.d.
Om te bepalen of je gebruik mag maken van Boek 7 BW, ga je het volgende
stappenplan af:
1. Is er een arbeidsovereenkomst (artikel 7:610 BW)?
2. Zo nee, is er dan een overeenkomst van opdracht of aanneming van werk?
3. Zo nee: er is sprake van een overeenkomst sui generis (een normale
overeenkomst op basis van aanbod en aanvaarding), en dan moet je naar
boek 3 + 6.
DE ARBEIDSOVEREENKOMST
De arbeidsovereenkomst vormt de kernbepaling van het arbeidsrecht en staat
gedefinieerd in artikel 7:610 BW. Uit deze definitie vallen vier voorwaarden te
herleiden:
(1) De verplichting tot het verrichten van persoonlijke arbeid
a. Er kan gesproken worden van ‘arbeid’ indien er een bijdrage wordt
geleverd aan het primaire doel van de onderneming. Dit is een ruim
begrip, zie o.a. het arrest Beurspromovendi. Dat de arbeid
persoonlijk moet worden verricht, kan worden afgeleid uit artikel
7:659 lid 1 BW. De werknemer mag zich alleen maar door een ander
laten vervangen indien de werkgever daarmee instemt.
(2) De verplichting tot het betalen van loon
1
, a. Loon is de verschuldigde tegenprestatie van de werkgever ter zake
van de door de werknemer verrichte arbeid.
(3) Gedurende een zekere tijd
(4) In dienst van de andere partij
a. Dit is het gezagscriterium. De instructies hoeven niet feitelijk te
worden gegeven, maar er moet een mogelijkheid tot instructie
bestaan. Dit gaat niet om de inhoud van het werk (materieel
gezagscriterium), maar ten aanzien van de werkdiscipline (formeel
gezagscriterium).
De elementen lijken duidelijk, maar er wordt nog vaak geprocedeerd over de
arbeidsovereenkomst. Hoe moet en geschil over de kwalificatie van een
overeenkomst inhoudelijk worden beoordeeld? Tot 2020 werd deze vraag
beantwoord door het arrest Groen/Schoevers en sindsdien door X/Gemeente
Amsterdam.
Artikel 7:610a BW kan een rol spelen bij de beantwoording van deze vraag. Dit
artikel geeft een rechtsvermoeden voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst.
Dus, concluderend... Is er sprake van een arbeidsovereenkomst?
(1) Is er een verbintenis tussen partijen (ABN Amro/Malhi)?
a. Hierbij kan gekeken worden naar wat partijen hebben verklaard en wat
ze hieruit redelijkerwijs mochten afleiden.
(2) Welke rechten en verplichtingen zijn partijen over en weer aangegaan
(Groen/Schoevers en X/Gemeente Amsterdam)?
a. Uitlegfase Haviltex, partijbedoeling, maatschappelijke positie
(3) Hoe kwalificeert de verzameling aan rechten en verplichtingen tussen partijen
(X/Gemeente Amsterdam)?
a. Kwalificatiefase rechten en verplichtingen toetsen aan artikel 7:610
BW
Zelfstandige
Als er geen arbeidsovereenkomst is, zal diegene werken als zelfstandige op basis
van een overeenkomst van opdracht of aanneming van werk.
Overeenkomst van opdracht (artikel 7:400 e.v. BW): De opdrachtnemer
verbindt zich jegens de opdrachtgever om buiten dienstbetrekking
werkzaamheden te verrichten.
Aanneming van werk (artikel 7:750 BW): De aannemer verbindt zich jegens
de aanbesteder om een bepaald werk van stoffelijke aard tot stand te
brengen.
Hoorcollege: Grondslagen van het arbeidsrecht
Binnen het arbeidsrecht bestaan verschillende soorten grondslagen. De twee
belangrijkste zijn:
Ongelijkheidscompensatie: De zwakke positie van de werknemer wordt
door de wet gecompenseerd. Het arbeidsrecht is grotendeels van dwingend
recht (artikel 7:634 BW), driekwartdwingend recht (afwijking bij cao) en
vijfachtstedwingend recht (afwijking bij ondernemingsraad).
Organisatiebeginsel
o Institutionele benadering: Een arbeidsverhouding is meer dan
alleen een contract. Het is een toetreding tot een arbeidsorganisatie.
2
, De werkgever heeft binnen deze organisatie met meer rekening moet
houden dan alleen het individu. Hierdoor zal een werkgever soms
beslissingen moeten nemen die in het belang zijn van het collectief in
plaats van het individu. Dit leidt strikt gezegd tot contractbreuk, maar
dat is onder sommige omstandigheden gerechtvaardigd.
o Ordeningsfunctie: zie hierboven
De arbeidsovereenkomst
De arbeidsovereenkomst is gedefinieerd in artikel 7:610 BW. De verschillende
elementen zijn:
Werknemer heeft de verplichting tot het verrichten van persoonlijke arbeid
Werkgever heeft de verplichting tot het betalen van loon
Werknemer is in dienst van de andere partij (gezagsverhouding)
Gedurende een zekere tijd
Groen/Schoevers (1997)
Groen verrichte uit hoofde van een mondelinge overeenkomst
onderwijswerkzaamheden voor en bij Schoevers. Groen had een eigen
belastingkantoor. Er waren géén sociale inhoudingen door Schoevers en Groen
stuurde zelf facturen en BTW. Alles gebeurd dus op initiatief van Groen. De
samenwerkingsrelatie beëindigd.
Rechtsvraag: Is er sprake van een arbeidsovereenkomst?
Hoge Raad: Dit moet worden beantwoord aan de hand van de omstandigheden van
het geval, waarbij doorslaggevende betekenis moet worden toegekend aan de vraag
of partijen een arbeidsovereenkomst hebben beoogd bij de totstandkoming.
X/Gemeente Amsterdam
X is sinds 2009 werkloos en heeft een IAOW-uitkering. Zij moet
plaatsingswerkzaamheden gaan verrichten om deze uitkering te behouden. Zij krijgt
daarvoor tevens een stimuleringspremie. Op basis van die stimuleringspremie is X
van mening dat zij een arbeidsovereenkomst heeft.
Rechtsvraag: Is er sprake van een arbeidsovereenkomst?
Hoge Raad: Niet van belang is of partijen ook daadwerkelijk de bedoeling hebben
gehad de overeenkomst onder de wettelijke regeling van de arbeidsovereenkomst te
laten vallen. Waar het om gaat, is of de overeengekomen rechten en verplichtingen
voldoen aan de wettelijke omschrijving van de arbeidsovereenkomst. Anders dan bij
Groen/Schoevers speelt de bedoeling van partijen dus géén rol bij de vraag of de
overeenkomst moet worden aangemerkt als een arbeidsovereenkomst.
Máár, de kwalificatie van een overeenkomst moet worden onderscheiden van een
daaraan voorafgaande vraag welke rechten en verplichtingen partijen zijn
overeengekomen met behulp van de Haviltexmaatstaf. Nadat de rechter met behulp
van die maatstaf de overeengekomen rechten en verplichtingen heeft vastgesteld
(uitlegfase – was het de bedoeling dat...?), kan hij beoordelen of die overeenkomst
de kenmerken heeft van een arbeidsovereenkomst (kwalificatiefase).
Stappenplan na X/Gemeente Amsterdam:
1) Is er sprake van een overeenkomst?
a. ABN AMRO/Malhi
3
, 2) Welke rechten en plichten zijn partijen over en weer met elkaar aangegaan
(uitlegfase)?
3) Hoe kwalificeert dit samenspel van rechten en plichten (kwalificatiefase)?
De elementen van artikel 7:610 BW mogen holistisch worden getoetst. Dit betekent
dat iets het wel is of niet. Probeer het als helikopter-view te zien en daar een
conclusie uit te geven. Is het overeengekomen voldoende? Of is het te dun? Dan kun
je dat oordelen.
Artikel 7:610a BW: ‘Hij die ten behoeve van een ander tegen beloning door die
ander gedurende drie opeenvolgende maanden, wekelijks dan wel gedurende ten
minste twintig uren per maand arbeid verricht, wordt vermoed deze arbeid te
verrichten krachtens arbeidsovereenkomst.’
Let op, dit is geen rechtsgrond, maar een rechtsvermoeden! Het is dus een
processueel voordeel in stel- en bewijsplicht.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rianne_vveen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,98. Je zit daarna nergens aan vast.
